Kültür Sanat Edebiyat Şiir

Hamur teknesinin başındaki fırıncı ya da tandır başındaki bayan, tekneden hamuru avuçlayarak, tahta sinide, tezgahta tam küre oluncaya dek yuvarlar. İşte bu yuvarlak hamura KUNT adı varilir. Hatta ünlülerimizden Mithad Cemal Kuntay, soyadını bundan almıştır; ancak 'dolunay' anlamında almıştır.
*Nadir Şener Hatunoğlu: matematikçi-bilim uzmanı*

Fırında ya da tandırda ekmek pişiren kişi, teknedeki mayalı hamuru avuçlayark bir bezin üstüne dizer. İşte bu bezin adı şu: DASTAR.

Azıtmak sözcüğünün iki anlamı vardır: 1) Kural dışı davranışlara girişrmek. Der ki anne, bizim oğlan çok azıttı. 2) Azat etmek anlamına da gelir. Genelde evde hırsızlık eden kadileri, bir çuvala koyarak, çok uzaklara terketmek olarak algılanır.

Fırında, tandırda ekmek pişirirken; teknedeki hamur önce yumruk gibi topaklara ayrılır. Bu topaklar elle yuvarlanarak, daha bir küreye dönüştürülür. İşte bu küre hamura KUNT adı verilir. Midhat Cemal'in soyadı da bundan akynaklanır; yani 'dolunay=kuntay' Kimi özel hamurların topağına da 'pazı' adı verilir; börek hamurunda olduğu gibi.
*Nadir Şener Hatunoğlu: matematikçi-bilim uzmanı*

Bir durumun ya da kişinin, tehdit altında olduğunu vurgulamak için, 'Demokles'in kılıcı altında' deriz. İşte bu deyimin bir versiyonu, 'Sırtında Bıçak Bulunmak' deyimidir. Bu deyim şuradan kaynaklanıyor: Eskiden ateşli silahlar bu denli yaygın değildi. O nedenle bir kimsenin sırtına bıçak dayayarak tehdit eder ve istediğini yaptıtırlardı. Ne yazık ki 'tehdit' anlamındaki bvu deyimi, 'hassas denge' olarak kullanılkakta. Eğer hassas denge ise, bıçağın dururken sırtı da ne demek oluyor? !
Bu durumu Türk Dil Kurumu'na ilettim; gerekli düzeltmenin yapılacağı haberini aldım. *Nadir ŞENER HATUNOĞLU: matematikçi-bilim uzmanı*

'Şelek' sözcüğü, Kafkasya Türkçesi'nde 'şelenk' olarak da söylenmektedir. Eskiden sanayi yetersizdi. O nedenle yük taşıma eşyaları da çeşitli değildi. Sırtta yük taşımak için yük bir torbaya ya da sepete konulurdu. Kolay taşınması için de, kolların geçirildiği kayış, bant, ip vb. dikilirdi. Şimdiki ılkokul çocuklarının çantasının omuz bağları gibi. İşte kolları takma biçimindeki oluşuma, ŞELEK adı veriliyor.. Yükün kolay taşınması için, 'Şelek yapalım' derler.
*Nadir Şener Hatunoğlu: matematikçi-bilim uzmanı*

FIRFIRIK, topaç demektir. Adını da dönerken çıkardığı sesten almakta. Yakından dinlediğimizde 'fırfır' diye ses duyarız. Türkçemiz burada yansıma yöntemini kullanarak, yeni bir sözcük üretmiştir: FIRFIRIK,
*Nadir ŞENER HATUNOĞLU: matematikçi-bilim uzmanı*

Bayanlarda başörtüsünün incesine, 'yazma' adı verilir. Genelde, ev içinde kullanılır. Başa örtüldükten sonra yanlardan sarkan bölüm, omuzlara atılır. Taze gelin evdeki kayınpederine ya da erkeklere saygı olmak üzere, YAZMA'nın bir ucunu ağzı ve burnu kapatacak biçimde sarar. İşte ağız ve burnu kapatacak biçimdeki bürünmeye, 'yaşmak' adı verilir.
*Nadir ŞENER HATUNOĞLU: matematikçi-bilim uzmanı*

ZOT söcüğünün mastarıdır 'zotlamak'. Zot muhkemlik, dayanıklılık, çetinlik anlamındadır. Hatta Bayburt ilimizde ve çevresinde bir de deyim yaygındır: 'Sen zot, ben zot; ineklere kim verecek ot? ' Bu tekerlemenin versiyonu şudur: 'Sen ağa ben ağa, inekleri kim sağa? '
Nadir Şener Hatunoğlu: matematikçi bilim uzmanı

Genellikle körpe çocuklar öylesine bir ağlama tutturur ki, soluk almaya fırst bulamaz. Böyle durumda bazen bayıldığı da olur. İşte kendini yitirme diyebileceğimiz bu dururma UĞUNMAK denir.
Mecazi olarak, dönmekte olan topaç için de söylenir. Yani topaç öylesine sarsıntısız döner ki, 'uğundu' dersiniz.
*Nadir Şener Hatunoğlu: matematikçi-bilim uzmanı*