Kültür Sanat Edebiyat Şiir

Dünyanın en büyük çölü olan Sahra, kurak toprak için de bir ölçü. Bağıl nem oranı tek basamaklı sayılara inebiliyor. Yüzyıl boyunca neredeyse sadece bir kez yağış alan yerler var. Çölde, yaşamı boyunca gökten bir damla su düştüğünü görmeyen insanlar bulunuyor.
Bununla birlikte, Sahra'nın altında küçük bir denizi doldurmaya yetecek kadar büyük akiferler var. Tarihöncesi çağlarda yeraltında birikmeye başlayan bu suyun bir bölümü bir milyon yıl kadar eskiye dayanıyor.
Sadece 6000 yıl öncesine kadar Sahra çok farklı bir yerdi. Yeşildi. İlginçtir ki Sahra'da tarihöncesi zamanlarda kayaların üzerine resmedilmiş suaygırı figürlerine rastlıyoruz –ki su aygırları yıl boyunca suya ihtiyaç duyarlar.
Washington Üniversitesi'nden jeolog Jennifer Smith'e göre “bulgular çölün eskiden tropik bir cennet olduğunu göstermese de, eski Sahra'nın oldukça yaşanabilir bir yer olduğunu belirtiyor”.
Yeşil Sahra'nın ortaya çıkış nedeni eski muson rüzgârlarının yer değiştirmesiydi. Buzul çağları nasıl gelip geçiyorsa, muson rüzgârları da aynı şekilde kuzeye ve güneye göç ediyor. Bu durum Dünya'nın hareket dinamikleri ile bağlantılı. Dünya'nın eksen eğikliği düzenli aralıklarla değişiyor; güneşe olan eğimi bazen artıp, bazen de azalmakta. Dünya kendi ekseni etrafında bir topaç hareketi yapıyor ve güneşe en yakın olduğu zamanlarda da yine belirli bir döngü içinde.
Kuzey Yarıküre'nin güneşe doğru eğimi maksimuma ulaştığında ve Dünya'nın güneşe en yakın olduğu zamanlarda, yaz aylarında Kuzey Yarıküre'de artan güneş ışınları, şu anda Ekvator ile 17 derece kuzey enlemi arasında yer alan Afrika musonunu 10.000 yıl önce olduğu gibi kuzeye doğru hareket ettirerek Kuzey Afrika'nın seller altında kalmasına neden olabilir.
5000 yıl kadar önce musonlar büyük ölçüde güneye doğru tekrar yer değiştirdi. Sahra'nın tarihöncesi kavimleri, yaşadıkları toprağın yeşillik ve canlılığının gittikçe azaldığını ve kuraklıktan da kötü bir durumun kendini hissettirmeye başladığını farkettiler ve belki de böylelikle o sıralarda Mısır kültürünün canlanmaya başladığı Nil Vadisi'ne göç ettiler.
Pennslyvania Üniversitesi'nden jeolog Robert Giegengack'e göre, “Geçmişteki bazı
iklim değişikliklerinin günümüzdeki bazı değişimler kadar hızlı gerçekleştiğini daha yeni yeni anlıyoruz”.
Sahra kuruyup bitki örtüsü azaldıkça toprak, yağmur suyunu tutamaz hale geldi. Buharlaşma ile daha az sayıda bulut oluşabildi. Yağmur yağdığı zaman hızla akıp gitti ve buharlaştı. Böylelikle artan bir hızla çölleşme etkisi ortaya çıktı ve Sahra 4000 yıl kadar önce bugün bildiğimiz şeklini aldı.
İnsan etkisiyle oluşan iklim değişiminin, Sahra'yı gelecekte nasıl etkileyeceği bilinmiyor. Uzmanlar şişelenmiş Sahra sularını yudumlarken bu soruya kafa yorabilir.
Giegengack temiz ve ferahlatıcı bu kaynak suyu için, “Mısır'daki en güzel su” diyor. İçecek iyi bir şeyler arıyorsanız, Sahra'nın gömülü antik hazinesinden denemenizi öneririz.

Joel Achenbach