Kültür Sanat Edebiyat Şiir

Zazaca kuzey bati irani dillerden biridir, kendine özgü gramatik ve anlayis bicimiyle diger dillerden ayrilir, kendi bölgesinin dilleriyle benzesen yönleride muhakkaki olmalidir ki vardir ve bunun doga olarakta böyle olmasi zorunludur,
zazaca ya gecmeden zazalar kimdir demek gerekir aslinda?
zazalar birilerinin iddia ettigi gibi hangi bir dilin konusulan bir lehcesi ve ya bölgesel bir agiz degildir,
zazaca bir dildir ve kendi bölgesinde dogal olarak kendi butublugu icindé agizlara bölunmustur, bölunme dil icerisinde yasanir lehce icerisinde yasanan bölunmeler cok az farklilik gösterirler,
zazalarda diger irani toplumlar gibi köken olarak ayni yerden gelmektedir bu diger tum insanlarin ayni yerden gelmesiyle esdegerdir? dunya dillerine de bakildiginda birbirinden cok uzak toplumlarda bile bazi kelimelerin benzesmesi, veya ayni anlamlari tasimalari cok normal bir durumdur, yani bu benzesme o dilleri illede baska bir dile ait göstermek icin zorlayici vede gecerli bir delil olarak kabul görmez,
bu nedenledirki ayni bölgelerde yasayan toplumlardaki dil ve kultur benzesmesinin daha acik olmasi anormale kacmayan insan ve toplum dogasina uygun bir durumdur,
bunu inancsal olarak ele aldigimizdada görulecek sey ayni bölgede yasayan toplumlarin inancsak benzerlikleride daha fazladir,
yani doga yasalarina aykiri bitr durum yoktur,
Zaten Kurani Kerimde bile insanlarin bircok dilde yaratildigi ve ALLAH onlarin tanisip kaynasmasi amaciyla farkli yaratildiklarini belirtmistir.
Zazalar yani dunya insanlik agacinin bir kolu ve insanligin bir bütün olmasini saglayan bir milletidir.
Zazalarin bir halk oldugunu kabul etmeyenler insanligi eksik yani sakat birakma cabasi icerisinde olanlardir,
Zazacaya gelince zazacada bu toplumu ifade iden bilincin duile gelmis seklidir,
dilin bilmek ile daha iyi iliski kurdugu baska bir dil yoktur,
zazacada bilmek kelimesi ZUNAYIS ile ifade edilir
Dil ise ZUN dur. bu bazi bölgesel agizlarda ZANAYIS ve ZAN olarakta söylenir. ZAZA kelimeside bu iki terimin birlesmesinden ileri gelmektedir kanimca, cunku bilmeni dile gelmesi, bilginin dillenmesi, sadece dillenenin bilgi olarak deger kazanmasi anlamlarida yuklenebilir, yani kendi adini koyan cok az toplumdan biri olma özelligine sahiptir, cunku bircok yabanci toplumda hatta yasadigimiz bölgedede kabul edilmemesi yani bilinmemesi bu nedenle olsa gerek.
Bazi bölgelerde dimili veya dimilki olarakta ifade edilir ve bu yine buyuk bir cogunluk tarafindasn ortak payda olarak kabul edilir, yani bu terimde itiraz eden pek yoktur,
BU adin kökeni deylem lilere dayandirilsada baska bir ihtimalde göz önunde bulundurulmalidir,
tarihin baslagicinda toplumlar sahip olduklari seyler veya özellikleriyle isimlendirilirler, dimili, iki boyunlu anlaminda kullanilmis bir ismde olabilir vaya zazaca dilinde DIMI koyunun kuyrugu anlamindadir, kyoyunlari olan halk veya koyun guden arkasindan giden toplum anlamlarinida tasiyabilir,
Yani söylenmek istenen sey ZAZA adi ve ZAZACA toplumun kendisinin kendini adlandirdigi kendini ifade ettigi isim dir.
DIMILI ve DIMILKI ise baska toplumlarin onlari ismlendirmesi kimlik kazandirmak ve onlardan bahsederken ifade ettikleri bir durumdur,
bunu tarihsel örenekleri elbetteki dünya toplumlari icerisinde mevcuttur,
TÜRK adinin cinliler tarafindan taklilmasi gibe Cincede türk kelimesi Batidan gelenler anlamindaki bir kelimeden günumuze kadar gelmistir,
bu kürt adiylada örneklendirilebilir,
Sayin Abdullah öcalanda Sümer rahip devletinden demokratik uygarliga adli eserinde kürt adini cesitli sekillerde ifade etmekte ve bölge toplumlarinin herbirinin kendine göre kürtleri farkli isimlerde ifade etti´gini belirtmektedir. Bunlardan bazilari
Kurti, ekrak, ve sümer toplumuyla karismis huri ve gutiler olarak ifade eder,

Hurr-i- yuksek memleketliler anlamina
Gut-i- ökuzlü halk yada öküz sahibi halk
kurt-i- daglilar dagda yasayan halk anlamina gelmektedirler
hurri kelimesinin kökenini bilmemekle beraber guti ve kurti kelimelerinin zazacadaki kullanim sekli ve benzerligini görmek gerekir saglikli bir karar vermk icin,
GU nun bizdeki ifade sekli GA dir yani öküzün zazacadaki adidir
guttilerde öküzlü halk anlamina geldigi dusunulurse zazalar tarafindan isimlendirilmis olmalari kuvvetli bir ihtimaldir
yine bu durum KURTI kelimesindede acikca görülmektedir
KU nun bizdeki ifade sekli yine KU, KUE yada KO dur, yani anlamlandierildigi sekliyle yine dag anlamini tasir zaza dilinde,
Zazacayi tarihi romanlardan gilgames in icerisindede ifade edilmis sekliyxle bulmek mumkundur
gilgamis ismi bizde de buyuk manda yada camus anlamina gelmektedir bunun yaninda enkidu yu ilk gören kisininde zaza olmasi ihtimali kuvvetlidir, enkidu ö gune kadar görulen en vahsi ilk insandir, onun icindirki adi konulurken bu gunku hazir isim furyasindan faydalanilmamis onu ifade ederken onun özgunlugunu yansitan o güne kadar kullanilmamis bir isim secilmistir enkidu yani zazacadaki sekliyle (ini kum diyu) yani bunu kim gördü, bunu daha önce kim gördü veya daha önce hic görülmemis anlamlarini tasir ve ENKIDU nun ortaya cikisiyla bir isim koyma eylemine dönusur.
tabi bunun yaninda hala zazacayi bsaka bir dilin lehcesi yana bir dili olusturan temel ögelerden biri olarakta degerlendirenlerde yok degildir,
bu insanin kendine yabancilasmasi, kendini unutmasi kendi varligindan utanmasi kaynaklidir, cunku dilini kültürunu tanima gayreti icnde olamyanlar onu baska bir dilede ait gösterme sifatindan mahrum kalirlar cunku o dil hakkinda bildikleri sey cok azdir hatta bu konusmaktan ileri gitmemektedir, yani temel dayanaklari olmayan bir ifade anlayisidir, toplumlari veya halklari kendilerindn olmaya zorlayanlar ise bu insanliga yabancilasma kadar insanin kendi kendini yabancilastirma veya yabanci unsuirlari kendi icine katarak yapay bir güc yapay bir uygarlik yaratma cabasindaki kisi veya halklardirlar.
ZAZA KELIMESI BIR YERDE KENDINI BILMEK TEN TÜREMISTIR
herkese saygilar
Yilmaz budancamanak