Kültür Sanat Edebiyat Şiir

Sümerbank (Malatya Bez ve İplik Fabrikası) Kuruluşu
03/03/2020
Sümerbank’ın kuruluşu, büyük sermayeli devlet bankalarına duyulan ihtiyaç sonucu gerçekleşmiştir. Sümerbank’a 3 Haziran 1933 tarihinde 2262 numaralı kanunla kurulmuştur. Sümerbank'ın fınansman desteği ile Kayseri ve Bakırköy fabrikaları 1934, Ereğli 1937 Nisan ayında, Nazilli basma fabrikaları 1937 Ekim ayında faaliyete başlamışlardır. Malatya bez ve iplik fabrikasının temeli 1937’de atılmıştır.

Malatya Bez ve İplik fabrikası, 1939 yılında tamamlanıp, üç milyon Türk Lirası harcanarak işletmeye açılmıştır. Fabrikanın kuruluş yılında Malatya’nın idari yapısı; Arapgir, Hekimhan, Akçadağ, Darende, Pütürge, Besni, Adıyaman ve Kâhta ilçerinden oluşmaktaydı.

Malatya Bez ve İplik Fabrikası 436 bin metre kare arsa üzerine 71 bin metre kare kapalı alan olarak inşa edilmiştir. Fabrika 14 Aralık 1939 günü üretime başlamıştır. Fabrika faaliyete geçtiği tarihte şehrin nüfusu 90.503 kişi idi. Fabrika, bu tarih itibari ile 24 saat, üç vardiya halinde çalışarak 3.500 kişiye istihdam sağlamıştır.

Fabrikanın ham madde ihtiyacı, çevre il, ilçe ve köylerden sağlanması ile ilin tarımında çeşitlilik ve katma değeri yüksek ürünler üretilmesini sağlamıştır.

1938 yılının Haziran ayından itibaren üretilecek ürünlerin pazarlanması, fabrika çalışanlarına hizmet sunmak amacı ile, sosyal tesis yapmak ve çalışanların gerektiğinde finans sorununu çözmek, için bir kooperatif de kurulur. Fabrika çevresinde nüfusun yoğunlaşması ile birlikte halkın eğitim ihtiyacını karşılamak için, Sümer İlkokulu, ortaokulu ve lisesi adı ile okullar açarak eğitime de katkı sunmuştur.

Fabrika, Malatya’nın çevre illerle kara ve demir yolları ile bağlanmasına, fabrikada istihdam edilen teknik personellerle ilin eğitim ve kültür seviyesinin yükselmesinde lokomotifi görevini üslenmiştir.

Fabrika ürettikleri ürünlerin bir kısmını ihraç etmekle ülke ekonomisine döviz kazandırıyordu. Ürettiği ürünlerin bir kısmını iç piyasaya sunuyordu.

Fabrika, 24 Ocak 1980 tarihinde yürürlüğe konan “Ekonomik İstikrar Paketi” nin uygulamaya konması ile ülkede başlayan özelleştirme furyasına kurban gider.

Özelleştirme kapsamına alınan fabrika, 1998 yılında yapılan ihalede 11 milyon dolar teklifi az bulunarak ihale iptal edilir. 2003 yılında yapılan ihale ile 6.400.000 ABD Doları bedelle Malatya Girişim Grubu’na satılır. Malatya Pamuklu Sanayii İşletmesinin 27.02.2004 tarihinde, devir işlemi gerçekleşir.

Fabrika’nın arsası üzerine Malatya park AVM, belediye binası, otopark, miting alanı, kültür merkezi ve Oteller yapılmıştır. Sümerbank’da çalışan işçiler için yaptırılan tek katlı konutların bulunduğu arsa belediyeye devredilmiştir. Malatya Belediyesi, 2008 yılında 61.250 metrekaresine yeşil alan olmak üzere, 97.300 metrekaresine Sümer Park (Abdullah Gül) parkı yapılmıştır.

Fabrika faaliyette bulunduğu zamanlarda katma değeri yüksek ürünler üretmesi nedeniyle çalışanlarına asgari ücretin bir kaç katı maaş ödemekteydi. Günümüzde AVM’de istihdam edilen sınırlı sayıda çalışan’in büyük bölümü uzun çalışma saatlerine rağmen asgari ücret veya biraz üzeri ücretle çalışıyorlar.

Yayımlanan kategori: Makaleler

İsmail Akbaba

Türklerde Ziyaret Kültürü

Türkler, İslamiyetten önceki inanışlarında dağların,tepelerin, ağaçların, suların, göllerin ruhunun olduğuna, kutsal olduğuna inanmaktaydılar.

Türk düşüncesinde, inancında Tanrının gökyüzünde olduğu ve dağların Tanrı’ya yaklaşmayı, erişmeyi simgelerdi bundan dolayı dağı kutsal bulurlardı. Kutsal bulunan dağların ziyaret edilmesi ve kurban kesilmesi ile dileklerinin gerçekleşeceğine inanırlardı.



Türkler müslüman olduktan sonra, bu inançlarını geliştirerek sürdürmüşlerdir. Anadolu’nun Türkleşmesi ve islamlaşmasında etkin görevler üslenmiş komutanlar, bilim adamları, Horasan erenleri adı verilen nefsinden arınmış, Ahmet Yesevi ekolünden gelen, Yunus Emre, Mevlana ve Hacı Bektaş-ı Veli gibi kişilerin olağanüstü güçlerinin olduğu, keramet sahibi olduklarına inanırlardı. Bu kişilerin öldükten sonrada bu güçlerini devam ettirebileceklerine inanırlardı. Bu inanış kapsamında öldükten sonra anılarını yaşatmak, manevi destek bulabilmek amacı ile yatır, türbe, kümbet, tekke, ziyaret, dede mezarı gibi adlarla anılan yapılar yapara, zaman zaman ziyaretlerine gidere dileklerde bulunurlardı. Genel anlamda “ziyaret” olarak adlandırılan bu yapılarda yatanlar veli, evliya, ermiş, âlim, sofu, seyyid, şeyh, gazi, mübarek, pir, dede, baba, abdal yahut şehit gibi türlü isim ve sıfatları taşıyan, manevi gücü olan kişilerin yattığına inanıyorlardı.



İnsanlar ziyaretlere gitmekteki amaçları, ermiş, doğaüstü gücü olduğuna inandığı kişilerin güçlerinden faydalanmak istemeleridir.

Ziyarete gitmenin farklı bir kültürü vardır. Ziyaret alanı, ziyaretin kutsallığı dikkate alınarak temiz düzgün kıyafetlerle, tüm kalbi ile ziyarete inanarak ve ziyaretin kerametine odaklanarak gidilir. Ziyaret süresince, ziyaret amacı dışında olumsuz bir eylemde bulunulmaz.

Ziyaretçilerin amaçları şu şekilde özetlenebilir:

Hastalıklardan şifa bulmak:

Canlarını, hayvanların ve mallarını görünmez kazalardan korumak.

Yağmur yağmasını sağlamak.

Kısmeti kapalı olan gençlerin kısmetinin açılmasına çare olmak.

İşsizler, iş bulmak, ailevi geçimsizlikten kurtulmak, sınavlarda başarılı olmak, kötü alışkanlıklardan kurtulmak, askere veya herhangi bir nedenle aileden ayrılarak dışarı gidenlerin sağ salim dönmesini sağlamak, amaçlarını gerçekleştirmek için gidilmektedir.



Ziyarete giden insanlar, dileklerinin gerçekleşmesi için çeşitli adakta bulunur, kurbanlar keserlerdi. Ziyaretlerde, kesilen kurbanlar pişirilerek lokma olarak ziyarete gidenlere ve çevresindeki insanlara dağıtırlardı, lokmadan olabildiğince çok kişinin nasiplenmesine gayret gösterilirdi. Ziyarette, dağıtılan lokmalarda ziyaretçilerin doyma amacı güdülmemekte, çok fazla insanın tatması (nasiplenmesi) amaçlanmaktadır. Ziyarette lokma dışında hiç bir malzeme alınmaz, götürülmez, satılmaz ve farklı amaçlar için kullanamazlardı.

Demokrat Vali

Tarihin birinde ilimize bir vali atanmış. İlimiz’de göreve başlar başlamaz, kendisini halka sevdirmek ister, projeler hazırlar uygulamaya koyar. En büyük projesi “demokrat vali” olarak halkın gönlünde yer almak ister.

Bir gün demokrat vali daire amirleri ile toplantı yapar, projelerini anlatır. Demokrat Vali projelerini hayata geçirmek için daire amirlerinden destek ister. Demokrat Vali her daire amirinin kendi kurumlarında toplantı yaparak projelerini anlatmalarını, ilde görev yapan tüm personelin desteğinin mutlaka sağlanmasını buyurur.



Demokrat Vali daire amirleri ile yaptığı toplantıda, konuştuğu her şey, alkışlarla onaylanır. On’larca daire amirinden bir tek itiraz gelmez, hep bir ağızdan emredesiniz efendim, emriniz olur efendim, diye karşılık bulur.

Demokrat Vali daire amirlerini istediği her şeyi yaptırma durumuna getirdiğine inandıktan sonra projesini açıklar.

Demokrat Vali: Arkadaşlar şimdi size projemi açıklıyorum. Her kurumdan yüzde yüz katılım bekliyorum, aksini asla kabul etmem diyor. Biz ilimizde görev yapan memurların maaşında gönüllü olarak yapılacak kesintilerle, ilimizin okul sorununa çözüm bulmak istiyoruz. Bu nedenle her memurdan her ay 20TL. kesinti yapılarak parayı banka hesabına yatırılmasını ve personel listesi ile kesinti listesini valiliğimize göndermenizi rica ediyorum, diye talimat verir.



Arkasından arkadaşlar bu konuda herkesin katılımını mutlaka sağlamanızı rica ediyorum der. Demokrat Vali’nin son söz şu olur “Bu yardım kampanyası kesinlikle gönüllülük esasına dayalıdır, her personel ikna edilmek zorundadır.” Diye konuşmasını tamamlar.

Toplantı biter, daire amirleri, kurumlarına gider, personelleri ile toplantı yaparlar, alınan kararları personellere iletirler. Demokrat Valinin projesi anlatıldıktan sonra mesaj olarak Demokrat Valinin son sözü personellere iletilir. “Bu yardım kampanyası, kesinlikle gönüllülük esasına dayalıdır, her personel ikna edilmek zorundadır.”



Toplantıda projeyi desteklemek istemeyen memurlar çıkar, istenilen yardım toplanamaz. Demokrat Vali bir ay sonra tekrar toplantı yapar, daire amirlerine tekrar seslenir.

Demokrat Vali: Ben demokrat bir insan olarak, vali olarak sizi nasıl ikna ettim ise sizde demokrat bir daire amiri olarak personellerinizi ikna edeceksiniz. Bu kampanya ya yüzde yüz destek sağlayacaksınız.

Kurumlarında, demokrat valinin projesine tam destek sağlayamayan, vali gibi demokrat olamayan daire amirleri, çaresiz eksikleri kendi maaşlarında tamamlamak zorunda kalırlar.

Günümüzde demokrat olamamanın cezası, ikna edilemeyen personelin, yardımını kendi cebinden ödemektir. Her daire amiri demokrat olabilseydi, tüm personel emredersiniz derdi.

Günümüz insanının demokrat anlayışı işte böyle.

İsmail Akbaba
Arguvan Tarlacık Köyü

Oğlunu Ağanın Mezarının Yanına Gömdük

Ağalığın, beyliğin, şeyhliğin çok muteber olduğu, savaş döneminde, erkeklerin savaş alanlarında şehit olduğu, köyde erkek nüfusun az olduğu bir dönemde, dul Ayşe kadının oğlu rahmetli olur.

Köy halkı toplanır, Çevre köylerden insanlar cenaze törenine katılmak, cenazeye karşı son görevlerini yapmak için cenaze evine gelirler.

Cenaze yıkanır, musalla taşına konur. İmam cenaze namazını kıldırır, helallik alınır, cenazenin defin işlemi yapılır. Cenaze defnedildikten sonra halk köye dönmeye başlarlarlar.

Merhumun annesi Ayşe kadın, feryat figen eder, ağlar, dövünür. Köylü merhumun annesini teselli etmekte zorlanır.

Cenaze törenine katılan vatandaşlardan Ahmet efendi, merhumun annesine yaklaşarak teselli etmeye çalışır.

-Teyze ağlama ne yapalım, Allah rahmet eylesin, Allah sabırlar versin der.

Ancak kadın ağlamaya devam eder.

-Ahmet efendi, Ayşe kadına yaklaşarak “oğlunu, ağanın mezarının yanına gömdük daha ne istiyorsun.” Diye teselli eder.

İsmail Akbaba
Arguvan Tarlacık Köyü

Malatya Kent Müzesi
09/02/2020
Malatya Kent Müzesi

19.Yüzyılda, Osmanlı İmparatorluğundaki kötü gidişi durdurabilmek için bir çok ıslahat çalışmaları yapılmıştır. Osmanlıda ıslahat çalışmalarına öncelikle askeri alanda başlanmıştır.


Malatya Kent Müzesi, Mustafa Kemal Atatürk’ün büstü
Padişah 2.Mahmut Osmanlı İmparatorluğunda kökten değişiklik yapabilmiştir.Yeniçeri ocağının kaldırılarak yerine Asakiri Mansuri Muhammadiyye’nin kurulması ile ülke içinde yeni örgütlenmeye gidilmiştir. Bu yeni askeri örgütlenmenin dışında Redif Askeri Teşkilatı (Sonradan gelen,seferberlikte silah altına alınacak birlikleri) oluşturmak için kurulur. Orduda yeniden yapılanma 2. Mahmut döneminde başlatılsada 2.Abdulhamit döneminde devam eder. 1893 yılında Asker alma (Redif Askeri Teşkilatı) binası olarak inşa edilmiştir.


Malatya Kent Müzesi, Mustafa Kemal Atatürk ve subayları
Askere alma binasının önünden geçen cadde “Kışla caddesi” olarak anılmaktadır.

Cumhuriyet döneminde Askerlik Şubesi olarak hizmet veren bina 1947 yılında restore edilmiştir.


Malatya Kent Müzesi, 1893 yılında Asker alma (Redif Askeri Teşkilat binası)
Malatya Askerlik Şubesi 15.09.1997 yılında ikinci kez restore edilmiştir.

Milli Savunma Bakanlığı tarafından yeni bir bina yapılması nedeniyle, Malatya Askerlik Şubesi yeni binasına taşınarak, bina 2015 yılında Battalgazi Belediyesine devredildi.



Battalgazi Belediyesi, Kültür ve Turizim Bakanlığının finansal desteği ile günü Kent Müzesi’ne dönüştürülmüştür. Kent Müzesi 11 mart 2019 günü hizmetine açılmıştır.

Kent Müzesinde, Malatya’yı Cumhuriyet döneminde temsil etmiş milletvekilleri, senatörler, valiler, sanatçılar gibi ünlü şasiyetleri, delilerinin resimlerini görmek bazılarının hayat hikayelerini, bazılarının heykellerini görmek mümkün olkamtadır. Ayrıca bazı sanaat erbabı şahsiyetlerin minyatür heykellerine rastlamak, tarihte ve günümüzde kullanılan üretim araçlarını gözlemlemek mümkün olmaktadır.



Kent Müzesinde, Malatya’nın önde gelen şahsiyetleri, üretim araçları, kullanılan araç ve gereçlerle birlikte tarih yaşatılmıştır.

Kent müzesi, halkımıza tarihimiz hakkında bilgi sahibi olması, tarihi yaşaması gibi bir olanak sunmaktadır

Yayımlanan kategori: Makaleler

İsmail Akbaba
Malatya Arguvan Tarlacık Köyü

Dedem Mustafa
09/02/2020
Osmanlı İmparatorluğunun düşmanları o kadar kinlenmişlerdir ki hasta adam olarak nitelendirdikleri koca imparatorluğu cepheden cepheye sürüklemekteydiler.

Arguvan 1873 yılında Tahir ismi ile Keban ilçesine bağlanmış. Dedem Mustafa 1881 yılında Keban doğumlu olarak kayıtlara geçmiştir. Kardeşleri: Mehmet (1866), Hasan(1879), Hüseyin (1889), Bektaş (1874)



Bu topraklarda 1912 Balkan Savaşlarından Cumhuriyet kurulana kadar yaklaşık 20 savaş* gerçekleşmiştir.

Dedem Mustafa işte Osmanlı İmparatorluğunun bulunduğu bu şartlarda dünyaya geldi. Beş erkek kardeşten, dördü bir birini takiben askere alındılar. Vatan savunması için gögüslerini siper ettiler. Bir akşam yemeğini beraber yemek yedikten sonra helalleşip ayrıldılar.

Dedem Mustafa o gece Artvin civarında Rusların saldırısına uğrayarak esir düştü. Ruslar dedem Mustafa ve diğer Türk esirlerini Sibirya’ya götürdüler. Sibirya da 7 yıl esir tutulduktan sonra yurda döndüğünü kendisi anlattı.



Diğer kardeşleri Hasan, Hüseyin ve Bektaş’ın 1914 yılında Sarıkamış Harekatında donarak şehit oldukları düşünülmektedir.

Dedem Mustafa anılarında askerin ihtiyaçlarını karşılamak için halktan erzak, elbise, canlı hayvan topladığını ve kendisinin bir koyununu Erzurum yakınlarında tanıdığını söylemiştir.

Dedem Mustafa esaret dönüşünde Arguvan’a bağlı Tatkınık köyünde konaklar ve bir süre sohbet ettikten sonra köyün ileri gelenleri bizim (Ektir) köylülere Mustafa askerden döndü diye haber gönderirler. Haberi alan köylüler Asmaca köyünün Ömerağa mezrasına kadar dedem Mustafa’yı karşılamaya gelirler.



Dedemin üzerinde Rusların verdiği pantolon vardır ve bu durumu halk çok garip karşılar. Köylerde insanlar lakabla anılması doğal olduğu için dedem de arada bir de olsa Pantol Mustafa diye anılır.

Dedem 4 yıl askerlik ve 7 yıl esirlikten sonra köye geldiğinde kendisine ait fazla da bir şeyin kalmadığını görür.

4 yıl askerlik 7 yıl esirlik, bir aileden 3 şehit ve 11 yıllık mücadeleden sonra bu topraklar vatan yapılır.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Mersin ziyaretinde yaşadığı anekdot’un aynısı burada da yaşanır.

20 Ocak 1925 tarihli Mersin Ziyareti:

“Atatürk bu ziyaretinde Mersinde Müdafaayı Hukuk Cemiyeti binasına gelirken görkemli bir binayı işaret ederek

-Bu köşk kimin?

-Kirkor’un

-Ya bu koca bina kimin?

-Yorgo’nun,

-Ya şu apartman kimin?

-O da Saloman’un, diye cevap alır.

Atatürk kaşlarını çatarak

–Onlar bunları yaparken siz neredeydiniz? diye sorar.

Bu kez toplanan insanlardan yaşlı bir köylünün sesi duyulur.



-Biz Yemende, Tuna boylarında, Balkanlarda, Kafkaslarda, Çanakkale de savaşıyorduk paşam.

Atatürk daha sonraki hatıralarında “Hayatta cevap veremediğim yegane insan bu ak saçlı ihtiyar olmuştur” der.

Cepheden cepheye koşanların düşman işgalinden kurtardığı topraklardan kendilerine fazla bir şeyin kalmadığı bir kez daha görülür.

Vatan Sağolsun!

İsmail Akbaba
Malatya Arguvan Tarlacık Köyü

simgesi ile nitelendirilen kısım:
Balkan Savaşı – 1912
Balkan Savaşı – 1913
1911-1912 Trablusgarp Savaşı
1914 I. Dünya Savaşı
İngilizler petrol sahalarını ele geçirmek amacıyla, 15 Ekim 1914’te Bahreyn’i ve 23 Kasım 1914’te Basra’ya saldırdı.
22 Aralık 1914 tarihinde I.Dünya Savaşı sırasında Sarıkamış Harekâtı gerçekleşti.


Irak Cephesi Kutülamare’de 8 aralık 1915’te kuşatılan İngiliz birlikleri, 28 Nisan 1916’da teslim oldu. General Townshend dahil 13.399 esir alındı.
1917 baharında İngilizler, Gazze?ye saldırdı. 1.ve 2. Gazze Muharebeleri yapıldı.
Mekke Emiri Şerif Hüseyin’in 5 Haziran 1916’da isyan etmesi, Filistin Cephesi arkamızdan vrudu.
1917 Suriye cephesinde İngiliz ordularına karşı mücadele verildi.
11 Mart 1917’de İngiliz birlikleri Bağdat girerken Halil Paşa’nın komutasındaki Osmanlı askerleri Bağdat’ı boşalttı.
19 Şubat 1915’den 18 Mart 1915’e Çanakkale Deniz Savaşı başladı.
1918 Nisan: Anzak güçleri Gelibolu’ya çıktı
Kuvay-i Milliye ve Kurtuluş Savaşı

22 Haziran 1920’de Yunan saldırısının başladığı sırada, Doğuda da Ermeni saldırıları sürekli artıyordu.
Ocak 1919’da İskenderun, Kilis, Antep, Maraş ve Urfa İngiliz, Mersin, Osmaniye ve Adana Fransız işgaline uğradı.
Batı Cephesi Birinci İnönü Savaşı (6 – 10 Ocak 1921)
İnönü Savaşı (23 – 1 Nisan 1921)
Eskişehir – Kütahya Savaşları (10 – 24 Temmuz 1921)
Sakarya Meydan Savaşı (23 Ağustos – 12 Eylül 1921)
26 Ağustos 1922’de Büyük Taarruz başladı. 27 Ağustos’tan itibaren Türk ordusunun üstünlüğü eline geçirmesi üzerine Yunan kuvvetleri geri çekilmeye başladı. 9 Eylül 1922 de son Yunan askeri denize dökülerek savaş bitti.

Kirvelik Müessesi

Anadolu halkının çok önemli geleneklerinden biride kirveliktir. Kirvelik dini vazifeler gereği erkek çocuklara yapılan sünnetin gerçekleşmesinde önemli bir yeri vardır.
Kirvelik: Yerleşik ve kurumsallaşmış özelliği, çocuğun sünneti ile birlikte ve hatta daha önceden başlamış dostlukların, samimiyetlerin pekiştirilmesi arzusunun bir sonucudur. Kirveliğin oluşabilmesi için iki dosttan birinin oğlunun, diğerinin kucağında sünnet olmasını kabul etmesi ile oluşur. Kirvelik “Peygamber Dostluğu” olarak anılır. Kirvenin oturduğu döşşeğe “Peygember Döşşeği” denir. Bu dostluğun ve döşşeğin kutsal olduğuna inanılır.
Anadolu’da feodalitenin baskın olduğu bazı bölgelerinde kirvelik iki aile veya iki aşiret arasındaki gerginliklere, çatışmalara son vermek içinde oluşturulan bir gelenektir. Özünde iki aile arasındaki bir sevgiden yakınlaşmadan oluşan bir sosyal olguysa da, geçmişte farklı köylerde, aşiretlerde oluşturan kirvelikle köyleri, aşiretleri, etnik yapıları yöresel olarak bir birine kirvelik bağı ile bağladıkları, dostluklar oluşturulduğu görülmektedir. Kirvelikler babadan oğula geçtiği gibi, yeni kirveliklerde oluşturmak mümkündür. Geleneksel olarak yeni kirvelikler oluşturmak için yapılan teklifler geri çevrilmez, kabul edilir. Kirvelik, sünnet düğününün gerçekleşmesi ile birlikte kirvelik müessesi kurulmuş olur.
Özünde kirve, çocuğun manevi babası sayılır. Kirve olan kişiler birbirlerinin çocuklarının manevi babası sayıldıkları için, kirve çocuklarıda manevi kardeş sayılırlar. Manevi kardeş olan kirve çocuklarıda birbirleri ile evlenemezler.
İsmail Akbaba
Malatya Arguvan Tarlacık Köyü