İbrahim (A.S.) sizce ne demek, İbrahim (A.S.) size neyi çağrıştırıyor?
İbrahim (A.S.) terimi Cem Nizamoglu tarafından tarihinde eklendi
İbrahim (A.S.) terimi Cem Nizamoglu tarafından tarihinde eklendi
© Copyright Antoloji.Com 2016. Bu sayfada yer alan bilgilerin her hakkı, aksi ayrıca belirtilmediği sürece Antoloji.Com'a aittir. Sitemizde yer alan şiirlerin telif hakları şairlerin kendilerine veya yetki verdikleri kişilere aittir. Sitemiz hiç bir şekilde kâr amacı gütmemektedir ve sitemizde yer alan tüm materyaller yalnızca bilgilendirme ve eğitim amacıyla sunulmaktadır.
Allah’ın dostu
Allah istemezse ateş yakmaz İbrahim'i ...
oğlunu inandığı yola kurban etmesi gerektiğinde bunu yapmaya çalışmış yüce insan. hangi baba yapabilir ki?
ibrahim as idda edildiği gibi urfadaki balıklı gölde ateşe atılmamıştır bazısıda ateşe atılınca ateş gül bahçesi oluverdi derler. buda tamamen hikayedir. işin aslı şuki ibrahim as ateşe atılmamıştır. nemrut onu ateşe atacağını söyler. allah ise ateşe serin ol dedik buyurur. yani ateşe atılma konusunda ibrahimin as gönlünü serinletir onu teselli eder ve ibrahim as bir gece yarısı harrana kaçar
İbrahim(a.s) tek başına ümmetti....halilulllah...Allah ın dostu....ateş...su esenlik....
İbrahim’e Su
Taşıyan Karınca
İnsana en kutsal öğüdü verir:
İbrahim’e su taşıyan karınca
Hasret ateşinde buzullar erir
Ümit baharına, aşka varınca
Şiir şehirlerden sürgün edildi
Soylu duyguların melâl çağı bu
Önce söz vardı ya: kim neyi bildi?
Ruhları kuşatan metal ağı bu.
Çıktığımız sefer iç yolculuğu
Kırılgan gönüller küser-incinir
Kirlenmemiş saf sevgiler oluğu
Yalnızlık gurbeti: mücerret-zincir
Ne desen bu efkâr sinmez kâğıda
Bıçak ucu uçurumlar sıratı
Terk edilmiş eski masal dağı da
Ey süvari, gök-burcuna sür atı...
Kokla alevdeki o serin gülü
Arzular ceht ile erer menzile
Hayat serüveni: düş kuran ölü
Dilersen, sonrasız olanı dile...
Bilge bir cân gibi hikmete ulaş:
Kaç mevsim dirildi şu narin eşkin?
Akşamlı gün için niye bu telaş?
Öte bir idrak ol, eşyadan aşkın...
İnsana en kutsal öğüdü verir:
İbrahim’e su taşıyan karınca
Hasret ateşinde buzullar erir
Ümit baharına, aşka varınca...
OLCAY YAZICI
Selamün aleyküm,
Bütün Müslüman aleminin Mübarek Kurban Bayramini Kutlarim,evet Kurban Bayrami delinince akla ilk gelen Hz.Ibrahimle a.s oglu Hz.Ismail a.s gelir,Hz.Ibrahimi a.s Allah bir imtihana tutmusdu bunuda Oglunun canini almasani isteyerek yapmasini istedi yüce yaradan,iste bu bize neyi gösteriyor Peygamberde olsa yinede imtihana tutulacak,her yasayan insan imtihana tutuluyor,bize bir ibret olmasi icinde ve örnek bir Kul olmanin yolunu gösteriyor tabiki sadece Hz.Ibrahim icin degil bütün Peygamberlerin Hayati hep bir imtihanla gecmisdir,simdik imtihan sirasi bizde insallah Alllah bizleri imtihani gecmis Kullarindan eylesin,altdaki yazilan yazilarda nasil bir imtihana tutulmus Hz.Ibrahim bir okuyalim insallah.
Hz. İbrahim, insanoğlunun karşılaşabileceği belki de en zor imtihana tabi tutulmuştu. Onun gördüğü rüyada şüphe yoktu, daha önce pek çok kez Rabb’inden böyle mesajlar almıştı. Zaten rüyanın tevilini aramadı, sadece teyit edilmesini bekledi. Rüya haktı, ama bu rüyayla ona, daha önce hiç bir peygambere emredilmeyen bir şey emrediliyordu; 90 yaşına gelinceye dek hasretle beklediği evladı İsmail’i kurban etmesi.
Bugün, imtihanın nasıl sonuçlandığını biliyoruz. Değerlendirmelerimiz de bu gerçeğin ışığında oluyor. Peki Hz. İbrahim nasıl bir süreç yaşamıştı acaba?
Öncelikle şu söylenebilir ki; herşeye rağmen emir bilinen şeriatın zahirine ve sağduyuya aykırı idi. Bir bocalamaya yol açması normaldi. Hz. Musa bile Hızır a.s. ile arkadaşlığı esnasında bu yüzden sabırsızlık göstermişti. Fakat, sonuçta şeriat Allah’ın emrettikleri değil miydi? Öyleyse emri yerine getirecek ve sonunu seyreyleyecekti. Hz. İbrahim’in bir peygamber olduğunu unutmayalım.
Fakat buna rağmen bu imtihan kaybedilebilir miydi? Elbette. İmtihanın çetin iki boyutu vardı,nasil Hz.Yunus a.s dayana mayip kavminin zülmünden Kacarken imtihani Kayp etti,ama tabiki samimi Tövbe ederek Allah affetdi onu.
İlk boyutu, Hz. İbrahim’in evladına duyduğu sevgi ve şefkat idi. Çünkü insan azgınlık ve sapkınlıkta olduğu gibi, sevgide, merhamette ve diğer olumlu görünen duygularında da zaaf gösterebilir. Bu zaaflar, onun gözünü gerçeklere kapamasına ve nihayetinde doğru yoldan ayrılmasına neden olabilir. Fakat Hz. İbrahim’in evladına olan sevgisi, onun gözlerini kapatmadı. O, emre itaattan başka çare görmedi, tevile kaçmadı. Bu boyut aslında kıssanın bize bakan yönünü temsil ediyor.
Hz. İbrahim’in aşması gereken bir büyük engel daha vardı. O engel de bizzat kendisiydi. İmtihan’ın en önemli ve aşkın boyutu da buydu bence. İblisin meleklerden üstün iken şeytanlaşmasının nedeni, kendisiyle olan mücadelede yenik düşmesiydi. Hz. İbrahim’den de, o güne kadar onu İbrahim yapan herşeyden vazgeçmesi istendi. Şeytana Adem’e secde etmesi emredilmişti, Hz. İbrahim’e İsmail’i kurban etmesi emredildi. Bu emir görünüşte şeriata da, insani değerlerlere de, peygamberlik nosyonuna da aykırı idi. İnanageldiği ve bilegeldiği herşey tersyüz edildi ve bütün akıl yürütmelerin ötesinde yalnızca ve sorgusuz bir şekilde Rabb’ine ittiba etmesi ve bunu da bilinçli bir şekilde yapması istendi. Hz. İbrahim, İblis’in öne sürdüklerine benzer pek çok şey öne sürebilirdi. Ama bunu yapmadı.
O, İsmail’den önce kendisini kurban etti. Aslında, İsmail yerine kendi canı istenseydi seve seve verirdi. Ama imtihan daha farklı, daha çetin kurgulanmıştı.Ondan Oglunu Kurban etmesini istedi Allah,Hz.Ibrahim bir kere Adak adamisdi Oglunu Allaha verilen söz geri alinmaz,iste buda bize bir Müslüman söz verdigi zaman iki eli kanda olsa elbet verdigi sözü yerine getirmesi lazim iste oyüzden bir müslüman bir müslümanin sözüne güvenmesi lazim. ve sonunda Hz.Ibrahim Hz.Ismaili kurban etmek icin yanina almisdi ve kurban yerine geldiklerinde Hz.Ibrahim oglu Hz.Ismaile Allah verdigi sözü Anlatmaya basladi ve Hz.Ismail babasina dedi.Neylen emir olduysan onu yap,cünkü Hz.Ismail icin bu bir serefdi Allah icin Kurban olmak buda onun icin bir imtihandi ve hic bir korku duymadan kafasini bicagin altina koydu ama üc sarti vardi babasindan istedigi,1.Ellerimi ve ayaklarımı sıkı bağla!
- Yavrucuğum, dosta giderken ağlayıp, feryat edilmez.
- Belki hançerem [gırtlağım] hançerine dayanamaz, elimi, ayağımı oynatır da seni üzerim..2.Beni yüzü koyun yatır, yüzümü görme, ben de yüzünü görmeyeyim ki, belki coşarım da, senin babalık sevgin harekete gelir, ikimiz de, emri yerine getirmekte kusur ederiz.
. 3.Annem beni göremeyince dayanamaz, onu teselli et ve iyilikte bulun.ve babasindan kendisini kurban etmesini söyledi,Hz.Ibrahim a.s Bicagi oglunun bagzina koydugunda ve bir anda bicak kesmez oldu bunun üzerine Hz.Ibrahim elindeki bicagi tasa vurdu ve tas ortadan ikiye yarildi cünkü Allah imtihan ettigi kula bir goc ile müjdelemisdi.Nihayet Allah ona el uzattı ve şanını ebediyyen yüceltti. İblis, kendine yenik düşmeseydi herhalde onun sonu da farklı olabilirdi,yinede en yisini Allah bilir.
Hz. İbrahim bu manada insanoğlu adına sınav vermiş ve bu sınavı kazanmış oldu. Topraktan yaratılanın, ateşten yaratılana üstün olduğunu böylece gösterdi. Allah’ın şeytana hitabını doğruladı ve 'dostum' sıfatını hakettiğini ispatladı.Bizede bu ibretlik örneklerden ibret almamiz ve onlar gibi Allaha Kul olmayiz ve istemeliyiz.tabiki kolay olmasada yine gönlümüzdeki Allah askini hic söndürmemeliyiz cünkü bize Kurtacak olan sadece bizi Yaradan Allah bunu böyle inanip bunuda böyle bilmeliyiz insallah.
evet bugünkü konumuz Kurban Bayrami idi insallah, bir hatam bir kusurum olduysa Hakkinizi Helal ediniz insallah,
saygilarimla selamlarim,
Zül-Karneyn Osmanli
Hz İbrahim (a.s.) ve dostlarına selam.....
İnsanlığın üçüncü atası....
Halilullah....
Teslimiyet timsali....
Hz Adem (a.s.) zamanındaki Kabe-i Muazzama'nın temelini Cebrail (a.s.) 'ın yardımı ile bularak aynı temel üzerine inşa eden.....
Kabe'nin inşası sırasında duvarları yükseldiğinden bir taşın üzerine basarak devam etmiş bu taşın üzerin çıkan ayak izine makam-ı ibrahim denilir.....
Kabe de tavaf namazı bu taşın bulunduğu yer olan Makâm-i İbrahim'de kılınır....
Kabe'nin inşası tamamlanınca Hacerül Esved taşı yerine konuldu... ve hac başladı.... Lebbeyk Allahümme Lebbeyk.....
Ateşin yakmadığı.....
Nemrud'un yok oluşunun habercisi....
Hz İbrahim (a.s.) ve dostlarına selam...
Hz.İbrahim, “Allah'ın Halili”dir ve Allah tarafından “ihya sırrına” mahzar kılınmıştır.
İçten sevmek okun saplanması gibi bir tesir yapar sevdiğine aşırı ihtiyaç duyar.
Halilullah....
ş urfada ibrahim halilullahın dogdugu magara vardır.sıkıntısı olanlar gelip giderler şifa bulurlar.hergün yüzlerce insan ziyaret etmektedir.tüm peygamberlerin dedesidir. makamında zaten yazar CEDDEL ENBİYA onun üzü hürmetine kötülükler defola herşey selamet ola AMİN.
Kirilan putlarin yerine
Yenilerini diken kim?
Üzerine gece bastırınca, bir yıldız gördü:'Rabb'im budur' dedi. Yıldız batınca da:' Ben batanları sevmem' dedi.
Ay'ı doğarken gördü: 'Rabb'im budur' dedi. O da batınca: 'Yemin ederim ki, Rabbim bana doğru yolu göstermeseydi, elbette sapıklığa düşen topluluktan olurdum' dedi.
Güneş'i doğarken görünce: 'Rabb'im budur, bu hepsinden büyük' dedi. O da batınca dedi ki: 'Ey kavmim! Ben sizin (Allah'a) ortak koştuğunuz şeylerden uzağım'.
'Ben vechimi (yüzümü, varlığımı, bilincimi) hanif=özündeki hakikate inanan olarak, gökleri ve yeri yoktan var edene çevirdim ve artık ben asla Allah'a ortak koşanlardan değilim'. (Enam 76.77.78.79)
İBRAHİM (A.S.) Hakikat i arayip, arastirip, sorgulayip, tefekkür eder iken, algiladigi seylerin gelip gecici oldugunu gözlemlemis, daha da ötesinda algilanalarinin yoktan var olup 'her an' yok olduklarini müşaade ediyor. Bu müşaadesi onu kendi varligi dışında bir şeyin var olamiyacagini farkettiriyor, dışda, ötede, gökte hakikati aramayi birakarak kendi özüne; 'Ben' dedigi varliga yöneliyor.
Bu yönelişte; varliginin, aslinin, özünün, hakikatinin Allah oldugunu, O´ndan ayri bir varlik olmadigini, tüm mevcudatin varligininda Allah´a ait oldugunu, Allah yani sira ikinci bir varlik olamiyacagini, algilanan herseyin yoktan var olup ''her an da'' (el an da öyle) yok olduklarini idrak ediyor...
Ve diyor ki; 'Ben yüzümü hanif (özündeki hakikate inanan) olarak, gökleri ve yeri yoktan var edene çevirdim ve artık ben asla Allah'a ortak koşanlardan değilim'.
ibrahimi bir yazı
...nemrut diyordu yazıda ibrahimi yakmak istedi ve koca bir ateş yaktı...nemrut için ihtimal tekti...ateş yakmalıydı...oysa ibrahimin aleyhisselam çözüm ihtimalleri sonsuz rabbi vardı...ve aklın yakar bildiği ateşe atılacak ibrahim rabbinden ateşi söndürmesini istemedi çözüm önerisinde bulunmadı rabbine bunu kulluğa ar saydı...sadece hasbunallah dedi'hasbunallahi ve ni'mel vekil'...çünkü bir insan kendi çözümlerinden vazgeçiyor,bir çözüm dayatmıyor ise başkasını kendine vekil bırakabilirdi...o da öyle yaptı...rabbini vekil tutup bi çözüm önerisinde bulunmadı sonsuz çözüm sahibini kendine vekil yaptı...zaten yakan ateş değil ateşe yanmasını emredendi...ve sonsuz çözüm sahibi ateşe emretti...ibrahime serin ve selametli ol...akıllara sığmayan çözümü verdi ibrahim 7gün ateşte kaldı ateş onu yakmadı...ateş yine ateşti ama ibrahimi yakmadı...biz ne çok çözüm dayatmaları yapıyoruz rabbimize...şöyle olsun böyle olmasın derken çözüm seçeneklerini aklımızın dar kuyularına itiyoruz çözümsüzleşiyoruz...bize vekil allah yetmiyor mu (haşa) ne bu iddiamız...yüreğimize düşen ateşleri rabbim bize serinkılabilir,o ateşler başkalarını yakarken bizi serinletebilir,selamete taşıyabilir...biz ateşi söndürmekle uğraşıyoruz hep...oysa yakan ateş değil unutuyoruz...rabbim bizi affeyle,aklın,nefsin ve musibetlerin ateşi çetin sen vekilimiz olkalbimizi bize serin eyle...
karşı gelmenin,kurcalamanın,tek başına hayır demenin,gerçeğin timsali
Denir ki, Nemrud ve kavmi yanına bile yanaşamadıkları ateşe Hz. İbrahim'i atmak için bir mancınık kullandılar. Hz. İbrahim Halilullah yükseğe kurulan bu mancınığa kondu ve o cehennemi ateşte yakılmak üzere atıldı. Yüce rabbimizden ferman geldi;
^^(Kudret sahibi olan) Biz de dedik ki: Ey ateş İbrahim'e karşı serin ve selamet ol^^
Nefesler durmuştu. Ateş gülistana dönmüştü ve Yüce Allah'ın DOST dediği Hz. İbrahim sağ ve salim, Nemrud ve kavminin tuzağından kurtulmuştu.
^^İbrahim'e bir tuzak kurmak istediler. Fakat biz kendilerini daha ziyade hüsrâna düşürdük (üzerlerine sinek musallat ederek onları helâk ettik) . Helâk şekilleri de çok ibret verici idi.^^
İbrahim tevhid demek. İbrahim, Allahın dostu, imanına zulmü bulaştırmamış ibrahim... Ne evlat sevgisi, ne ateş korkusu Allahı unutturdu... Alemlere örnek, akli selimle Rabbini bulan, teslimiyeti dillere destan ibrahim. Selam olsun İbrahime ve onun yolunu kavrayan imanına şirki bulaştırmamış olan tüm insanlara.
Allah ibrahimi dost edinmiştir.ne büyük şeref.bir rüya en güzel rüya.
Teslimiyetin en büyük sembollerinden..
CAN, MAL, EVLAD VAZGEÇİLMEZLERDEN VAZGEÇEN HAYRAN OLUNAN PEYGAMBER..........'Ey ateş ibrahime serin ve selametli olduğun gibi bizede olurmusun?
selamaleykum
hz. ibrahim denilince teslimiyet ve rabbimiz Allah tarafından meth edilen güzide peygamber... azmin, mücadelenin, direnişin sembolü... tek başına ümmet olabilmeyi becebilmenin medarı iftiharı.
bütün insanların en güzel ikincisi.
Yâ nâru kûnî berden ve selâmen alâ ibrâhîm
'' Ey ateş! İbrahim'e serin ve selamet ol! ''
İbrahim'e güldür ateş...
seni bir bomba gibi taşımak bu göğüste
bir Ebubekir kıldı bir Ömer kıldı beni
o.s.
'' Batan şeyleri sevmem ben '' adım:İbrahim...
”İyilik yaparak kendini Allah'a teslim eden ve hanif (tevhidi) olan İbrahim'in dinine uyandan daha güzel dinli kimdir? ..” (Nisa Suresi, 125)
Hem İslamiyet de, hem Musevilik te, hem de Hristıyanlık ta, kabul gören, büyük saygı duyulan peygamber.
Prof. Dr. Mehmet Aydın'la Hz.İbrahim hakkında söyleşi:
Patikalar: Hz. İbrahim'in(a.s) üç büyük din açısından da çok önemli bir figür olduğunu, üç dinin de temelinde yer aldığını, üç dinin de babası olduğunu görüyoruz. Bu anlamda bakacak olursak, dinler arası diyalog çabalarında da çok önemli bir sembol görevi üstleniyor.Hz. İbrahim'i(a.s) bu denli önemli yapan nedir?
Prof. Dr. Mehmet Aydın: Hz. İbrahim(a.s) çok önemli bir semboldür. Sembol derken kişi, peygamber değil demek istemiyorum. Kişi, inancımıza göre bir peygamber; fakat daha da ötesinde bir sembol. Böylece daha geniş bir anlam dünyasına hitap etmiş oluyorum. Tarihi bir kişilik olarak hakkında fazla bilgimiz mevcut değil. Kutsal metinlere dayalı olarak, şifâen bize ulaşmış bilgilere sahibiz. Yaklaşımınız çok doğru, Hz. İbrahim(a.s) , dinler arası diyalog çalışmalarının da sembolü vaziyetindedir. İngilizce ifadesiyle 'symbol of interreligious cultures' İslam geleneğinde de çok önemli bir yere sahip. Beş altı sene evvel düzenlenen, bilimsel tarafını benim üstlendiğim ve diğer işlerin de bir sivil toplum kuruluşu tarafından yapıldığı 'Barış, Uzlaşma ve Diyalog Sembolü Olarak Hz. İbrahim(a.s) ' adlı bir sempozyum gerçekleşmişti. Üç büyük din mensubundan da eşit sayıda davet edilerek Harran'da olmuştu. Harran, bu anlamda çok sembolik bir yerdi; çünkü birçok rivayete göre Hz. İbrahim'in(a.s) doğum yeri Harran. Hatta giderseniz, kültürel kalıntılar görürsünüz. Hiç unutmam, sivil, yaşlı bir adam Farşça ağız ile 'şah-u enbiya- diye haykırmıştı. Yani peygamberlerin şahı. Zaten bu önem fark edildiği için Hz. İbrahim(a.s) adını taşıyan ve dinler arası diyalog çalışmaları yapan sivil toplum örgütleri var. Sadece Avrupa'da beş altı tane olduğunu ben biliyorum. Gerçekten de çok önemli ve barış istikametindeki çalışmaların sembolü oldu Hz.İbrahim(a.s) .
Patikalar: Bu sempozyumdaki tebliğler aynı zamanda kitaplaştırılmıştı. Bu kitabın önsözünü de siz yazmıştınız.
M.Aydın: Evet. Aynı zamanda 1970 yılında benim tercüme ettiğim, benim de hocalarımdan olan Watt'ın Modern Dünya'da Kur'an Vahyi isimli kitabı vardır. Bu kitabın bir bölümü bu konuyu işliyor. İbrahimi dinler kardeştirler diyordu. Yani üç semavi din içinde ortak bir sembol. Mesela Hz. İsa(a.s) böyle değil. Bizim için Hz. İsa(a.s) da bir peygamberdir ama Yahudiler bunu kabul etmez. Fakat üç dini bir arada düşünürsek Hz. İbrahim(a.s) bu ihtiyacı karşılıyor.
Bu toplantı yapıldıktan sonra bilinçli ya da bilinçsiz olarak yanlış değerlendirildi. Bizimkisi kültürler arası bir çalışmaydı. Fakat buradan diğer din mensuplarının bizi aldatmaya çalıştıkları gibi sonuçlar çıkardılar. Biraz İslam, biraz Yahudilik, biraz Hıristiyanlık alıp yeni bir İbrahimi din ortaya çıkarmaya çalıştığımızı bile iddia edenler oldu. Bu olabilecek bir proje midir? Yani bir Müslüman için olabilecek iş midir bu? ! Namazı birinden duayı birinden mi alacağız? Elbette hayır, bu dinler ayrı ayrı dinlerdir.
Biz sadece şunu diyoruz: Hz İbrahim üç semavi dinin de buluştuğu önemli bir şahsiyettir. Yani Hz. İbrahim(a.s) öyle tesadüfen seçilmiş değil. Bunu kesinlikle derme çatma bir dinle karıştırmamak gerekir. Ki böyle bir şey hele hele bir Müslüman için imkansızdır. Zaten böyle bir şey din olmaz, cambazlık olur.
Patikalar: Peki Hz. İbrahim(a.s) ile yola çıkmak bizi nereye götürür?
M.Aydın: Zaten yola buradan çıkmanın ilk uçları Kur'an'dadır. Bunları diğer din mensuplarıyla tartışıyoruz. Şöyle bir ayet-i kerime var. 'İbrahim, ne bir Hıristiyan ne bir Yahudidir. O, hanif bir Müslümandır.' Watt'da kitabında bu ayeti kullanıyor. Yani Hz. İbrahim'de(a.s) tevhid birleşiyor, düğümleniyor. Diğer kitaplarda bu anlatı yok; Watt, bu anlatıyı Kur'an'da buluyor. Yani Yahudilik ve Hıristiyanlık sonradandır, o bir muvahhiddir. Buradan işin derinine doğru hareket edebiliriz. Kur'an açısından Hz. İbrahim tevhidin tezahür ettiği bir şahsiyettir. Bu bizim çok önemli; çünkü İslam tevhid dinidir, bütün peygamberler tevhidi telkin etmişlerdir. Bu tevhid dininin ameli hayata yönelik adına İslam denir. Yani insanın ilahi iradeye, bir bakıma kendi fıtratına, kendi özüne teslim olmasıdır.
Patikalar: Kur'an'ın bize anlattığı Hz. İbrahim(a.s) nasıldır?
M. Aydın: Kur'an açısından Hz. İbrahim(a.s) çok dikkat çekici bir rasyonelliği temsil ediyor. Buradaki rasyonel kelimesini tırnak içine almalı elbette. Kur'an bize gözünüzü kapatın ve iman edin demiyor. Tam tersine aklınızı kullanın, tefekkür edin diyor. Yani aklın bilfiil durumundan bahsediyor. Nazari olarak, yeti olarak aklı öne çıkarmıyor. Zaten akıl olarak geçmez; hep fiil halde kullanılmıştır. Bundan amaç aktif akıldır. Sadece akla sahip olmak değil faal bir akla sahip olmaktır. Bunun da temsili yine Hz. İbrahim'dir.(a.s)
Patikalar: Bu kıssaları ve bu kıssalar altında yapılan temsilleri açabilir misiniz? Bu kıssalar hangileridir ve bunların anlatılmasından murat sizce nedir?
M. Aydın: Birincisi Allah'ı arama noktasındadır. Birinci basamak, bir insanın, bir sonlunun kendi sonlu imkan ve kabiliyetlerini idrak etmesidir. Ben sonluyum, ben kendi kendime yeterli değilim. Büyük imkanlarım var ama sınırlı. Buradan yola çıkınca yani insanın kendi özünü anlama imkanı olunca çıkışa varmak elbette daha kolay oluyor. Kendi kendimin var kılıcısı değilsem, beni dirilten, yaşatan varlık kim? Dikkat ederseniz beşeri tecrübeden yola çıkan bir arayıştır bu. Burada bize Kur'an'ın duygu ve anlam yüklü arayış anlatısı yardımcı oluyor. İlk bakışta basit gibidir; fakat bir hakikat basitçe anlatılıyorsa bu daha da güzeldir. Önce yıldıza bakıyor Hz.İbrahim(a.s) . Gökte başlaması elbette manidar; çünkü o dönemde Tanrı denince gök anlaşılıyor. Dünyaya göre parlak, ışık kaynağı, temiz ve güzel. Bu rabbim olabilir diyor. Bir defa Rab kelimesi çok enteresan. Burada felsefi bir arayış yok. Çünkü felsefi arayışta ilk sebep aranır, metafizik bir arayış vardır. İnsanın özünden çıkan aramadaysa metafizik bir ilkeden ziyade, bizi varlıkta tutan, esirgeyen, bağışlayan, rab kelimesinin büyüten, yetiştiren manasındaki o kaynak aranmaktadır. Yıldız somut bir kaynaktır. Yıldız sönünce Hz.İbrahim'in(a.s) özellikle benim çok üzerinde durduğum bir reaksiyonu var: 'Ben böyle sönüp gidenleri sevmem! ' Yani Tanrı kabul edeceksek sönüp gitmemeli. Yani duru bir imandan öte bir şeyler arıyor. Aynı zamanda muhabbetle bağlanılan, sevilen, dayanılan, dost olunan bir varlık. İmanda sevgi vardır. Hanefi- Maturudi gelenekte sevgi, imanın meyveleri arasındadır. Eğer Allah'a inanıyorsak orada sevgi hakimdir. Ayet-i kerimede Allah şöyle buyuruyor: 'İman edenler, Allah'ı sevmede de üstün olanlardır.' Kendi faniliğinizi fark edip, böyle olmayan bir varlıkla bir bağ, bir ünsiyet kuruyorsanız bu sevgidir. Sizin bütün yokluklarınızı telafi edendir. Güneş ve aya karşı da aynı tepki var. Buna benzer bir akıl yürütme put hikayesinde de var. Hikaye malum zaten.Çok enteresan bir ikna yöntemi var. Madem işe yaramıyor, kendini korumaktan dahi aciz, ne faydası var ne de zararı, neden tapıyorsunuz? Sizin eksikliğinizi gideremez ki putlar! Bu noktalardan bakarsak İslam'daki akli tebliğin babası sayılır. Rasyonel arayışla başlayıp akıl ve muhabbeti birleştiriyor.
İkinci olarak şu anlatılır. Hz. İbrahim(a.s) Allah'a sorar: Ölüler nasıl dirilir? Allah ona inanmıyor musun diye sorunca da 'inanıyorum ama kalbimin mutmain olmasını istiyorum' der. Allah söyledi inanayım. Burası tamam. Fakat kalbim mutmain olsun. Çok derin bir tecrübem olsun. Allah ölüleri diriltir önermesinin kalpten geçmesi, kalbin huzura ermesi var. İlk örnekte iç alemden dışa doğru bir arayış varken, şimdi dıştaki bir bilginin özümsenmesi, kalpten kanallanması, içselleştirilmesi var. Yani böylece imanın yakîni iman haline gelmesi var. Bu iki örnek gerçekten çok önemlidir.
Patikalar: Galiba burada 'kurban' meselesine de değinmek gerekiyor. Modern zamanların içinde en çok anlam boşaltması yaptığı bir kavram kurban. Daha da ilginci Hz.İbrahim'i(a.s) ortak zemin olarak algılamak hususunda ciddi problemler doğuruyor. Çünkü kurban mevzusunda dinler çok farklı şeyler söylüyorlar. Diyalog içinde olmak için ortak bir zemin gerekiyor, ve bu zemin kurban meselesinde kaypaklaşıyor sanki biraz.
M. Aydın: Haklısınız. Kurban meselesinde bizim kültürümüzle özelikle Hıristiyan kültürü arasında ciddi farklar var. Kur'an, Hz. İbrahim'in şahsında insan kurban edilmesine son vermiştir. Hıristiyan teolojisi biraz daha farklı. Aslına bakarsanız hangi oğlun kurban edilmesinin istendiği bile ihtilaflıdır. Mesela ünlü Danimarkalı filozof Kierkegaard buradan sorgusuz sualsiz teslim olmanın iman anlamına geleceğini söylüyor. Kendi ifadesiyle 'inanç sıçraması' yaşanmalıdır. Akıl ve mantıkla bir yere kadar gidersin; sonra kendini uçuruma salarsın, bunu göze almazsan mü'min olmazsın. Her şeye rağmen iman. Akılla destekleyemesen de geleneklerle karşı karşıya gelmek zorunda kalsan da iman. Kurban hadisesi buna örnektir. Normalde bir babanın vazifesi çocuğuna bakmaktır; oysa Hz. İbrahim'den(a.s) oğlunu kurban etmesi istenmiştir. Geleneklere çok ters bir olaydır bu. Hz. İbrahim(s.a) ise emri hiç savsaklamıyor. Hz. İbrahim(s.a) bir mantıkçı gibi düşünebilirdi. Mesela şunu söylerdi: Bu ses Allah'ın sesi. Allah zaman ve mekandan münezzeh olduğuna göre belki bir sürü İbrahim var ve bu ses onlara hitap ediyor. Nereden bilebilirim ki bu İbrahim'in ben olduğunu deyip savsaklayabilirdi. Başka bir örnek olarak şu söylenebilir. Kurban yaklaşmak demektir. Demek ki Allah benden oğlumla beraber O'na yaklaşmamı istiyor. İlle de kes demek istemiyor olabilir. Hz. İbrahim(s.a) bunu da yapmıyor. Yani hesap kitap yaparsanız mü'min değilsiniz. Hıristiyan geleneği belki buna elverişli ama Kur'an için bu kadar anlam çok dardır. Kur'an da bilgece bir arayış öne çıkarken Hıristiyanlıkta tam tersi mevcuttur. Mesela bu konu tartışılabilecek çok güzel bir konudur. Hıristiyanlık genelindeki bu teslimiyet anlayışı mı yoksa İslam'ın imanı aynı zamanda bir marifet sayan anlayışı mı bizi Hz. İbrahim'i(s.a) daha iyi anlamaya götürür? Bu çok önemlidir. İslam'da iman bir marifettir, daha doğrusu içinde marifetin de olduğu bir arayıştır.
Fakat bu farklar Hz. İbrahim'in(s.a) üç din için de 'büyük büyüğü' olduğu gerçeğini değiştirmez.
Patikalar: Peki dinler arası diyalog çalışmaları hangi ihtiyaçlara binaen ortaya çıktı? Modern zamanların böyle bir hastalığı var. Bazı dertlere deva olsun diye üretilen kavramlar, sonradan kendileri başlı başına problematik haline geliyorlar. Sizin bir felsefeci olmanızdan da hareketle öncelikle bir tanıma ihtiyacımız var galiba. Yoksa tanımında anlaşamadığımız bir konu hakkında konuşmak pek de sağlıklı olmuyor.
M. Aydın: Bir kere dinler arası diyalog kavramı çok da yerine oturan bir ifadeye sahip değil. Bence din mensupları arası diyalog demek daha doğru olur. Fakat artık insanlar da bunu anlıyorlar. Elbette üç dini bir araya getirip ortak bir teoloji oluşturma çabası yok.
Bu üç din tarih boyunca birbirleriyle mücadele etmiş, kanlı sahnelere tanık olmuşlardır. Böyle tarihi evveliyat varken bazı sorunların olmasını normal karşılamak gerekir. Bu çalışmalar 1960'lı yılların başında başladı. Bu çalışmalar da teolojik bir ihtiyaçtan ziyade sosyo-politik ihtiyaçtan doğmuştur.
Patikalar: Yani dinler arası diyalog çalışmaları sütten çıkmış ak kaşık kadar masum mu?
M. Aydın: Elbette hayır. Ne yazık ki bu çalışmaların misyonerlik amaçları için araç haline geldiği de olmuştur. Diyalog korunmalıdır; çünkü ancak bu sayede dinimi empoze edebilirim diyenler yok değildir. Özellikle Katolik Hıristiyan aleminde 'diyalog misyondan ibarettir' şeklinde anlayışa sahip kesimler vardır.
Patikalar: Özellikle bu noktada siz şahsınıza yönelik birçok eleştiriyle yüz yüze geldiniz.
M. Aydın: Bu eleştirilerin çok genelleşmesi, işin içinde olanların niyetlerinden şüphe edilmesi, açık olmak gerekirse son derece rahatsızlık uyandırıcı. Bir kısım eleştiri elbette doğru. Misyonerlik amaçları hiç mi yok yani? Elbette var, saflığa lüzum yok; fakat olsa bile siz bundan kaçacak mısınız, yoksa bu anlayıştaki yanlışlığı mı anlatacaksınız? Ben, en az üç dört tane toplantıda bu konuyu işlemişimdir. Dürüst biçimde diyalog çalışması yapacak isek misyonerlik gibi niyetleriniz olmamalı demişimdir.
Patikalar: Peki sağlıklı bir dinler arası diyalog çalışması hangi süreçleri takip etmeli, ne gibi özellikler göstermelidir?
M. Aydın: Burada benim ortaya attığım üç aşama var. Bu tanımlama sadece yurt içinde değil uluslararası alanda da çok tutmuştur. Bu aşamalar şöyledir: 1- Enformatik(descriptiv) aşama 2- Eleştirel aşama 3- Varoluşsal aşama
Patikalar: Bu aşamalardan tam olarak ne anlamamız gerekiyor?
M. Aydın: Bakın amaç pekala şu şekilde olabilir. Biz de böyle bir diyalog şekli için çok hazırlıklı olmalıyız. İnsanlar kendi dinlerini anlatırlar. Mesela İslam hakkında çok yanlış kanaatler hatta iftiralar vardır. Bizler eğer bu dünyada birlikte yaşayacaksak din mensupları olarak birbirimize dinlerimizi anlatalım. Adamlar İslam'ı bilmiyorlar. Bakın bir örnek vereyim. Belçika'da bir belediye beni konferansa çağırmıştı. O yörede çok fazla Türk olduğu için nasıl sağlıklı ilişkiler geliştirebiliriz endişesini taşıyorlardı. Ben ayet okudum: 'ben kendi üzerime rahmeti yazdım. 'Ben Rahmet Allah'ıyım. Beni rahmetim her şeyi kuşatmıştır.' Belediye başkanı sordu: Bu Kur'an'da mı var? Evet dedim, ayeti gösterdim. Çok şaşırdı. Adamın normalde inandığı şuydu: Hıristiyanlık Allah'ı sevgi, İslam Allah'ı da adalet Allah'ıdır. Fakat bunu eksik olduğunu gördü. Ben her akşam yabancı bir heyetle yemek yiyorum. Bir keresinde İslam'da bireysellik önemlidir dedim. Biri hemen tepki gösterdi. İslam cemaat dini, ümmet dinidir dedi. Adamın söylediği doğru ama eksik; çünkü herkes kendi yaptığından yargılanacaktır. Bu bilgiler bizim için yeni değil, ama adamlar için yeni. Bizler dinimizi anlatma imkanlarını bulmalıyız. Biz de semavi olsun ya da olmasın onları dinlemeliyiz. İşte bu bilgilendirme (enformatik) aşamasıdır.
Patikalar: Tarihte böyle bir yaklaşıma tanıklık etmiş miyiz?
M. Aydın: Gazneli Mahmud döneminde Biruni Hintlileri dinlemiş, hayatlarını incelemiş ve onlar hakkında bir eser yazmış. Tek Allah'a inandıklarını yazmış. Oysa savaş döneminde bunu yazmasa savaşın seyri daha iyi olabilirdi. Bunun nedenini de kitabının başına yazmış. Allah, Kur'an'da doğru sözlü olmak gerektiğini söylüyor. Düşmanın hakkında dahi.
Patikalar: Peki daha sonraki aşamalarda bizi neler bekliyor?
M.Aydın: Bilgilendirmeyle yetinelim mi? Elbette hayır, birbirimizi eleştirelim ve bu da ikinci aşama olsun. Tabi burada daha ziyade din mensuplarının eleştirisi var. Benim dinimi ben buradayken eleştirsinler, akıllarına uymayanları burada söylesinler. Karşılıklı tutumlarımız hakkında konuşalım. Mesela bize desinler ki neden siz bu kadar tembelsiniz, üretken değilsiniz ya da neden temizlik bu kadar önemliyken şehirleriniz bu kadar kir pas içinde? Biz de onlara diyelim ki şu anki yaygın aile modeliniz, kendi hayat standardınız için milyarlarca insanı süründürmek, başka ülkelerin kaynaklarını sömürmek, sizin kitaplarınız neresinde yazıyor? Eleştiri Allah'ın verdiği en büyük nimetlerden biridir.
Üçüncü aşama olan varoluşsal aşamada şu soruya cevap aramalıyız: Hayatımıza birbirimizden ne katabiliriz? Burada din ayrıdır, din mensupları olarak bizler ayrıyızdır. Watt da kitabında buna işaret ediyor. Hıristiyanlar Müslümanlardan çok şey öğrenebilir diyor. Mesela sıradan bir köylünün iman konusundaki eminliğinden çok şey öğrenilebilir diyor. Bizim tarafımıza geçelim. Genelleme yaparak ve bütün genellemelerin gücünün sınırlı olduğunu hatırda tutarak Hıristiyanların papaz yetiştirmede çok iyi olduğunu görüyoruz. Hitabetleri çok iyidir, güler yüzlüdürler, sabırlıdırlar. Gelin biz de bundan bir şekilde istifade edelim. Din görevlilerimiz ne yazık ki çok katıdır. Çocuk kısa pantolonla geliyor, çocuğu kovuyor. Allah sana nur gibi çocuğu göndermiş, senin yaptığına bak. Mesela Hıristiyanlar teolojiyi çok dikkate almışlardır, çok iyi vaaz hazırlarlar, papazlar kendi dillerini birinci sınıf konuşurlar. Bu yöntemler paylaşılabilir. Burası bilme değil olma aşamasıdır.
Patikalar: Sosyal yaşantı anlamında edinilmiş olan tecrübe ortak olarak kullanılabilir yani.
M. Aydın: Evet. Bu örnekler sosyal hayatla ilgili örneklerdir. Fakat bizi eleştirenler bizim ortak bir teoloji oluşturma çabası içinde olduğumuzu söylüyorlar. Bunlar deli saçması. Tekrar etmekte fayda var: Dinler arası diyalog çalışmaları bir ilahiyat ihtiyacından doğmamıştır. Sosyal, siyasal problemlerin çözümünde din mensupları olarak bizler ne yapabiliriz?
Bu sabah engellilerle ilgili bir toplantı yaptık. 7 milyon engellimiz var. Bu insanlar Müslüman, onların dinlerini daha iyi yaşamaları için bir şeyler yapmalı. Görme engelliler için Kur'an bastırdık. İşitme engelliler için de vaazın aynı zamanda işaret diliyle de anlatıldığı cami projemiz var. Avrupa'da kilise mensuplarının bu konuda çalışmaları vardır. Bunlar objektif çalışmalardır, bunlardan yararlanılabilir. Mesela üç büyük dinde engellilik konulu uluslararası bir toplantı düzenlenebilir. Bu teolojik bir çalışma değildir, sosyal bir yaraya üç din açısından çözüm bulmaya çabalamaktır. Mesela yoksullukla ilgili, kadın haklarıyla ilgili toplantılara katılmışımdır. Bunlara dünya siyaseti diyenlere ben evet, diyorum, dünya siyaseti. Ortadoğu'da barış konulu sempozyumlar teşvik edilse ve dikkate alınsa fena mı olur? Amerika'da kiliseler Irak Savaşı hakkında ne dediler sorusu önemsiz midir? Savaş ve Ahlak konusu işlense, son Irak Savaşı'ndan da hareketle savaşta yalan söylemeye dinler nasıl bakıyor sorusu işlense fena mı olur? bir araya gelinirse güzel şeyler konuşulur. Benim hakkımda gerçekten hak etmediğim, doğru olmayanlar ithamlar üretilmiştir. Oysa ben katıldığım hiçbir toplantıda mesela Hıristiyanlık propagandası yaptırmamışımdır, Başıma böyle bir şey gelmez, gelirse de gereğini yaparım. Öyle diplomatik dil falan da kullanmam. Siz benim gibi adamı çağıracaksınız ve Katolikliği empoze etmeye çabalayacaksınız. Kıyamet kopar. Fakat eleştirilerin bir de neymiş efendim bizim dinimiz en yüce din olduğunu söylemiyor muşum gibi bir yönü var. İyi de toplantının konusu bu değil ki!
Patikalar: Peki dinler arası diyalog çalışmalarını şu anki seyri nasıl gidiyor?
M. Aydın: Aslına bakarsanız biraz kendini tüketmeye başladı. Mesela benim için bilgiler bayatladı. Vakit kaybı oluyor. Malum meslek değiştirip siyasete girince artık pek de ilgilendiğimi söyleyemem. Zaten her kavram gibi dinler arası diyalog da hızını azaltmıştır. Yine de şunu söylemeli: Dinler arası diyalog, çok akıllı Müslüman gençlerin yetişmesine sebep olmuştur. Şimdi onlar gidiyor. Zamanında kimse bulunmazken şimdi işin uzmanı kişiler katılıyor. Dolayısıyla bunlar bizi kandırır gibi ya da acaba ortak bir din çabası mı var gibi korkulara gerek yok.
Patikalar: Fakat şöyle bir nokta var. Niteliksizliği belli olan medyamızdaki dinler arası diyalog 'çığırtkanlarına' bakarsanız hiç de hoş imaja sahip insanlar değiller. Sorgusuz sualsiz evet diyenleri kastediyoruz. Durum böyle olunca ister istemez bu işte bir bit yeniği var diye düşünüyor insan. Ne bileyim, ortak bir din çabası mesela. Malum, çağımız komplo teorileri çağı artık.
M. Aydın: Burada kimlerle çalıştığınız çok önemli tabi. Doğru kişilerle çalışırsanız bu işin önü açılacaktır. 1980'lerde katıldığım bir toplantıda üç dört tane Türk vardı. Bunlar iyi Türklerdi, fakat İslam'ı bilmiyorlardı. Bir tanesi aslında bizim dinimizde de ibadet önemli değildir gibi bir şey söylemişti. Ne demek ibadet önemli değil! İbadet, İslam'ın kulluk merkezinde olan bir kavramdır. Açıkçası benim dinler arası diyalog sempozyumlarına katılma nedenlerimden birisi de budur. Siz gitmezseniz bu adamlar gidiyor, bunun da engellenmesi gerekiyor. Gerçekten işini bilen, kaliteli, profesyonel, hem kendi dinini hem de diğerlerini iyi bilen, çok iyi yabancı dili olan ve en önemlisi iyi niyetli kişilerin orada olması gerekir.
Bana üç vakit namaz olur mu diye soranlara ben şaka yollu olarak 'yarın namaza başlayacaksan fetvayı ona göre vereyim' diyorum. Bu soruyu soranlar namaz kılmayıp da namaz kılanların dertlerini düşünüyorlar sanki.
Patikalar: Çok benzer bir durum tabi. Dinler arası diyalog tartışmaları da böyle. Din ile diyanetle ilgisi olmayanlar bu işi en yobaz haliyle savunanları oluşturuyorlar. Bu da ister istemez bir deformasyona uğratma çabasını akla düşürüyor.
M. Aydın: Yine de gençler, her uluslar arası ilişkiye ayrı bir özen göstermek gerekir. Bunlar suiistimale açık ortamlardır. Kötüye kullanma çabaları olmuştur, hatta bunda başarılı olanlar da olmuştur. Kiminle oturduğunu, kiminle konuştuğunu bilecek, düşünecek ve buna göre proje üretecek insanlara ihtiyaç var.
Ben daha başında da söyledim. Benim dahi bu tür tereddütlerim var. Kendi katıldıklarımdan olmaz; çünkü orada ben varım. Ama zaman zaman acaba İslam'ı iyi bilmeyenlerin ya da kötü niyetlilerin katıldıkları toplantılarda, dinim nasıl anlatılıyor, eleştiriler nasıl yanıtlanıyor gibi sorular akla düşünce endişe sahibi olmamak elde değil. Tekrarlamakta fayda var. Bu alan misyonerliğe alet edilmeye açık bir alandır. Bu durumu göz önünde tutmalı ve gerekli tüm tedbirler alınmalıdır.
Patikalar: Peki özellikle 11 Eylül sonrası gerilen ortamda dinler arası diyalog çalışmaları olumlu bir sonuç çıkarmaya elverişli midir?
M. Aydın: 11 Eylül'den sonra dinler arası diyalog çalışmalarının fazla aksadığını söyleyebiliriz. Hem nicel olarak hem de benim katıldığım kabul ve yeterlilikte toplantılar olmadı. Fakat hükümetler bu konuyla ilgilenmeye başladı, bu iş devlet işi olmaya başladı. 2003'ün Ocak ayında İngiltere başkanı Tony Blair Londra'da böyle bir çalışma yaptı. 15 Müslüman ve 15 Hıristiyan ve beni saymayın her biri son derece mümtaz şahsiyetlerden oluşan bir ekiple üç gün boyunca 11 Eylül sonrası yaşanılanlar konuşuldu. İslam'a yönelik hücumlar, Müslümanların durumu, etnik ayrımlar gibi sorunlar hakkında çok iyi analizler yapıldı. Bu tür toplantılar da bir ihtiyaç haline geldi. Hükümetlerin politikalarını açıklaması, ve bu politikaların masaya yatırılması çok önemli.
11 Eylül'ün işi zorlaştırdığı aşikar. Sizi dinleyenler arasında önyargılı insan sayısı iyice fazlalaştı. Amerikalı biri Müslümanları suçlar, Müslüman da 11 Eylül'ü ben mi yaptım diye tepki verir.. Dolayısıyla konuyu işlemek zorlaştı biraz.
Ben meslek değiştirdiğim için fazla gidemiyorum artık. Fakat artık devletler de bu işe çok önem veriyor. Müslümanlar o toplantıda tehlikenin bütün boyutlarını sergilediler. 11 Eylül'ü bütün İslam alemine yıkarsanız bundan sadece uluslar arası bir felaket doğacaktır.
www.patikalar.net
Kabe yi inşa eden peygamberdir.
Tevrat'ta ibranice adı Abraham olarak anılır. Nuhun üç oğlu vardı, bunlar: Sam, Ham ve Yafet'tir. Hz. ibrahim Sam soyundandır, yani Sami ırkındandır. Babası Tarah'tır (Azer olarak da bilinir, ibranicesi Terah) , kardeşi Haran ve oğulları İsmail ve İshak'tır. Tevrat'ta göre Sara'nın oğlu ishakın ikiz oğullarından Yakub sonrada israil adını alır ve on iki oğullu israiloğullarının on iki kavmini oluşturur. bunlardan onu ortadan kaybolur (günümüzdeki yahudileri kendilerinin kalan iki kavmin torunları addederler) . ezoterik bilgilere göre son günlerde on iki kavim tekrar bir araya gelecek diye bir kehanet vardır. hz. ibrahim'in Hacer'den (ibranicesi hagar) oğlu Sara'nın kıskançlığı yüzünden Hacer ve İsmail Mekke'ye yerleşir ve Arapların soyunun ondan geldiği kabul edilir..
Kuran'da HZ.İbrahim:
Kendi nefsini aşağılık kılandan başka İbrahim'in dininden kim yüz çevirir? Andolsun biz onu dünyada seçtik, gerçekten ahirette de O salihlerdendir. (2/130)
Yoksa siz Yakub'un ölüm anında orada şahidler miydiniz? O oğullarına: 'Benden sonra kime ibadet edeceksiniz? ' dediğinde onlar: 'Senin ilahına ve ataların İbrahim İsmail ve İshak'ın ilahı olan tek bir ilaha ibadet edeceğiz; bizler ona teslim olduk' demişlerdi. (2/133)
Dediler ki: 'Yahudi veya Hıristiyan olun ki hidayete eresiniz.' De ki: 'Hayır (doğru yol) Hanif (muvahhid) olan İbrahim'in dini(dir): O müşriklerden değildi.' (2/135)
Ey Kitap ehli, İbrahim konusunda ne diye çekişip tartışıyorsunuz? Tevrat da İncil de ancak ondan sonra indirilmiştir. Yine de akıl erdirmeyecek misiniz? (3/65)
İbrahim ne Yahudi idi ne de Hıristiyandı: ancak O hanif (muvahhid) bir Müslümandı müşriklerden de değildi. (3/67)
Kitap'ta İbrahim'i de zikret. Gerçekten o doğruyu-söyleyen bir peygamberdi. (19/41)