Kültür Sanat Edebiyat Şiir

İsmail Yıldırım 10.07.2019 - 18:24

Antartika bir ada değildir, düz ve yuvarlak dünyanın etrafını çevreleyen buz kütlesidir. Dünya eğer küre ise, küre dünya haritasında görüldüğü gibi antartikanın çevresi ekvator çevresine göre çok küçük olmalıydı. Antartikanın çevresini ölçün isterseniz

Cem Nizamoglu 31.05.2003 - 02:01

Antarktika, Güney Amerika’nın alt ucundaki Horn Burnu’na doğru çıkıntı yapan Palmer Yarımadası dışında kutup dairesinde yer alan 2200 km. yarı çaplı yuvarlak bir deniz kabuğu görünümündedir (aşağı yukarı 60 derece Güney enleminin ötesindedir.) Buzdan bir kubbe olan Arktika’nın aksine, bir kalkana benzeyen Antarktika kıta ve ada özelliği taşır. Bu haliyle Antarktika, parçalanmasıyla, Afrika, Güney Amerika, Avustralya, Hindistan, ve Antarktika’nın ortaya çıktığı başlangıçtaki kıta Gondavana’nın varlığının kanıtı gibidir.

5140 metreye ulaşan Vinson Dağı gibi yükseltilerine rağmen, Antarktika’nın yüzeyi, ortalama 2000-3000 metre kalığında buzlarla kaplı olduğundan, yüzey şekilleri ayrıntılı olarak bilinmemektedir. Bu yüzden Antarktika, bir İskandinav terimi olan “kıta buzulu” anlamına gelen “inlandsis” diye nitelendirilir.14 milyon km. karelik alana (Türkiye’nin yaklaşık 18 katı) 2 milyon km kare de sürekli yüzen buzullar eklenir. Antarktika’nın alanı, çevresinde Eylül ayında, güney yarıküre kışı sürecinde oluşan buz duvarları ile 25 milyon km kareliye ulaşır.30 milyon km küplük buz katmanları yer çekimi ile (Güney Kutbu yaklaşık 3000 m yüksekliğindedir) kıtanın çevresine itilerek, buradaki yüzer platformları ve bazen 100 m. yüksekliğe uluşan kıyıdaki buz yalıyarlarını besler. Deniz akıntıları ve meterolojik olaylar (yağmur ve rüzgarlar gibi) kıyıdaki buz duvarlarını buzdağlarına (aysberg- ıceberg) dönüştürür. Antarktika’nın kıyılarındaki buz duvarlarında, yıllık hacmi 2300 km küpü bulan onbinlercesi oluşmaktadır. Boyları bir kaç 100 m. ile 100 km. arasında değişen buzdağlarının ömrü 10 yıldan fazladır. Bu ortam insan yaşamı için iticidir. Yaşam şartları özellikle kıtanın iç kısımlarında adeta imkansızdır. Senelik ortalama ısı –30 santigrat derecedir. Blizzard adı verilen, yeryüzündeki kar ve buz parçacıklarını şiddetle havalandıran sert rüzgarlar hüküm sürer.

Antikçağ’dan beri varlığı sezilen, Rönesans döneminde Orance Fine ve Ortelius haritalarında büyük “Güney arazisi” olarak geçen ve ilk kez 1774’te 71 derece enlemi ötesine James Cook’un ayak bastığı Antarktika’da, Washington Antlaşması’na göre, devletlerin toprak talepleri askıya alınmıştır. Burada egemenlik sadece bilimindir. Hayvan varlığı ve canlı deniz kaynakları koruma altındadır. Wellington Antlaşması 1988 yılında en 16 ülke tarafından onaylanırken kıtanın yeraltı zenginliklerinin ve kıyıdan uzaktaki petrol yataklarının işletmesi öngörülmüştü. İklim şartlarının elverişli olup olmayacağını, maliyeti, şimdiye kadar korunmuş bir ortam için nelere mal olcağı hala tartışmaya açıktır.

(Benoit Antheaume ve Larousse Ansiklopedileri bu konuda çok güzel bilgilere sahip.)
___________________________________________________________

Bugün dünyanın en soğuk bölgesi Antarktika'dır. Antarktika'nın %98'i buzullarla kaplıdır. Antarktika'da yaklaşık on beş milyon yıldır değişmeyen bir buz takkesi bulunmaktadır. Kıtadaki buz tabakası gelen güneş ışınlarının %80-85'ini geri yansıtmaktadır. Bunun sonucunda Antarktika kıtası bu denli soğuk olmaktadır. Antarktika bu soğuk etkisiyle dünya üzerindeki iklim sistemine büyük etkisi vardır.
(www.geocities.com/cografya_otto/makaleler/iklim.htm)
___________________________________________________________

Antarktika'da bir buz tabakasının eridiği ve 7000 yıl içinde dünyada denizlerin seviyesinin 4.8 metre yükseleceği ileri sürüldü.
Washington Üniversitesi profesörlerinden John O. Stone, Journal Science'da yer alan makalesinde, kayaların buzlardan ayrıldığı anda jeolojik ölçümler alındığını kaydetti. (Basın)
___________________________________________________________

ayrıca bkz.
www.cevre.gov.tr/cevrehukuku/antartika.htm (Antarktika Andlaşmasi Metni)
cografya.dostweb.com/buzullar.htm (Buzullar)
cografyadunyasi.8m.net/8/ guneydekibuzkaplikita-antarktika.htm
______________________________________________________

Not: Daha önce hatayla Antartika yazmışım, Turuncu Gece rumuzlu arkadaşımıza, hatamı gösterdiği için teşekkür ederim.
______________________________________________________