Celil Çınkır Şiirleri - Şair Celil Çınkır

HADİCE SULTAN HANIM

Hadice Sultan Hanım Hasan Ali Han Dağıstani’nin kızı, “Riyazüş-şuara” müellifi Aligulu Han Valehim amcası kızıdır. Amcası oğlu ile evlenmiş ve onunla aynı medresede eğitim görmüştür. Hadice Sultan, Nadir Şah’ın hükümranlığı döneminde İsfahan’da yaşamıştır.

Men sakiyem şarab hazır
Teşne eşgi, bah ab hazır

Tahire Kurretül’eyn Hanım

Esas adı bazı kaynaklarda Zerrintaç ve bazılarında ise Fatima olan Tahire Kurretül’eyn Hanım 1819 yılında dünyaya gelmiş olup babası Hacı Molla Saleh Bergani’dir. Mükemmel bir talim ve terbiyeden geçen şaire derin bilgi ve savad sahibidir. Hat yazmasında çok mahir idi. Göz bebeği manasına gelen kurretul’eyn mahlasını ona şeyhlerin başçısı Seyyid Kazım Raşti vermiş, Babiliğin banisi ve rehberi Seyyid Ali Muhammed Bab ise ona temiz anlamına gelen Tahire ismini vermiştir. Amcası Molla Tağı müçtehid ve Kazvin gazisi idi. Tahire de onun oğlu Mollah Muhammed ile evlendirilmiştir. Ana dili Azerbaycan dili olan Tahire Kurretül’eyn Arapça ve Farsça dillerinde mükemmel bir eğitim almış, Babilerin başçısı Mirza Muhammedali Bab’ın tesiriyle hemin harekata koşulmuş, sonraları hatta bir nice defa devrine göre aydın, sosyal ve toplumsal çıkışlara, isyanlara başçılık da etmiştir. O minbere çıkıp vaizler gibi moizeler edip kişiler karşısında çadrasını atıp yüzü açık görünmekten çekinmiyor, talebelere ders veriyor, kendi fikir ve düşüncelerini açıktan açığa tebliğ etmeye çekinmiyordu.

Onun çıkışlarından razı olmayan ailesinin baskısıyla neslinden ayrılır, doğduğu kent olan Kazvini bırakıp Tahran’a gelir. Yine de öz akidelerini, kadın özgürlüğü hakkında düşüncelerini açıklamaktan hiç geri adım atmıyordu. Nihayet, 1851 yılında İran Şehinşahı Nasreddin Kaçar Hükümeti tarafından idam edilmiştir. 1951 yılında vefatının 100. Yılı nedeniyle Bahailer onun divanını neşretmişlerdir.

Tutu Hanım

Hayatı hakkında hiçbir şekilde bilgi sahibi olamadığımız ancak günümüze kadar ulaşan bir şiiri bulunan Tutu Hanım’ın bu şiirini sizlerle paylaşıyoruz.

Kalk ayağa humar gözlü novcavan
Güller açılıbdı bahar olubdu

SAHİB SULTAN DUNBULİ

Sahip Sultan Hanım Güney Azerbaycan’ın Dunbul şehrinde yaşamıştır. Şahbaz Han Dunbuli’nin kızıdır. Yüksek şiir kabiliyetine sahip olan bu kız, güzel sanatların her alanında çok yetenekli imiş. Kaynaklarda Şahzade Hasan Ali Muradın tarifi münasebetiyle söylediği bir rubaisine tesadüf edilmiştir. Hakkında başka da bir bilgi bulunmamaktadır.

RUBAİ

Saadet Hanım

Hayatı hakkında hiçbir şekilde bilgi sahibi olamadığımız ancak günümüze kadar ulaşan bir şiiri bulunan Saadet Hanımın Menim isimli bu şiirini paylaşıyoruz.

Gece-gündüz gan ağlaram
Arıbdır feragım menim

AMANİ
16. yüzyılın ilk yarısında Azerbaycan’ın kadim ve güzel Bayburt mahallinde doğan ve 17. Yüzyıl başlarında vefat eden şair Amani, gazel, koşma, bayati, rubai ve diğer türlerde görkemli ve ölümsüz eserlere imza atmıştır. Gazel ve rubailerinde Fuzuli’den etkilenmiştir. Azerbaycan edebiyatında manzum hikâyecilerin önde gelenlerindendir. 1983 yılında aldığım ve orijinali Kiril alfabesiyle yazılı olan Amani isimli kitaptan dilimize transkribe ettiğim bazı şiirleri sizlerle paylaşmak istiyorum ve bu vesileyle de Amani’yi rahmetle anıyorum.

Amaninin Eserlerinden Bazıları

GAZELLERİNDEN

FATMA HANIM KAMİNE

Azeri şaire Fatma Hanım Kamine 1841 yılında Şuşa’da Ziyalı Ailesi’nin bir ferdi olarak dünyaya gelmiştir. 19. yüzyıl Azerbaycan edebiyatının tanınmış temsilcilerinden olan Fatma Hanım Kamine Fani mahlasıyla şiirler yazmıştır. Ağa Mirza beybaba’nın kızıdır. Devrine göre oldukça iyi eğitim görmüş, Fars dilini de mükemmel öğrenmiştir. Karabağ’ın Saracık kentinden olan Sadık Bey Mirzeynal oğlu ile dünya evine girmiş ve beş evlat dünyaya getirmiştir. Ömrünün sonlarında yöresel tabirle İFLİC hastalığına 1898 yılında doğduğu yer olan Şuşa’da hayata veda etmiştir.
Kamina şiirlerini Azerbaycan ve Fars dillerinde yazmıştır. Mehemmed Ağa
Müctahidzade Riyazül Aşıkın isimli kitabında onun büyük bir divanı olduğunan bahseder ve bu divanı şahsen gördüğünü yazar. Ancak günümüzde bu divan elde değildir. Şairin çeşitli cönklerde ve el yazma kitaplarında korunup saklanan eserlerini Azize Caferzade toplayarak 1971 yılında Gençlik neşriyatında yayınlamıştır. En güzel eserlerini gazel türünde vermiştir. Buradaki gazelleri de Azize Caferzade’nin yayınladığı Gençlik Neşriyatından alınarak transkribe edilmiştir.

GÜLLER PERİSİ

Azeri ve Türk şaire. Güller Perisi Gürcistan’ın Borçalı kazasının Fahralı kentinde 1790 yılında dünyaya gelmiştir. Kentli kadın olan Güller Perisi saz ve söz aşığı olmuş, anlatılanlara göre 135 yıl ömür sürmüş ve 1925 yılında doğduğu Fahralı kentinde vefat etmiştir. Aşık edebiyatının kaide ve kurallarına harfiyyen uyduğu ve şiirlerini memleketi üzerine yazdığı eserlerinden anlaşılmaktadır.

Gadir Allah, gel rahmeyle bu çağa
Goyun neçe tab getirir bıçağa

Süslü, cilveli, edalıya İLVANLI
Ayrılık acısı ile doluya FIRKATLI
Samanlı, çöplü tahıla HIZMIGLI
Üstüne çok gelmeye HAMPASINA BİMEK derler bizde

Fişlemeye ŞİFLEMEK

SEYİD RIZA SABIR
Sabır mahlası ile şiirler yazmış Hacı Seyid Rıza Amirzade 1849 yılında Hoy
Şehrinde dünyaya gelmiştir. Şair ilk tahsilini medresede almış, yirmi yedi
yaşında İravan’a göçmüş olup ömrünün sonuns kadar orada yaşamıştır. Onun Kuzey Azerbaycan’a gelmesi Bakü’de Akinçi gazetesinin yayın hayatına başladığı tarihe tesadüf eder.
Feridun Bey Köçarli Hacı Seyid Rıza’nın çok revan taba malik, heylihaşsöhbat
va zarif bir şair olduğunu kaydeder ve gösterir ki Akinçi ye nesir ile yazılmış bazı mektuplar da gönderirmiş. Hacı Seyyid Rıza Amirzade 1904 yılında İravan şehrinde ölmüş ve oraya defnedilmiştir. Onun eserlerinden örnekler ve şair hakkında bilgi Cenubi Azerbaycan Edebiyatı Antolojisi (1981 – Cilt I) kitabından alınmıştır.