Bir, iki ve üç boyuttan sonra tıkanıyor, yani dört boyutlu bir cisme örnek veremiyoruz. Bizim bildiğimiz ve kafamızda canlandırabildiğimiz dünya üç boyuta kadar çıkıyor. Daha yüksek boyutlu uzayları matematik diliyle ifade edip hususiyetleri üzerinde kafa yorsak da, bunu zihnimizde canlandırmamız oldukça zor.
Bu sınırlılığı 1880'lerde hikâyeleştiren Edwin A. Abbott, Düz Ülke (Flatland) romanında iki boyutlu bir dünya anlatır. Bu dünya, bir kâğıt sayfası gibi yassı ve düz, yani iki boyutludur. Kare ve Daire Beyler bu dünyanın sakinlerindendir. Bu yassı fertlerin hareketleri, görmeleri, tasavvurları hep bu iki boyutlu dünyayla sınırlıdır. Meselâ Kare Bey, Daire'nin içini hiç görmemiştir; çünkü görebilmesi için Daire'yi çevreleyen çemberin bir yerinde açılma olması gerekir. Bir gün bu yassı, yani iki boyutlu dünyanın dışından üç boyutlu bir Küre, Kare Beyle sohbete başlar. Küre, Kare'ye üç boyutlu uzayı anlatmaya çalışır; fakat bir türlü anlatamaz. Sonra Kare'ye bir fikir vermesi için, Küre, yavaşça Kare'nin iki boyutlu dünyasının bir tarafından girip öbür tarafına geçer. Suya batan bir top gibi, Küre iki boyutlu dünyada önce bir nokta şeklinde görülür (düzleme temas noktası) . Sonra gittikçe büyüyen bir daire olur. Sonra tekrar küçülmeye başlar ve bir noktaya indikten sonra kaybolur. Kare, hayretler içinde kalsa da, üç boyutun nasıl bir şey olduğunu kafasında canlandıramaz, tâ ki bir şekilde hapsolduğu iki boyutlu dünyanın yukarısına çıkıp o dünyanın bütün sakinlerini (yani daire vs gibi şekilleri) yukarıdan görünceye kadar.
'Dört boyutlu bir uzay nasıl olurdu? ' diye düşünmenin belki en kolay yolu, hikâyedeki gibi iki ve üç boyutu karşılaştırıp, üçten dört boyuta geçiş hakkında mantık yürütmektir. Meselâ dört boyutlu bir uzayda yaşayan varlıklar olsaydı neler olurdu? Öncelikle dört boyutlu âlemde yaşayan bir varlığın, bizim gibi üç boyutlu insanların arasında, bir anda kayboluvermesi onun için çok kolay olurdu. İki boyutlu uzayda, meselâ bir kâğıt sayfasında olan bir cismin birden olduğu yerde yükselerek kâğıdın dışına çıkmasını düşünün. Bu cisim bir milimetre oynamayla (yükseklik yönünde) gözden kaybolup, bir milimetre oynamayla geri gelebilir.
Başka bir enteresan özellik de, dört boyutlu âlemde yaşayan bir varlık için, üç boyutlu cisimlerin içi ve dışının beraber görülebilmesi ve bunlara ulaşılabilmesidir. Yine iki boyut-üç boyut örneğimize dönersek; aynı kâğıt sayfasındaki iki şekil birbirinin içini, şekil kesilip açılmadıkça göremez ve birbirine ulaşamaz. Ama üçüncü boyutu kullanan bir varlık, iki boyutlu şekillerin içlerini de aynı anda görür ve onların içlerine doğrudan ulaşabilir. Bu noktada ilginç örnekler şunlar olabilir: bir kasayı açmadan içindekileri alabilmek veya bir hastanın başka hiçbir yerine dokunmadan uzanıp apandisitini kesip almak…
Daha karmaşık bir şeklin iki boyutla kesişimini düşünürsek, çok daha farklı görünümlerin tek bir varlıktan kaynaklanmasını hayal edebiliriz. Meselâ bir küpün iki boyutlu bir uzayda iz düşümü kare olabileceği gibi, duruşuna göre, üçgen de olabilir. Daha da ilginci, dört boyutlu tek bir varlık, üç boyutlu bir dünyada aynı anda birden fazla yerde farklı varlıklar olarak görülebilir. Meselâ bir cankurtaran simidini yarısına kadar dik olarak suya batırdığımızı düşünelim. Üç boyutlu olan bu cisim, su yüzeyinin iki boyuta sıkışmış dünyasından bakıldığında, iki ayrı yerde iki ayrı dairecik olarak görülür.
Günümüzde fizik çevrelerinde tartışılan 'süper sicim' teorisi, dört değil 10 (zamanla beraber 11) boyutlu bir kâinat kabul etmektedir. Teoriye göre bildiğimiz üç boyutun dışındaki boyutlar kendi içlerine kapandıkları için, algıladığımız mikro-âlemden makro-âleme kadar kendini göstermemektedir. Bu fazla boyutlar ancak atomun temel parçacıklarının da çok daha altındaki ölçeklerde var olmaktadır. Boyutların içine kapanıp görünmez oluşunu şöyle bir örnekle anlamak mümkün olabilir. Bir torba kuru fasulyeyi düz bir yere sıkça dizerek bütün bir yüzeyi kapladığımızı düşünelim. Çok uzaktan bakan birisi için bu, iki boyutlu bir yapı, yani düz bir yüzeydir. Ancak yakından bakarsanız bu yapıyı oluşturan temel parçacıkların aslında üç boyutlu fasulye taneleri olduklarını görürsünüz. Ama üçüncü boyut, yani kalınlık, çok küçük olduğu ve parçacıkların içine hapsolduğu için makro dünyada fark edilmemektedir. Şimdi, önceki anlattıklarımızla bir paralellik oluşturmak için, şöyle bir örnek daha düşünelim: Fasulyelerden oluşan bu yüzeye bir resim yapalım. Her fasulyenin bir yüzü boyanmış olarak bu tablonun bir noktasını oluştursun. Sonra bu fasulyeleri birer birer ters çevirelim. Yaptığımız resim kaybolur. Fasulyeleri çevirirsek resim tekrar ortaya çıkar. İşte bu misâl, atomaltı parçacıkların derinliklerine hapsolmuş fazla boyutların bazı olağanüstülüklere vesile olması düşünülebilir
Fizikçilerin üçten fazla boyutlu bir dünya tasvirleri, yukarıdaki 'kendi içine kapanmış boyutlar' yaklaşımıyla sınırlı değildir.Alternatif bir düşünce de, içinde yaşadığımız kâinatın, daha yüksek boyutlu bir kâinatta üç boyutlu bir 'zar' şeklinde olmasıdır. Bizim durumumuz 'Düz Ülke' hikâyesindeki üç boyutlu bir uzayda iki boyutlu bir sayfaya hapsolmuş Kare Beyin durumuna benziyor. Bu bakış açısına göre bilinen dört temel kuvvetten üçü, yani zayıf ve kuvvetli nükleer tesirler ve elektromanyetik dalgalar (en önemlisi ışık) bu üç boyutun dışına çıkamıyor; böylece biz de bu üç boyutlu mekânımızın ötesini göremiyoruz (belki de bu kuvvetler bu boyutlara nüfuz ediyor, fakat biz fark edemiyoruz) . Fakat yerçekimi kuvvetinin bu üç boyutun içinden geçerek ötesine sızdığı iddia ediliyor.
Alıştığımız üç boyutlu mekân ve zaman boyutunun dışına çıkabildiğimiz anda mümkün hâle gelen şeyleri sayıp bitirmemiz zor. Meselâ zaman ve mekânın düz değil içe veya dışa bükük olması ihtimali daha başka olağanüstülüklere kapı açabilir. Meselâ, dünya yüzeyi iki boyutlu kabul edebileceğimiz bir yüzeydir. Bu küre yüzeyi aslında üç boyutlu bir uzayda, dışbükey iki boyutlu bir yüzeydir. Küre olmanın bir sonucu olarak, bir yönde dümdüz gittiğimizde yine dönüp aynı noktaya geliriz. Aynı şeyi üç boyutlu kâinat için de düşünmek mümkündür. Yani eğer kâinat dört boyutta bir 'küre' yapısına sahip ise, uzayda dümdüz ilerlediğinizde bir süre sonra aynı yere gelmeniz gerekir. Yani bitişi olmayan, ama sonsuz da olmayan bir uzay. Başka bir sonuç da, kürenin bir noktasından diğerine, kürenin içinden kestirme bir yol olabildiği gibi, yaşadığımız kâinatta da böyle gizli geçitlerin olabileceğidir. Kara deliklerin bazı bilim kurgu-romanlarında böyle tünel görevi görmesi yaygın bir konudur.
Yukarıda anlatılanlar, içinde yaşadığımız ve kafamızda kurguladığımız dünyanın, daha geniş mânâda da bütün bir fizikî âlemin çok sınırlı olduğunu göstermektedir. Üç boyutlu âlem çerçevesine hapsolmuş materyalist yaklaşımlar ruhanî ve melekûtî âlemlere, en azından (yukarıda verilen çarpıcı örnekler muvacehesinde görüldüğü gibi) bunları anlamaya açık ve aslında çok zengin fakültelerle donatılmış olan insan zihnini ve kalbini tatmin edememektedir. Dolayısıyla, hem farklı boyutlarda bulunan, zaman zaman bizim boyutlarımıza girip çıkan ruhanî varlıkları, hem de kalb ve ruhun hayat derecelerini akıl çerçevesinde izah etmek, çok boyutlu âlem yaklaşımını esas aldığımızda mümkün hâle gelmektedir.
Gidiyorum gözüm arkada
Kaçamadık buradan baş başa
Hangi oje yakışmaz ki kız sana
Gidiyorum gözüm arkada
Kaçamadık buradan baş başa
Hangi oje yakışmaz ki kız sana
Ver elini bana
Gel yanıma gir koynuma
Gel yanıma gir koynuma
Doyamadım dönüp bakmaya
Ne de güzel durmuş yan yana
Hangi oje yakışmaz ki kız sana
Ver ayağı bana
Gel içme, oynaşma, kaykıl
Son defa
Gel yanıma gir koynuma
Gel yanıma gir koynuma
Hangi oje yakışmaz ki kız sana
Gel yanıma gir koynuma
Kaçamadık buradan baş başa
Gel Yanıma gir koynuma
Hangi oje yakışmaz ki kız sana
Dünyevi insanlar kendilerine uyandan keyif alır, sonra da sefilliğe sürüklenirler.Aydınlanmış insanlar kendilerine acı verenden zevk duyar ve eninde sonunda, mutluluğa erişirler.
Kötü insanlar hakkında bir şeyler işittiğinde, onları hemen aşağılama, çünkü kötü namları, iftiracıların kara çalmalarından ibaret olabilir.İyi insanlar hakkında bir şeyler duyduğunda, onlarla dost olmak için acele etme, çünkü iyi namları öne çıkmaya çabalayan sahtekarların uydurmaları olabilir
‘Tiyatro nedir? ’ diye sordum ve ‘Sahnede oynanan ve insanları eğlendiren bir sanat dalı’ dediler bana yine tiyatroya salt eğlenmek için giden arkadaşlarım. Peki bu mu gerçekten tiyatronun görevi? Tiyatro bu mu?
Maalesef Türkiye’de genel tiyatro tanımı böyle yapılıyor. Bu amaçla tiyatroya gidiyor üniversiteli de dahil tüm öğrenciler, öğretmenler, doktorlar… Kısacası toplumumuz bireylerinin çoğu… Onun içindir ki salt güldürme amaçlı oyunlar ilgi görüyor. Sadece gülmek ve eğlenmek için bu oyunlar seçiliyor. Peki neden bu böyle? Türkiye’de insanların böyle düşünmelerine neden olan nedir? Tiyatro sadece anlık eğlenceler sunmak için mi vardır?
Shakespeare tiyatro için ‘ İnsanı insana insanla ve insanca anlatan sanat’ tanımını kullanmıştır. Tiyatro salt güldürmek için varsa, peki Shakespeare neden böyle bir tanım kullanmıştır? Tiyatro insana ne anlatır?
Tiyatro nedir? Tiyatro bir sanat, bir düşünce, bir felsefe... Yani sadece sahnede olup biten değil, yaşamın her anında, istenildiğinde kullanılabilen bir düşünce biçimidir. Güldürür, ağlatır, düşündürür, kuşkulandırır, arayışa yönlendirir. Bazen direk olarak doğru olanı gösterir, bazen ipucu verir, yol gösterir ve seyirciyi uyandırarak doğruyu kendisinin bulmasını sağlar. Silkeler bireyi, uyandırır toplumu…
Peki Türkiye’de neden gerçek tiyatro tercih edilmiyor da sadece eğlencelik oyunlar tercih ediliyor? Çünkü Türkiye insanı, her açıdan tembel yetiştiriliyor. Düşünmeye yönelik her işten uzak kalıyor bu yüzden. Her şeyin kolayına kaçıyor. Yapan değil izleyen olmayı tercih ediyor. Bırakın izlediğinden bir ders almayı, herhangi bir sorunun çözümünü bile izlemeyi istemiyor. Peki neden?
Toplum olarak siyasette kesin bir tercihimiz yok. Bir dönem sağcı kesim geliyor yönetime, bir sonraki dönem dinci kesim, daha sonrakinde solcu kesim… Bu da aslında toplumca ne kadar tutarsız olduğumuzu gösteriyor. Tiyatro da insanı insana anlattığı için yaşadığı ortamdan etkilenmek zorundadır. Dünya tiyatrosuna baktığımızda siyaseti kesin bir düzene girmiş ülkeler tiyatroda öncü konumdadır.
Tiyatronun asal görevi bireyi ve toplumu uyandırmaktır. Peki Türkiye’de bu amaç topluma nasıl öğretilir? Tiyatro nasıl olur da bu ülkenin gelişmesine, belirli bir düzene oturmasına yardımcı olur?
Öncelikle eğitim sistemi bir düzene girmeli ve tiyatro bu sistemin temel taşlarında biri olmalıdır. Okul öncesinden başlayarak okullara tiyatro dersi koyulmalıdır. Kuram olarak değil öncelikle uygulama olarak öğrencilere ve öğretmenlere verilmelidir. Etkin ve yaratıcı drama doğru olarak öğrencilere uygulatılmalıdır. Böylece temelde, kişiye, takım çalışmasının ve paylaşmanın önemi, topluma yararlı bir birey olarak katılma yolları öğretilir. Üretmeyi öğretir. Balık vermez, balık tutmayı öğretir. Ezberci sistem ortadan kalkar. Uyuşuk beyinler yetişmez! Dramanın asal amacı budur.
Türkiye’de okullara resmi olarak tam bir tiyatro dersi en son 1915 yılında koyulmuş ve 2 yıl kadar sürmüş, sonra tekrar kaldırılmıştır. Oysa tiyatroda öncü olan ülkelerde tiyatro dersi etkin ve düzenli bir biçimde devam etmektedir. Türkiye’de de yeni müfredatta drama dersi koyulacakmış. Peki kim verecek bu dersi? Okuldaki, eski sistemle yetişen öğretmenimiz bu işi yapamıyor. Yeni bir eğitim almaya yanaşmıyorlar. Hoş, yeni sistemde de drama formasyon eğitiminde hiç yer almıyor. Ders içinde de 5 dakika içinde anlatılıp bitiriliyor. DRAMA… Biliyorum, yaşadım.
Bu yöntem sadece okullarda değil, insan topluluğunun olduğu her yerde uygulanabilir. Spor okulları bu yöntemi kullanmaya başladı. Akıllıca… Çünkü çocuk kendini ilk keşfetmeye başladığında hep rekabet ister. En başta kendisiyle yarışmak ister. Hep daha hızlı olmak, daha iyi olmak ister. Bunun için bireysel sporları tercih eder. Ama Türkiye’de en çok izlenilen ve ilgi gören spor dalları sırasıyla; futbol, basketbol ve voleyboldur. Görülüyor ki bu spor dalları başlı başına takım oyununu gerektiriyor. Bunun için spor okulları bu spor derslerinin yanında drama eğitimi veriyor öğrencilere ve nasıl takım olunacağını öğretiyor. Aynı şekilde, gelişmiş şirketler de çalışanları arasında tiyatro ve drama etkinlikleri düzenliyor. Böylece çalışanlar arasında paylaşım ve takım ruhu güçlenmiş oluyor. Bunun gibi birçok yerde tiyatro ve dalları uygulanıyor. Önemli olan sadece toplu olarak ortak bir iş yapmak değil, yapılan işteki dramatik olan yanı paylaşmak ve birlikte yaşamaktır. Yine de en doğru olan, temelde yani okul öncesinde verilen drama eğitimidir. Özel anaokulları ve ticari okulların birçoğu bunu yapıyor!
Sonuç olarak birey öncelikle kendisi uyguladığı için tiyatroyu tanıyor ve aslında gerçek amacının ne olduğunu öğreniyor. Tiyatroya faydalı tarafı: tiyatro oyununu neden ve nasıl izlemesi gerektiğini öğreniyor. Bu uygulamalar, yararlı toplumlaşmayı öğrettiği gibi iyi seyirci olmayı da öğretiyor. Her alanda uygulanmalıdır. Tiyatro salt eğlence değil, aynı zamanda tüm duygulara ve beyne hitap ederek bireyi çalışan, üreten ve düşünen kişi olmaya iten bir sanat dalıdır.
Sevgilim benim
Sorarlarsa
Bir gun
Hic tereddut etme
Onlara soyle
Butun kibirinle
Beni cok seviyor
Beni cilginca seviyor
Beni olumune seviyor
Kucugum benim
Sorarlarsa
Bir gun
Nicin kisalttin diye
Uzun ipek sacini
Aylarca terbiye ettikten sonra
Onlara soyle
Butun kibirinle
Cunku sevdigim
Kisa seviyor
Karanfil kokulum benim
Sorarlarsa
Bir gun
Neden uzun giyiniyorsun diye
Bu yakici yaz gunu
Onlara soyle
Butun kibirinle
Cunku sevdigim
Beni kiskaniyor
Kelebegim gokyuzune ucuyor
Agir agir dansimiz devam ediyor
Sevgimiz goguslerimizin arasinda uyuyor
Omuzlarima soyle
Butun kibirinle
Beni cok seviyor
Beni cilginca seviyor
Beni olumune seviyor
Askim benim
Konusurlarsa
Bir gun
Benim icin
Onun kosku yok
Onun koleleri yok
Onun korumalari yok
Evet elimde yok tatlim
Yumusak seker boynuna takacak ince kolye bile
Onlara soyle
Butun kibirinle
Sevdigim
Ilk ve son askim
Beni cok seviyor
Beni cilginca seviyor
Beni olumune seviyor
Bu bana yetiyor
bütün güzel kadınlar zannettikler ki
aşk üzerine yazdığım her şiir
kendileri için yazılmıştır
oysa ben hep acısını çektim
onları laf olsun diye
yazdığımı bilmenin.
ne ilgisi var demeyin! hep acısını çektim herkesin zannettiği kadar zeki olmadığımı bilmenin.
- Düşüncelerimi seçme hakkım olduğunu idrak ettim
- Başkalarının benimle ilgili düşünceleri beni bağlamaz
- Ben izin vermedikçe kimse benim düşüncelerimi biçimlendiremez
- Kendim için sağlık, mutluluk, refah, sevgi ve anlayış düşüncelerini seçiyorum
- Korku ve nefrete düşüncelerimde yer yok
Çocuğa güzel isim vermek evladın ailesi üzerindeki haklarındandır.
Kur'an-ı kerimde geçiyor diye yıldırım, şimşek, gelmek, gitmek gibi kelimelerin arabisini isim olarak koyanlar oluyor. Bu kelimelerden en meşhurlarından biri Esradır. Esra, gece yürümek manasına gelir. Ünzile, indirildi, indirilmiş demektir.
MEVLÂNÂ’NIN AZ BİLİNEN BİR YÖNÜ: MEVLÂNÂ MÜSPET İLİMLE DE İLGİLENDİ
Mevlânâ Celaleddin Rumî sadece dinî ilimlerle değil aynı zamanda müspet ilimlerle de ilgilenmiş, eserlerine de bu durum yansıtılmış- Onun özellikle Mesnevi adlı eserinde bahsettiği mevzular arasında Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi, atom gibi konuları sayabiliriz. Mevlânâ, Mesnevi’sinde Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi ile ilgili şunları söyler:
Dolap gibi dönüp duran gökten kıyas tut. Onun dönmesi nedendir?
... Ey gök, ne vakte dek yerin etrafında dönüp duracaksın?
... Bu gökyüzü de elinde olmaksızın dönüp durmada.”
Yine Mesnevi’de yer alan bazı beyitlerde günümüzün bilim adamlarını dahi şaşırtacak biçimde atmosferi bir yumurtanın beyazına, dünyayı ise bu yumurtanın sarısına benzetmekte, dünyanın uzayda boşlukta durduğuna işaret etmekte, ayrıca mıknatıs ve kehribar örneğini vererek yer çekiminin varlığına değinmektedir.
Mevlânâ’nın değindiği bir diğer konu da atomdur. Mevlânâ atom için “zerre” kelimesini kullanarak henüz yakın zamanda keşfedilen “atom, atomun yapısı ve atomun patlaması”na gönderme yapmaktadır. Mevlânâ’nın zerrenin (atomun) içindeki güneşin (atom çekirdeğinin) “patlaması hâlinde her tarafın yerle bir olacağından bahsetmesi” ve bu çekirdeği de “kuzu postuna bürünmüş aslan”a benzetmesi oldukça ilgi çekicidir.
dördüncü boyut
19.12.2006 - 18:36Bir, iki ve üç boyuttan sonra tıkanıyor, yani dört boyutlu bir cisme örnek veremiyoruz. Bizim bildiğimiz ve kafamızda canlandırabildiğimiz dünya üç boyuta kadar çıkıyor. Daha yüksek boyutlu uzayları matematik diliyle ifade edip hususiyetleri üzerinde kafa yorsak da, bunu zihnimizde canlandırmamız oldukça zor.
Bu sınırlılığı 1880'lerde hikâyeleştiren Edwin A. Abbott, Düz Ülke (Flatland) romanında iki boyutlu bir dünya anlatır. Bu dünya, bir kâğıt sayfası gibi yassı ve düz, yani iki boyutludur. Kare ve Daire Beyler bu dünyanın sakinlerindendir. Bu yassı fertlerin hareketleri, görmeleri, tasavvurları hep bu iki boyutlu dünyayla sınırlıdır. Meselâ Kare Bey, Daire'nin içini hiç görmemiştir; çünkü görebilmesi için Daire'yi çevreleyen çemberin bir yerinde açılma olması gerekir. Bir gün bu yassı, yani iki boyutlu dünyanın dışından üç boyutlu bir Küre, Kare Beyle sohbete başlar. Küre, Kare'ye üç boyutlu uzayı anlatmaya çalışır; fakat bir türlü anlatamaz. Sonra Kare'ye bir fikir vermesi için, Küre, yavaşça Kare'nin iki boyutlu dünyasının bir tarafından girip öbür tarafına geçer. Suya batan bir top gibi, Küre iki boyutlu dünyada önce bir nokta şeklinde görülür (düzleme temas noktası) . Sonra gittikçe büyüyen bir daire olur. Sonra tekrar küçülmeye başlar ve bir noktaya indikten sonra kaybolur. Kare, hayretler içinde kalsa da, üç boyutun nasıl bir şey olduğunu kafasında canlandıramaz, tâ ki bir şekilde hapsolduğu iki boyutlu dünyanın yukarısına çıkıp o dünyanın bütün sakinlerini (yani daire vs gibi şekilleri) yukarıdan görünceye kadar.
'Dört boyutlu bir uzay nasıl olurdu? ' diye düşünmenin belki en kolay yolu, hikâyedeki gibi iki ve üç boyutu karşılaştırıp, üçten dört boyuta geçiş hakkında mantık yürütmektir. Meselâ dört boyutlu bir uzayda yaşayan varlıklar olsaydı neler olurdu? Öncelikle dört boyutlu âlemde yaşayan bir varlığın, bizim gibi üç boyutlu insanların arasında, bir anda kayboluvermesi onun için çok kolay olurdu. İki boyutlu uzayda, meselâ bir kâğıt sayfasında olan bir cismin birden olduğu yerde yükselerek kâğıdın dışına çıkmasını düşünün. Bu cisim bir milimetre oynamayla (yükseklik yönünde) gözden kaybolup, bir milimetre oynamayla geri gelebilir.
Başka bir enteresan özellik de, dört boyutlu âlemde yaşayan bir varlık için, üç boyutlu cisimlerin içi ve dışının beraber görülebilmesi ve bunlara ulaşılabilmesidir. Yine iki boyut-üç boyut örneğimize dönersek; aynı kâğıt sayfasındaki iki şekil birbirinin içini, şekil kesilip açılmadıkça göremez ve birbirine ulaşamaz. Ama üçüncü boyutu kullanan bir varlık, iki boyutlu şekillerin içlerini de aynı anda görür ve onların içlerine doğrudan ulaşabilir. Bu noktada ilginç örnekler şunlar olabilir: bir kasayı açmadan içindekileri alabilmek veya bir hastanın başka hiçbir yerine dokunmadan uzanıp apandisitini kesip almak…
Daha karmaşık bir şeklin iki boyutla kesişimini düşünürsek, çok daha farklı görünümlerin tek bir varlıktan kaynaklanmasını hayal edebiliriz. Meselâ bir küpün iki boyutlu bir uzayda iz düşümü kare olabileceği gibi, duruşuna göre, üçgen de olabilir. Daha da ilginci, dört boyutlu tek bir varlık, üç boyutlu bir dünyada aynı anda birden fazla yerde farklı varlıklar olarak görülebilir. Meselâ bir cankurtaran simidini yarısına kadar dik olarak suya batırdığımızı düşünelim. Üç boyutlu olan bu cisim, su yüzeyinin iki boyuta sıkışmış dünyasından bakıldığında, iki ayrı yerde iki ayrı dairecik olarak görülür.
Günümüzde fizik çevrelerinde tartışılan 'süper sicim' teorisi, dört değil 10 (zamanla beraber 11) boyutlu bir kâinat kabul etmektedir. Teoriye göre bildiğimiz üç boyutun dışındaki boyutlar kendi içlerine kapandıkları için, algıladığımız mikro-âlemden makro-âleme kadar kendini göstermemektedir. Bu fazla boyutlar ancak atomun temel parçacıklarının da çok daha altındaki ölçeklerde var olmaktadır. Boyutların içine kapanıp görünmez oluşunu şöyle bir örnekle anlamak mümkün olabilir. Bir torba kuru fasulyeyi düz bir yere sıkça dizerek bütün bir yüzeyi kapladığımızı düşünelim. Çok uzaktan bakan birisi için bu, iki boyutlu bir yapı, yani düz bir yüzeydir. Ancak yakından bakarsanız bu yapıyı oluşturan temel parçacıkların aslında üç boyutlu fasulye taneleri olduklarını görürsünüz. Ama üçüncü boyut, yani kalınlık, çok küçük olduğu ve parçacıkların içine hapsolduğu için makro dünyada fark edilmemektedir. Şimdi, önceki anlattıklarımızla bir paralellik oluşturmak için, şöyle bir örnek daha düşünelim: Fasulyelerden oluşan bu yüzeye bir resim yapalım. Her fasulyenin bir yüzü boyanmış olarak bu tablonun bir noktasını oluştursun. Sonra bu fasulyeleri birer birer ters çevirelim. Yaptığımız resim kaybolur. Fasulyeleri çevirirsek resim tekrar ortaya çıkar. İşte bu misâl, atomaltı parçacıkların derinliklerine hapsolmuş fazla boyutların bazı olağanüstülüklere vesile olması düşünülebilir
Fizikçilerin üçten fazla boyutlu bir dünya tasvirleri, yukarıdaki 'kendi içine kapanmış boyutlar' yaklaşımıyla sınırlı değildir.Alternatif bir düşünce de, içinde yaşadığımız kâinatın, daha yüksek boyutlu bir kâinatta üç boyutlu bir 'zar' şeklinde olmasıdır. Bizim durumumuz 'Düz Ülke' hikâyesindeki üç boyutlu bir uzayda iki boyutlu bir sayfaya hapsolmuş Kare Beyin durumuna benziyor. Bu bakış açısına göre bilinen dört temel kuvvetten üçü, yani zayıf ve kuvvetli nükleer tesirler ve elektromanyetik dalgalar (en önemlisi ışık) bu üç boyutun dışına çıkamıyor; böylece biz de bu üç boyutlu mekânımızın ötesini göremiyoruz (belki de bu kuvvetler bu boyutlara nüfuz ediyor, fakat biz fark edemiyoruz) . Fakat yerçekimi kuvvetinin bu üç boyutun içinden geçerek ötesine sızdığı iddia ediliyor.
Alıştığımız üç boyutlu mekân ve zaman boyutunun dışına çıkabildiğimiz anda mümkün hâle gelen şeyleri sayıp bitirmemiz zor. Meselâ zaman ve mekânın düz değil içe veya dışa bükük olması ihtimali daha başka olağanüstülüklere kapı açabilir. Meselâ, dünya yüzeyi iki boyutlu kabul edebileceğimiz bir yüzeydir. Bu küre yüzeyi aslında üç boyutlu bir uzayda, dışbükey iki boyutlu bir yüzeydir. Küre olmanın bir sonucu olarak, bir yönde dümdüz gittiğimizde yine dönüp aynı noktaya geliriz. Aynı şeyi üç boyutlu kâinat için de düşünmek mümkündür. Yani eğer kâinat dört boyutta bir 'küre' yapısına sahip ise, uzayda dümdüz ilerlediğinizde bir süre sonra aynı yere gelmeniz gerekir. Yani bitişi olmayan, ama sonsuz da olmayan bir uzay. Başka bir sonuç da, kürenin bir noktasından diğerine, kürenin içinden kestirme bir yol olabildiği gibi, yaşadığımız kâinatta da böyle gizli geçitlerin olabileceğidir. Kara deliklerin bazı bilim kurgu-romanlarında böyle tünel görevi görmesi yaygın bir konudur.
Yukarıda anlatılanlar, içinde yaşadığımız ve kafamızda kurguladığımız dünyanın, daha geniş mânâda da bütün bir fizikî âlemin çok sınırlı olduğunu göstermektedir. Üç boyutlu âlem çerçevesine hapsolmuş materyalist yaklaşımlar ruhanî ve melekûtî âlemlere, en azından (yukarıda verilen çarpıcı örnekler muvacehesinde görüldüğü gibi) bunları anlamaya açık ve aslında çok zengin fakültelerle donatılmış olan insan zihnini ve kalbini tatmin edememektedir. Dolayısıyla, hem farklı boyutlarda bulunan, zaman zaman bizim boyutlarımıza girip çıkan ruhanî varlıkları, hem de kalb ve ruhun hayat derecelerini akıl çerçevesinde izah etmek, çok boyutlu âlem yaklaşımını esas aldığımızda mümkün hâle gelmektedir.
GAFFUR
19.12.2006 - 17:49Rock bara gitsek tam super olacak.. ((:
enteresan sarkilar
19.12.2006 - 17:33dane dane benleri var yüzünde
can alıcı bakışları yüzünde
binbir dat var edasında nazında
dünyada yardan datlı var m'ola var m'ola
sallanı sallanı giden yar m'ola yar m'ola
küpeleri yar düşer kulaktan
zülüfleri tel tel olmuş yanaktan
ağzı seker bal akıyo dudaktan
dünyada yardan datlı var m'ola var m'ola
sallanı sallanı giden yar m'ola yar m'ola
ağır barhanası vardır elinde
dallı kelam gelir yarin dilinde
kemer olam sevdiğimin belinde
dünyada yardan datlı var m'ola var m'ola
sallanı sallanı giden yar m'ola yar m'ola
(:
hermann hesse
19.12.2006 - 16:49narziss und Goldmund kitabi mukemmeldi..
18 haziran
19.12.2006 - 16:2618 HaZiran 1987 benim dogum gunum..
ukala
19.12.2006 - 16:08bilip bilmemek değildir öenmli olan karsındakine pes dogrusu dedirtebılmektır
duman
19.12.2006 - 15:36Gidiyorum gözüm arkada
Kaçamadık buradan baş başa
Hangi oje yakışmaz ki kız sana
Gidiyorum gözüm arkada
Kaçamadık buradan baş başa
Hangi oje yakışmaz ki kız sana
Ver elini bana
Gel yanıma gir koynuma
Gel yanıma gir koynuma
Doyamadım dönüp bakmaya
Ne de güzel durmuş yan yana
Hangi oje yakışmaz ki kız sana
Ver ayağı bana
Gel içme, oynaşma, kaykıl
Son defa
Gel yanıma gir koynuma
Gel yanıma gir koynuma
Hangi oje yakışmaz ki kız sana
Gel yanıma gir koynuma
Kaçamadık buradan baş başa
Gel Yanıma gir koynuma
Hangi oje yakışmaz ki kız sana
öğüt
19.12.2006 - 15:30Dünyevi insanlar kendilerine uyandan keyif alır, sonra da sefilliğe sürüklenirler.Aydınlanmış insanlar kendilerine acı verenden zevk duyar ve eninde sonunda, mutluluğa erişirler.
Kötü insanlar hakkında bir şeyler işittiğinde, onları hemen aşağılama, çünkü kötü namları, iftiracıların kara çalmalarından ibaret olabilir.İyi insanlar hakkında bir şeyler duyduğunda, onlarla dost olmak için acele etme, çünkü iyi namları öne çıkmaya çabalayan sahtekarların uydurmaları olabilir
tiyatro
19.12.2006 - 15:17Sahne bir dünya..
Ve ben de dünyadan bakıyorum hep
seyirci kalanlara..
tiyatro
19.12.2006 - 14:53TÜRKİYE’DE TİYATRO
‘Tiyatro nedir? ’ diye sordum ve ‘Sahnede oynanan ve insanları eğlendiren bir sanat dalı’ dediler bana yine tiyatroya salt eğlenmek için giden arkadaşlarım. Peki bu mu gerçekten tiyatronun görevi? Tiyatro bu mu?
Maalesef Türkiye’de genel tiyatro tanımı böyle yapılıyor. Bu amaçla tiyatroya gidiyor üniversiteli de dahil tüm öğrenciler, öğretmenler, doktorlar… Kısacası toplumumuz bireylerinin çoğu… Onun içindir ki salt güldürme amaçlı oyunlar ilgi görüyor. Sadece gülmek ve eğlenmek için bu oyunlar seçiliyor. Peki neden bu böyle? Türkiye’de insanların böyle düşünmelerine neden olan nedir? Tiyatro sadece anlık eğlenceler sunmak için mi vardır?
Shakespeare tiyatro için ‘ İnsanı insana insanla ve insanca anlatan sanat’ tanımını kullanmıştır. Tiyatro salt güldürmek için varsa, peki Shakespeare neden böyle bir tanım kullanmıştır? Tiyatro insana ne anlatır?
Tiyatro nedir? Tiyatro bir sanat, bir düşünce, bir felsefe... Yani sadece sahnede olup biten değil, yaşamın her anında, istenildiğinde kullanılabilen bir düşünce biçimidir. Güldürür, ağlatır, düşündürür, kuşkulandırır, arayışa yönlendirir. Bazen direk olarak doğru olanı gösterir, bazen ipucu verir, yol gösterir ve seyirciyi uyandırarak doğruyu kendisinin bulmasını sağlar. Silkeler bireyi, uyandırır toplumu…
Peki Türkiye’de neden gerçek tiyatro tercih edilmiyor da sadece eğlencelik oyunlar tercih ediliyor? Çünkü Türkiye insanı, her açıdan tembel yetiştiriliyor. Düşünmeye yönelik her işten uzak kalıyor bu yüzden. Her şeyin kolayına kaçıyor. Yapan değil izleyen olmayı tercih ediyor. Bırakın izlediğinden bir ders almayı, herhangi bir sorunun çözümünü bile izlemeyi istemiyor. Peki neden?
Toplum olarak siyasette kesin bir tercihimiz yok. Bir dönem sağcı kesim geliyor yönetime, bir sonraki dönem dinci kesim, daha sonrakinde solcu kesim… Bu da aslında toplumca ne kadar tutarsız olduğumuzu gösteriyor. Tiyatro da insanı insana anlattığı için yaşadığı ortamdan etkilenmek zorundadır. Dünya tiyatrosuna baktığımızda siyaseti kesin bir düzene girmiş ülkeler tiyatroda öncü konumdadır.
Tiyatronun asal görevi bireyi ve toplumu uyandırmaktır. Peki Türkiye’de bu amaç topluma nasıl öğretilir? Tiyatro nasıl olur da bu ülkenin gelişmesine, belirli bir düzene oturmasına yardımcı olur?
Öncelikle eğitim sistemi bir düzene girmeli ve tiyatro bu sistemin temel taşlarında biri olmalıdır. Okul öncesinden başlayarak okullara tiyatro dersi koyulmalıdır. Kuram olarak değil öncelikle uygulama olarak öğrencilere ve öğretmenlere verilmelidir. Etkin ve yaratıcı drama doğru olarak öğrencilere uygulatılmalıdır. Böylece temelde, kişiye, takım çalışmasının ve paylaşmanın önemi, topluma yararlı bir birey olarak katılma yolları öğretilir. Üretmeyi öğretir. Balık vermez, balık tutmayı öğretir. Ezberci sistem ortadan kalkar. Uyuşuk beyinler yetişmez! Dramanın asal amacı budur.
Türkiye’de okullara resmi olarak tam bir tiyatro dersi en son 1915 yılında koyulmuş ve 2 yıl kadar sürmüş, sonra tekrar kaldırılmıştır. Oysa tiyatroda öncü olan ülkelerde tiyatro dersi etkin ve düzenli bir biçimde devam etmektedir. Türkiye’de de yeni müfredatta drama dersi koyulacakmış. Peki kim verecek bu dersi? Okuldaki, eski sistemle yetişen öğretmenimiz bu işi yapamıyor. Yeni bir eğitim almaya yanaşmıyorlar. Hoş, yeni sistemde de drama formasyon eğitiminde hiç yer almıyor. Ders içinde de 5 dakika içinde anlatılıp bitiriliyor. DRAMA… Biliyorum, yaşadım.
Bu yöntem sadece okullarda değil, insan topluluğunun olduğu her yerde uygulanabilir. Spor okulları bu yöntemi kullanmaya başladı. Akıllıca… Çünkü çocuk kendini ilk keşfetmeye başladığında hep rekabet ister. En başta kendisiyle yarışmak ister. Hep daha hızlı olmak, daha iyi olmak ister. Bunun için bireysel sporları tercih eder. Ama Türkiye’de en çok izlenilen ve ilgi gören spor dalları sırasıyla; futbol, basketbol ve voleyboldur. Görülüyor ki bu spor dalları başlı başına takım oyununu gerektiriyor. Bunun için spor okulları bu spor derslerinin yanında drama eğitimi veriyor öğrencilere ve nasıl takım olunacağını öğretiyor. Aynı şekilde, gelişmiş şirketler de çalışanları arasında tiyatro ve drama etkinlikleri düzenliyor. Böylece çalışanlar arasında paylaşım ve takım ruhu güçlenmiş oluyor. Bunun gibi birçok yerde tiyatro ve dalları uygulanıyor. Önemli olan sadece toplu olarak ortak bir iş yapmak değil, yapılan işteki dramatik olan yanı paylaşmak ve birlikte yaşamaktır. Yine de en doğru olan, temelde yani okul öncesinde verilen drama eğitimidir. Özel anaokulları ve ticari okulların birçoğu bunu yapıyor!
Sonuç olarak birey öncelikle kendisi uyguladığı için tiyatroyu tanıyor ve aslında gerçek amacının ne olduğunu öğreniyor. Tiyatroya faydalı tarafı: tiyatro oyununu neden ve nasıl izlemesi gerektiğini öğreniyor. Bu uygulamalar, yararlı toplumlaşmayı öğrettiği gibi iyi seyirci olmayı da öğretiyor. Her alanda uygulanmalıdır. Tiyatro salt eğlence değil, aynı zamanda tüm duygulara ve beyne hitap ederek bireyi çalışan, üreten ve düşünen kişi olmaya iten bir sanat dalıdır.
zaman
19.12.2006 - 00:30bir hayaLimiz Vardi Zamanla gerCeklesti (:
Sevgilim
19.12.2006 - 00:27Sevgilim benim
Sorarlarsa
Bir gun
Hic tereddut etme
Onlara soyle
Butun kibirinle
Beni cok seviyor
Beni cilginca seviyor
Beni olumune seviyor
Kucugum benim
Sorarlarsa
Bir gun
Nicin kisalttin diye
Uzun ipek sacini
Aylarca terbiye ettikten sonra
Onlara soyle
Butun kibirinle
Cunku sevdigim
Kisa seviyor
Karanfil kokulum benim
Sorarlarsa
Bir gun
Neden uzun giyiniyorsun diye
Bu yakici yaz gunu
Onlara soyle
Butun kibirinle
Cunku sevdigim
Beni kiskaniyor
Prensesim benim
Dansederken muzigin sesiyle
Varligimiz
Nagmeler
Isiklar
Duygular
Goz yaslari
Kelebegim gokyuzune ucuyor
Agir agir dansimiz devam ediyor
Sevgimiz goguslerimizin arasinda uyuyor
Omuzlarima soyle
Butun kibirinle
Beni cok seviyor
Beni cilginca seviyor
Beni olumune seviyor
Askim benim
Konusurlarsa
Bir gun
Benim icin
Onun kosku yok
Onun koleleri yok
Onun korumalari yok
Evet elimde yok tatlim
Yumusak seker boynuna takacak ince kolye bile
Onlara soyle
Butun kibirinle
Sevdigim
Ilk ve son askim
Beni cok seviyor
Beni cilginca seviyor
Beni olumune seviyor
Bu bana yetiyor
(Y)
güzel kadın
19.12.2006 - 00:23bütün güzel kadınlar zannettikler ki
aşk üzerine yazdığım her şiir
kendileri için yazılmıştır
oysa ben hep acısını çektim
onları laf olsun diye
yazdığımı bilmenin.
ne ilgisi var demeyin! hep acısını çektim herkesin zannettiği kadar zeki olmadığımı bilmenin.
duruma hakim olmak
19.12.2006 - 00:21- Düşüncelerimi seçme hakkım olduğunu idrak ettim
- Başkalarının benimle ilgili düşünceleri beni bağlamaz
- Ben izin vermedikçe kimse benim düşüncelerimi biçimlendiremez
- Kendim için sağlık, mutluluk, refah, sevgi ve anlayış düşüncelerini seçiyorum
- Korku ve nefrete düşüncelerimde yer yok
Bu andan itibaren hayatımın hakimi benim
saat
19.12.2006 - 00:19suan 23:31 ve benim Yarin matematik sinavim var:(((((((
isim
19.12.2006 - 00:18Çocuğa güzel isim vermek evladın ailesi üzerindeki haklarındandır.
Kur'an-ı kerimde geçiyor diye yıldırım, şimşek, gelmek, gitmek gibi kelimelerin arabisini isim olarak koyanlar oluyor. Bu kelimelerden en meşhurlarından biri Esradır. Esra, gece yürümek manasına gelir. Ünzile, indirildi, indirilmiş demektir.
enteresan diyaloglar
18.12.2006 - 23:55Cocuklar hakkinda bi konuSma gecer aramizda
Ben: ben cocuk Yapmak iStemiyorum Zaten..
naZ: nie dusunSene Senin Cocuna aNNen ne iS yapio die sorduklarinda biLgisayar mühendisi dieCek..
ben: bedavadan Reklam dioSun..((:
Naz: evet hemde Cocugun bi havasi oLacak..
Ben: bana dogurmak Farz oLdu ozaman, hemde iki tane ((:
hadis
18.12.2006 - 23:47Husnû’s-suâli nisfu’l-ilmi
“Güzel soru, ilmin yarısıdır.”
mevlana
18.12.2006 - 23:43MEVLÂNÂ’NIN AZ BİLİNEN BİR YÖNÜ: MEVLÂNÂ MÜSPET İLİMLE DE İLGİLENDİ
Mevlânâ Celaleddin Rumî sadece dinî ilimlerle değil aynı zamanda müspet ilimlerle de ilgilenmiş, eserlerine de bu durum yansıtılmış- Onun özellikle Mesnevi adlı eserinde bahsettiği mevzular arasında Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi, atom gibi konuları sayabiliriz. Mevlânâ, Mesnevi’sinde Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi ile ilgili şunları söyler:
Dolap gibi dönüp duran gökten kıyas tut. Onun dönmesi nedendir?
... Ey gök, ne vakte dek yerin etrafında dönüp duracaksın?
... Bu gökyüzü de elinde olmaksızın dönüp durmada.”
Yine Mesnevi’de yer alan bazı beyitlerde günümüzün bilim adamlarını dahi şaşırtacak biçimde atmosferi bir yumurtanın beyazına, dünyayı ise bu yumurtanın sarısına benzetmekte, dünyanın uzayda boşlukta durduğuna işaret etmekte, ayrıca mıknatıs ve kehribar örneğini vererek yer çekiminin varlığına değinmektedir.
Mevlânâ’nın değindiği bir diğer konu da atomdur. Mevlânâ atom için “zerre” kelimesini kullanarak henüz yakın zamanda keşfedilen “atom, atomun yapısı ve atomun patlaması”na gönderme yapmaktadır. Mevlânâ’nın zerrenin (atomun) içindeki güneşin (atom çekirdeğinin) “patlaması hâlinde her tarafın yerle bir olacağından bahsetmesi” ve bu çekirdeği de “kuzu postuna bürünmüş aslan”a benzetmesi oldukça ilgi çekicidir.
mevlana
18.12.2006 - 23:42Kötü yaratılışlı kişiye ilim ve fen öğretmek, yol kesen eşkıyanın eline kılıç vermeye benzer.
tatil
18.12.2006 - 19:12e Son dört Gun..
bekLe biZii iStanbuuuuuuuul.. (:
rapidshare
17.12.2006 - 21:06de sifresi olan biriyle taniSmak istiyorumm.. (:
Sevda Sözleri
17.12.2006 - 21:02cok asigin var diyorlarrrr
yalan de, yeter banaa
bir sevda sozu fisildaaaa
hazirim inanmaya!
seni
17.12.2006 - 21:01gördügümde adam sanmistim, telli turna..
Toplam 443 mesaj bulundu