'Özgür Düşünce Ve Ortak Akıl ' Yazı

Özgür Düşünce / Ortak Akıl

Özgür düşünceye “ortak akıl” ile ulaşılır.

Bilginin kaynağı akıl ve nakil. Nakil bizden öncekilerden bize intikal eden her türlü yazılı ve sözlü bilgi; genetik aktarımı da nakilden sayabiliriz. Akıl, iyiyi kötüden ayırma yeteneği, zekâ ise onun aracı. Akıl, zekâyı kullanarak değerlendirmesini yapar; kâinatı anlamaya çalışır.

Nereden geldik? Nereye gidiyoruz? Ne için geldik? Dünya hayatının maksadı nedir? Fayda ve zarar deveranında olmak nasıl bir aksiyon gerektirir? Gibi sorulara cevap arar durur.

Öte yandan da (kısa da olsa) Dünya hayatını daha yaşanılır hale getirmek veya Cehennem’e çevirmek için fikirler üretir. İnsanlığın faydası için çalışanlar minnetle anılırken, insanlığa zulüm ve sefalet getirenler lanetle anılır!

Ortak akıl insanlığın özgür, barış içinde ve müreffeh yaşaması için nasıl bir fayda sağlar? Herkesin aklı her şeye yetmeyebilir. Bu durumda nakil devreye girer; nakil yoluyla edinilen bilgilerden her ihtiyaca cevap bulunamayabilir. Yani bu bilgilerin güncellenmeye ve yorumlanmaya ihtiyacı vardır. Bu da yine akıl ile olur. Akıl ise herkeste aynı ölçüde bulunmadığından, insanlar hemcinsleriyle akıl alış-verişinde bulunmak zorundadır. Bu alış-veriş her zaman olumlu neticeyi vermez. Çok akıllı olanlar diğerlerini kontrollerine almak ve aşağılamak isteyebilir. Hatta bir kısım insanlar diğerlerini sömürmekle yetinmez köle yapmak (Firavunlar onlara tanrılık iddiasında bulunmuş) isteyebilir.

Bu olumsuzluklar nasıl giderilir? “Ortak akıl”, insanlık için çok büyük faydalar sağlayabilir. Her birey insanlığın yararı için aklını kullanır ve ürettiği bilgiyi diğerlerinin istifadesi için sunar.

ÖRNEK:
Durum: Fikirler yöneticiler tarafından üretilir, üyelerin istifadesine sunulur. Yeni fikirler üretilirse yöneticilerce incelenir ve uygun görürse onaylanır.
Durum: Fikirler, yöneticiler de dâhil tüm üyeler tarafından üretilir ve herkesin ortak istifadesine sunulur. Yeni fikirlere açıktır ortam. Değerlendirmeler kolektif yapılır.

Birinci durumda üretilen fikirler yöneticilerin aklı ve anlayışı ile sınırlıdır.İkinci durumda üretilen fikirlerin gelişmesine açıktır ortam. Herkes üretir ve topluca istifade etmek için sunar. Herkes kendine yarayanı alır. Daha zengin bir fikir ortamı oluşabilir. Tabiî ki topluluğun genel kabiliyeti nispetinde.
“Aklın yolu birdir” Ortak havuzda biriken akılların doğruyu bulması daha kolay olabilir. Günümüzde iletişimin de gelişmesiyle bu havuzun dolması ve havuzdan istifade daha kolay olabilir.

Akıl danelerin, efendilerin, şeyhlerin, neredeyse ilahlaştırılan çokbilmişlerin pabucunun dama atılması kaçınılmazdır “ortak akıl” ile.
Hadi! Kolektif, külli “Ortak akıl” havuzu oluşturalım. Akıllarımızı orada toplayalım, gerektiğinde oradan alıp kullanalım ki kimselere akıl için diyet, telif ödemeyelim. Minnet de etmeyelim.

Daha geniş bakabilirsek; Bilginin kaynağı nedir? Okullarda öğretilen bütün bilgiler daha önce birileri tarafından tespit edilmiş bilgiler. Teknolojik bilgiler çok çabuk eskiyor. Bir makine veya yazılım daha piyasada tam manasıyla yayılmadan, daha yeni ve üstün olanı çıkıyor. Toplum bilimlerinde ise kabul görmüş olan bilgiler en az Yüz yıllık. Hatta yeni bir şey söylemek o kadar kolay değil. En az bir asırlık bilgilerle değerlendirilir bu görüşler. Sosyal alanda daha yavaş ilerlemenin sebebi ne olabilir?

Yahut şöyle söylemeli; neden yeni bir fikir üretildiğinde en az yüz yıllık filozofların görüşlerinin süzgecinden geçirilsin ki.Bu nasıl kırılır? Ortak akıl geçen yüzyıldan bağımsız olarak çalışabilir mi?

Ortak Karar

Mutlak doğruyu veya haklıyı tespit etmek çoğu zaman mümkün olmuyor.
O halde uzlaşmayı sağlayacak; kavgayı, çekişmeyi önleyecek bir yol bulmalı. Bir karara varılmalı. Kararsızlık en kötü sonuçtur. Varılan kararın toplumun her kesimini memnun etmesi beklenemez. Burada çoğunluğun iradesini yansıtan “Demokrasi” devreye giriyor. Eşit haklara sahip olanlar arasında çoğunluğun isteğinin yapılmasının kabulü ile toplumsal uzlaşı sağlanabilir. Çoğunluk ile alınan karara itiraz edenler elbet olacaktır. İşin inceliği, zarafeti burada gizli. Burada önceliği olan husus kararın doğruluğu veya yanlışlığı değildir.

Çoğunlukla alınmasıdır! Yoksa alınan kararın doğruluğunun tartışmasız kabul edilmesinin dayatılması yanlış sonuçlar doğurur. Karar,(Kişisel hak ve özgürlüklere aykırı olmamak kaydıyla) zorlayıcı hükümler de içerebilir. Çoğunluğun özgür iradesi ile alınan kararlar, tabu değildir. Tartışılabilir, yanlış olduğu iddia edilebilir. Fakat karara uyma mecburiyeti vardır. Özellikle ihtisas gerektiren hususlarda, karar mekanizmasında görev alacak olanların eşit ihtisas kademelerinde bulunması gerekir. Rasgele oluşturulacak bir kurulun çoğunluk ile vereceği bir karar ne kadar doğru olabilir?

Aydınların feryadı da bu yüzden, genellikle toplumun çoğunluğuna uymaz aydınların fikirleri. Bu yüzden değerlidir. Yani toplumun yapamadığını onlar yapar. Marjinal fikirler üretirler, bu demek değil ki aydınlar her zaman doğru fikirler üretir veya doğru fikirler üretmeli. Doğru fikir üretmek değildir aydının asli vazifesi! Çok geniş açıdan bakıp fikirlere ışık tutmaktır. Bazen yanlışı gösterir, bazen doğruyu…

"Toplu akıl "ve "Toplu karar " optimum fayda için geçerli, marjinal fayda için değil.

Bir deney vardı fizikte. Kediyi bir fanusa koyup üzerini kapatıyorsun kapağı açarsan kedi bir gazla ölecek. Yani açarsan ölü mü, diri mi diye bakarsan ölü bulacaksın. Bu durmda kedi içerde iken bakmazsan hem ölü hem diri gibi. Yani haklı haksız diye olaya bakmazsak. Herkes haklı ya da haksız olarak ortada olur. Fikirler açısından haklı veya haksız ayrımı olmadığında her fikir temsil imkanı bulacaktır.

Bir sofra kurulsa her tür yiyecek olsa şekerli şeyler şeker hastasına sefildir. Dese sofradan şekeri yasaklayın. Diğerlerine haksızlık olur. Ya da biri dese burada şu et türü yasaklansın. Olay yasakta değil, olay net olarak sunmakta aynı sofrada meyve suyu ve içki veya dana veya domuz eti sunulsa çok geniş bir yerde önemli olan neyin içinde ne olduğunun size net bildirilmesidir. Tercih o zaman tercih olur. adam çıksa içki ve domuz etini yasaklasa sefil diye. Diğeri de içki olarak sadece şarap koysa ikisi de kendi açısından doğru olanı yapıyor ama benim açımdan doğru olan güme gidiyor.

Ortak akıl, ortak noktaların ön plana çıkarılması değildir. Ortak akıl, her aklın temsil edilmesidir. Marjinal insanları ortak noktalar kesmez. Ortak akıl, ortak karar üretmek için ana kaynaktır. Bu nedenle kaynağa sınır konulmaz.Temsil edilen her akıl ortak karara frekansı kadar yansıyacaktır.

Bir insan insanlık kadar önemliyken dinler, izimler ve ırkçılık insanı harcadı. İnsanlık bu illetlerden kurtulacak. Din, izimler, ırksal meyiller bireyin özgür alanında hüküm sürecek. Başkalarına dayatılmayacak.

İnsandan daha önemli bir şey kalmayana kadar sürer insanlık davası.
Bazen "en iyiden" iyidir "iyi".

Saygılar
Ahmet Bektaş