Matlalar Şiiri - Arpaeminizade Sami

1
Metâli’dür kulûb-i nükte-sencân-i suhan-pîrâ
Cemâli oldı gûyâ âftâb-i ‘âlem-i ma’nâ
2
Celâli cânibin terk it ne lâzım başuna gavgâ
Cemâli semtin ohşa pek mülâyimdür sana zîrâ
3
Dil ögretmek olurmış tûtîye mir’ât ile hakkâ
Cemâli eylemişdür murg-i tab’-i pâkümi gûyâ
4
Bagrına taş basup almış eline âhen-’asâ
Kûy-i cânânı arar ditreyerek kıble-nümâ
5
Mu’ammâyı geçüp kendin öger nâ-dân-i bî-pervâ
Bu tarz ile yine bir ad çıkarmak ister ol hod-râ
6
Bûse-cûyâ olıcak sîb-i zekan virme bana
Karnumuz tok çeneye lebleri eyle i’tâ
7
Surh haftân giyüp agyâr ile gördüm tenhâ
Kızılı çıkdı o sîmîn-bedenün vâ-hayfâ
8
Zevrak-i câmı meded virmen bana
Bendeniz çekdüm ko tursun sâkiyâ
9
‘Aks-i cânâneye hem-dem olayum dir şâhâ
Baksam âyîneye ‘aksüm girü dönmez aslâ
10
Kays virse serine lâne-i murgân-i hevâ
Hep başumuzdadur ol bî-hude eyler şekvâ
11
Yedi iklîme nazar salmadadur çeşmi dilâ
Sefer-ender-vatan itmekde durur kıble-nümâ
12
Karşu varsam ben o hurşîde dir iken tenhâ
Arduma düşdi hemân sâyem o dem bî-pervâ
13
Menzil aldurdı hadeng-i müjeye ey kaşı ya
Hattuna toz koparan dinse bu vech ile sezâ
14
Suhanum bedraka-i râh-i kemâl oldı bana
Kalemüm şem’-i şebistân-i hayâl oldı bana
15
Ayaklandurdı râh-i gamda kalmışken dil-i şeydâ
Kümeyt-i câm ile geldi yetişdi neşve-i sahbâ
16
Kendüsi oldugıçün ol sanemün ehl-i edeb
Vezn ile söyledür ‘âşıklarına sözleri hep
17
Dönse mânend-i dûlâb itse ‘aceb mi ıztırâb
Taşı taş üzre komak lâzımı idi âsyâb
18
Ser-i kûyından ırag itmeg içün kıldı firîb
Âdeme gör nice mekr eyler imiş dîv rakîb
19
Gözleyüp itdi o çerh hüsn-i ehibbâya gazab
Eşk-bârânlıguma işte budur şimdi sebeb
20
Çerh-i hüsnem dirse dildârum ben itmem irtiyâb
Hâller encüm ruhı hurşîd alnı âftâb
21
Nice bin zer sakladı ceybine diyü nüh kıbâb
Mihrden tâs geydürüp başına eylerler ‘azâb
22
Nice olsun dil-i üftâdeye ‘aşkında şikîb
O koyun kuzısın âgûş ide çûbân rakîb
23
Seni ser-defter-i hûbân diyü yazmış küttâb
Kimsenün alnına yazılma eyâ mihr-cenâb
24
Her ne dinürse eger vasf-i cevânda mergûb
Söz yatımında gerek lîk anılursa mahbûb
25
Tîrveş togrılık itsek yine itmez ragbet
Çillesüzdür o kaşı yay ile olmaz ülfet
26
Kemânın aldı deste hadden efzûn çekdi ol âfet
Yine bir toz koparmakdur murâd-i dil-rübâ elbet
27
Dehen-i yâre didüm hokka-i la’l-i yâkût
Agzınun ölçüsini aldı hemân itdi sükût
28
Ne belâ gûş oluna gayr dilinden ‘işret
Câna minnet yarım agızla iderse da’vet
29
Cümle eşyâda nümâyân durur nûr-i sıfât
Hem sıfât âyinesinde görinür ma’nî-i zât
30
Yâl ü bâl-i yâri anma itme bî-hûde refes
Bal dimekle agzunı tatlı olur sanma ‘abes
31
Virme ser-rişte yeter sana bu söz pend-i nasûh
Seni agyâr ya[y]ar ‘âleme ey ruhları yûh
32
Bezmi itse ekşiliklerle n'ola dildâr telh
Bâgda elbette hâm olsa olur esmâr telh
33
Ruhında hâl görüp tavk-i âhum oldı bülend
Gedâ-yi dil ne ‘aceb yılduza atarsa kemend
34
Didüm üftâde-i ‘aşkuna olur mı âzâd
Düşüşe baglu didi ol şeh-i mülk-i bî-dâd
35
Sûret-i yâri hayâl itmedeyüm ben nâ-şâd
Bir dahı deste nice hâmesin alsun Bih-zâd
36
Bu da bir başka hüner diyü olur mı ta’dâd
Çıkara nakşını her gördügi şahsun Bih-zâd
37
İntizâr itdüm bu şeb içre olınca bâmdâd
Çıkmadı hurşîdüm âyâ oldı mı vakt-i tenâd
38
Zencîr-i cünûn oldı benüm tavkuma mu’tâd
Mecnûn-i İlâhînün olur sübhası pûlâd
39
N'ola dehânın emsem o la’l güher lezîz
Cem’ olur mûr ü meges oldugıçün sükker lezîz
40
Âh ile cünbiş itse ‘aceb mi ten-i nizâr
Çûb deprenür mi esmese ‘âlemde rûzgâr
41
Görmedi te’sîrini çok akdı hem-çün cûybâr
Göz yaşın gözden gönülden bıragur ‘uşşâk-i zâr
42
Cigerüm pişdi diyü göz yaşın itdüm izhâr
Su koma pişmiş aşa didi o şûh-i gaddâr
43
Anı âh-i dilüm yandurdı gönlüm yakdı ol dil-ber
Dil ü dil-ber ikisi hem-dem oldukda yakışmışlar
44
Halkaveş kâmetüni cevr ile pür-pîç eyler
O başı pek kaşı ya şûha kiriş çeksek eger
45
Güle hem-demligin ‘ayb itmesün gülşende sünbüller
Konuşmasun da n'itsünler nihâl-i gülde bülbüller
46
Gayra nâzır olamam bana ruhun kâfîdür
Yüzünün gösterişi âyineden sâfîdür
47
Hevâdan nem kapar zann itmesün mir’ât-i rûşenger
O şûha yüz yüze geldügine şerm eyledi dirler
48
Ele âyîne alan olsa eger İskender
Âhen ü senge hîç el mi uzadurdı berber
49
Varsa mey-hâneye kim varını ifsâda virür
Nakd-i ‘ömrini alup mug-beçeler bâda virür
50
Dime ekdâr-i derûn yâda anı bâde alur
Ey gül efsûn ile ‘aklun o harâm-zâde alur
51
Tevâzu’ ehlidür sâgar ayagın bûs ider bekler
Sürâhî ser-keş oldugıçün âhir ser-fürû eyler
52
Bize sâkî lebün emdür de dilün tâbını gör
Dursun ol duhter-i rez didügün erbâbını gör
53
O tuzlu lebler ile gerçi kim piyâza çeker
Kebâb idüp dil-i mecrûhı sîh-i nâza çeker
54
Geçmiyor kûçe-i hüsninde anun sîm ile zer
Hîç degül câna satar hüsni metâ’ın dil-ber
55
Togrı özlülerden olmasa cihân içre menâr
Ser-firâz olmaklıga kor mıydı anı rûzgâr
56
Fasl-i şitâda böyle hevâ Hak ‘atâsıdur
Kırtâs-i meşki destüne al yaz hevâsıdur
57
Yâr koynında bulup ‘âşıkın itdi âzâr
Buldugın söylemege başladı şûh-i gaddâr
58
Bürûdet vâki’ oldı beynümüzde diyicek dil-ber
Hemân dem pûstîn-i cismüm içre cân ü dil ditrer
59
Çekse humlar gayrılar kimse dimez ser-hoş olur
Bendeniz çeksem eger dirler ne deryâ-nûş olur
60
Târını rişte idüp keş-me-keş itme zînhâr
Yanar âteşdür o hurşîd tolaşma yüri var
61
Geçdügiçün bendesinden geçdi vakt-i hüsn-i yâr
Geç geçenden sen dahı ey ‘âşık-i bî-çâre var
62
Gelmez âgûşa virürken varını ‘uşşâk-i zâr
Yok bahâsına rakîb eyler miyânın der-kenâr
63
Hırâm eyle giyüp haftân-i alı dirse bî-diller
Kad-i bâlânı âl ile temâşâ itmek isterler
64
Vefâ adlu cevânun destin almış destine agyâr
Bu tarz ile vefâdârum dimek ister o şîrîn-kâr
65
Derleyüp nâz eylese evzâ’-i mahcûbâne ger
Dil şikârına saçar meydân-i ‘aşka dâneler
66
Tutmazken o âhû-revişi silsile-i zer
Hat geldi diyü şimdi anı kulla yederler
67
Kilk-i mûy[î]ndür müjen mir’âte tasvîrün yazar
Bü'l-’acebdür bu ki ‘aks anlar anı ehl-i nazar
68
Bî-vefâ olmazdı elbet ceybüm eylerdi makar
Âdemî şekliyle meskûk olmasaydı sîm ü zer
69
N'ola mâ’il ise tahsîl-i dînâr itmege dil-ber
Ki tıfl iken anun keffine eyler nakş-i zer mâder
70
Her varan soyınmada bir nev-heves dîvânedür
Gûyiyâ hammâmlar şehr içre Bektâş-hânedür
71
Tıfl-i nev-res disem ol kaşları yasın söyler
Hattın ansam o döner zülf-i dütâsın söyler
72
Âlüftegân-i şehr dem-â-dem şarâb içer
Zâhid geçüp rakîb-i siyeh-rû harâb içer
73
Dehânın nagme-perdâz eyledükde itdüm istifsâr
Sorarsan bu makâmı bûselikdür didi ol dildâr
74
Tıfl-i hakkâke didüm çekme fakır yayını var
Er olan etmegi taşdan çıkarur didi o yâr
75
Cevân-i derzî içün şahne dir yolsuz edebsüzdür
Güzel hil’at biçer ‘uşşâkına ammâ kesimsüzdür
76
İstikâmet idemez başına kaksan sad bâr
Ekserî ugrılık ile geçinür hep neccâr
77
Remedden baglamış çeşmânını zann itmesün iller
O şeh bir gözi baglı cürredür sayd ü şikâr ister
78
Ne olur kâ’il-i nezzâreye harf ü güftâr
Kapusın kapamaca almış o şûhı agyâr
79
Bile sürür it rakîbi kanda gitse ol nigâr
İt süri akça kazan pendine itmiş i’tibâr
80
Hidmet-i yâri rakîbân birbirine diseler
Gûyiyâ it ite vü it kuyrugına emr ider
81
Bendesin geçse n'ola dâdârına gammâz har
Bu meseldür cânı acıyan eşek atı geçer
82
Zînhâr inanma hâtırumuz dirse sendedür
Dilden degül mahabbet-i cânân dehendedür
83
Misâl-i tûtî-i şekker-leb-i suhan-perver
Semâ’-i nâtıka-i sohbetün gözümde uçar
84
Dün itdi pîr-i mugân duhter-i rezi ikrâr
Fakîre yine anun va’de-i kerîmesi var
85
Sâ’ati mahbûba sâ’at gösterüp bir fitne-bâz
Sâ’atiyle va’de-i vasl eylemiş ol mest-i nâz
86
Eşk-rîz olsa n'ola çeşm ser-â-pâ pür-[h]îz
Dökilür katreleri sâgar olınca leb-rîz
87
İtmege bâ’is odur zülfini tâ böyle dırâz
Kurtara çâh-i zekandan dili o bende-nevâz
88
Serdâr olınca hüsne o mîr-i serîr-i nâz
Bayrakdar oglı oldı ‘alemdâr-i yekke-tâz
89
Ne disem rûyına tevcîh idüp anlar ma’kûs
Ne ‘aceb âyineci yâr ile olduk me’nûs
90
Âstânun bendesi olmaklıgı kıldum heves
El benüm ayak senün ey sâkî-i ‘Îsâ-nefes
91
Salıncak seyrine ‘azm itmiş ‘uşşâkı alındurmış
Nihâl-i nev-resüm yanınca agyârı salındurmış
92
Didüm pîr-i mugâna sâkî dir hum içre mey bitmiş
Didi kim kaldurun ayagını güstâhlık itmiş
93
Gönülde oldı hayâli dahı çü nakş-i Fusûs
Kitâb-i Hüsn ü Dil oldı fakîre ders-i husûs
94
Mû diyüp eyledüm huzûruna ‘arz
Yok ne dinsün miyânuna bi'l-farz
95
Mansıb-i ‘işveden ‘azl oldı diyü itme galat
Hüsni te’yîdine çıkmışdur o meh-rûnun hat
96
Bahs-i bâlâ-yi dırâz itmek olur vakt-i zıyâ’
Servden kaddinün a’lâlıgına var mı nizâ’
97
Bagladı havf eyleyüp vurdukda bâzum üzre dâg
Didüm ey meh-rû ne korkarsın bana dag üsti bâg
98
Bî-peder gelmese zûr ile olunmaz teklîf
İhtiyâr ile gelür meclise ol rind-i zarîf
99
Ne sitemler çeker agyârdan ol şûh-i zarîf
Geçmişi var gibi evzâ’ ideyor ana harîf
100
Bilürken gül-’izârum bûselikden hazz ider ‘uşşâk
O şeh-nâz ile dir ey hâce gerdâniyyeden alçak
101
‘Arz-i dînâr idüp ol şûha didi mankura bak
Altun adını bakır eyledi sûfî ahmak
102
Derûnın yakmagı nâr-i sitem agyâr-i bed-kârun
Bana işletdi idi şem’-i bezmi dün gice yârün
103
Cefâsın çekmege âdem gerek sâ’atçi dildârun
Demirdendür çekilmez yayı ol şûh-i cefâ-kârun
104
Tâ-be-key zülfüni medh eyleyem egüp bükerek
Hoş gelür vasf-i kadün bendene söz togrı gerek
105
Tolaşur pâyı görüp şevketini dâdârun
Dili tutılsa n'ola düşmen-i bed-kirdârun
106
Eksügini tutmaga mâhun felek
Döndi terâzû ile tâ subha dek
107
İnkâr olur mü’ebbed[en] ikrârı kâzibün
Sekrâna vasfı şâhididür mest-i...âz...ün (?)
108
Görüp selâse-i câmı mey-i mürevvakdan
Yakar çerâgı gönül üç fenerli zevrakdan
109
Tekellüf b[e]r-taraf râhat-dih-i germ-ülfetândur bu
Olur yek-reng-i sûret bunda her kes câmekândur bu
110
Bir karakullukçı yakdı sîneme dâg-i siyâh
Hâne-i kalbüm tutuşmışdur ocakdan şimdi âh
111
Zemîn ü âsmânı bilmez ol kim eyleye teşbîh
Hazîz-i âstân-i dergehin çerh-i mu’allâya
112
Rişte-i mısra’-i mevzûn ile olmış beste
Suhanum ma’nî-i rengîn ile çün gül-deste
113
Gel ey sûfî içüp câm-i tahûrı selb it idrâki
Bu kudsîler makâmıdur komazlar bunda nâ-pâki
114
Dilleri bende itdi her târı
Oldı zülfün esîr bâzârı
115
Ruhsâr-i al-i yâre tagıldukça kâküli
Geh Gülşenî ider kişi[yi] gâh Sünbülî

Mu’ammâlar
116Câm-i mînâdan içince bir iki katre şarâb
Sonra devr itdi el üzre sâkî-i vâlâ-cenâb
117
Âteş-i ruhsâr-i gülden irdi tâb
Oldı cânâ bâgda bülbül kebâb
118
Leb-i peymâne ide pençe-i dil üzre çü devr
Kor iki katre ana bâde sipihr-i pür-cevr
119
Ararken dür dişün mânendi bir lü’lü’-i hâsü'l-hâs
Çevürdi büsbütün deryânun altın üstine gavvâs
120
Tokundukda leb-i nezzâre ol la’l-i şeker-handa
Müjem çûb-i nebâta döndi dîdem şîşe-i kanda
121
Olur fütâdelerün kârı cümle nâle vü âh
Ruhında ol meh-i tâbun belürse hatt-i siyâh
122
Tîgi vü tîri hisâr-i bedene varınca
Burc-i dilde oturur her biri mikdârınca