Kur’an’da “rikab” Kelimesinin Anlamı ve ...

Kur’an ayetlerinin doğru anlaşılması ve çevrilmesi hem dilsel hem de bağlamsal analizleri gerektirir. Bu bağlamda Muhammed Sûresi 4. ayetinde geçen "rikab" kelimesinin çevirisi tarih boyunca farklı yorumlara yol açmıştır. Genel olarak birçok çeviride bu kelime “boyun” olarak çevrilmiş ve ayetin ilgili kısmı “boyunlarını vurun” şeklinde aktarılmıştır. Ancak, bu çeviri hem dilbilimsel hem de bağlamsal olarak tartışmalıdır.
1. "Rikab" Kelimesinin Dilsel Analizi
"Rikab" kelimesi Arapça'da RKB kökünden türemektedir. Bu kök genellikle “gözetim”, “denetleme” ve “koruma” anlamlarıyla ilişkilidir. Allah’ın isimlerinden biri olan "Er-Rakib" Allah’ın kullarını sürekli gözetleyen ve kontrol eden sıfatını ifade eder. Bu isimde “boyun vurmak” gibi bir anlam bulunmamaktadır.
Kur’an’da "RKB" kökünden türeyen diğer kelimelerin geçtiği yerler de bu anlamı destekler niteliktedir:
Kasas Sûresi 18. Ayet: “Şehirde korku içinde (etrafı) gözetleyerek sabahladı...”
Kasas Sûresi 21. Ayet: “Musa korka korka (etrafı) gözetleyerek oradan çıktı...”
Bu iki örnek "rikab" kelimesinin “boyun” değil, “gözetleme” anlamıyla daha uyumlu olduğunu göstermektedir. Ayrıca Arapça’da “boyun” anlamı için kullanılan kelime **"a’nâk"**tır. Bu kelime Enfal Sûresi 12. ayetinde ve Şuara Sûresi 4. ayetinde “boyun” anlamında açıkça kullanılmıştır.
2. Muhammed Sûresi 4. Ayetinin Çevirisi ve Bağlamı
Muhammed Sûresi 4. ayet, savaş sırasında izlenmesi gereken stratejilere dair bir rehber sunmaktadır. Geleneksel çevirilerde ayetin ilgili kısmı şöyle aktarılmıştır:
> “Savaşta inkâr edenlerle karşılaştığınızda boyunlarını vurun. Sonunda üstün geldiğinizde onları esir alın; onları ya karşılıksız veya fidye karşılığında salın. Savaş durumu kalkıncaya kadar bunu uygulayın.”
Bu çeviride "boyunlarını vurun" ifadesi hem dilbilimsel hem de mantıksal olarak bazı sorunlar barındırmaktadır:
1. Mantıksal Sorun: Boyunlarını vurduktan sonra birini esir almak mümkün değildir. Ölü bir kişi esir alınamayacağı gibi ölen bir kişiyi daha sonra serbest bırakmak da imkânsızdır. Bu durum ayetin bağlamıyla çelişmektedir.
2. Bağlamsal Tutarsızlık: Ayette geçen savaş stratejisi düşmanın tamamen yok edilmesinden ziyade esir alınması ve sonrasında serbest bırakılmasına odaklanmaktadır.
Bu sorunlar göz önünde bulundurulduğunda "rikab" kelimesinin “boyun” yerine “gözetleme/komuta merkezi” olarak çevrilmesi daha mantıklı bir yorum sunmaktadır. Bu doğrultuda ayetin alternatif çevirisi şu şekilde yapılabilir:
> “Savaşta inkâr edenlerle karşılaştığınızda onların gözetleme/komuta merkezlerini vurun. Sonunda üstün geldiğinizde onları esir alın; onları ya karşılıksız veya fidye karşılığında salın. Savaş durumu kalkıncaya kadar bunu uygulayın.”
Bu çeviri hem dilbilimsel analize hem de ayetin genel bağlamına daha uygun görünmektedir.
3. Diğer Ayetlerde “Boyun” Kelimesinin Kullanımı
Arapça’da “boyun” anlamı için kullanılan kelime olan "a’nâk" Kur’an’da birkaç kez geçmektedir:
Enfal Sûresi 12. Ayet: “Hani Rabbin meleklere: ‘Muhakkak ben sizinle beraberim; haydi vurun boyunlarına!...’”
Şuara Sûresi 4. Ayet: “Dilesek onların üzerine gökten bir mucize indiririz de ona boyun eğip kalırlar.”
Bu ayetlerde açıkça "a’nâk" kelimesi kullanılmıştır. Dolayısıyla Muhammed Sûresi 4. ayetindeki "rikab" kelimesine “boyun” anlamı verilmesi dilbilimsel açıdan isabetli değildir.
4. Çeviri Hatalarının Sebepleri
Kur’an’ın çevirilerinde yapılan hataların birçok sebebi olabilir:
Taklitçilik: Meal yapanların, önceki çevirilerden etkilenerek yanlış anlamları tekrar etmesi.
Bağlamın Göz Ardı Edilmesi: Ayetin savaş stratejisi ve esir alma bağlamında ele alınmaması.
Kelime Köklerinin Yanlış Yorumu: "Rikab" kelimesinin kökeninin tam olarak analiz edilmemesi.
Muhammed Sûresi 4. ayetinin doğru bir şekilde anlaşılması ve çevrilmesi Kur’an’ın genel mesajını daha iyi anlamamızı sağlar. Bu ayette geçen "rikab" kelimesinin “boyun” yerine “gözetleme/komuta merkezi” olarak çevrilmesi hem dilbilimsel hem de mantıksal açıdan daha tutarlıdır. Çevirilerdeki hataların önüne geçmek için Kur’an’ın orijinal metninin dilsel ve bağlamsal analizine daha fazla önem verilmelidir. Bu yaklaşımla Kur’an’ın mesajı daha doğru ve evrensel bir şekilde anlaşılabilir.