İlim,Gönül ve Şiir Ehli Oku Yusuf Has Ha ...

'Kitabın kadrini de ancak bilgili bilir, akılsız kimseden zaten ne beklenir' (s. 4) .

'Hükümdar raiyyet üzerinde ne kadar çok kudretli olursa, bütün işlerinde o kadar rahat ve huzur bulur' (s. 6) .

'Ey Allah'ım, benim gönlümü gözet; kıyamette beni sevgili Peygamber ile birlikte hasret' (s. 15) .

'Allah insanı seçerek yükseltti; ona fazilet, bilgi, akıl ve anlayış verdi' (s. 22) .

'Anlayış nerede olursa, orası ululuk kazanır; bilgi kimde olursa, o büyüklük bulur' (s. 23) .

'Sözü çok söyleme, sırasında ve az söyle; binlerce söz düğü¬münü bu bir sözde çöz' (s. 24) .

'Söz, deve burnu gibi, yularlıdır; o, dişi deve boynu gibi nereye çekilirse, oraya gider' (s. 26) .

'Dünyayı elinde tutan, onu anlayış ile tuttu; halka hükmeden bu işi bilgi ile yaptı' (s. 27) .

'İnsan ebedi değildir, ebedi olan onun adıdır, iyi kimsele¬rin adı bunun için ebedi kalmıştır' (s. 27) .

'Her yaşayan er-geç ölecek ve toprağa düşecektir; insan iyi nam ile ölürse, adı yaşar' (s. 28) .

'Ölüden diriye kalan miras sözdür; miras kalan sözü tutmanın yüzlerce faydası vardır' (s. 30) .

'Dünyaya hakim olmak ve onu idare etmek için, pek çok fazilet, akıl ve bilgi lazımdır' (s. 31) .

'İnsan akıl ile yükselir, bilgi ile büyür; bu ikisi ile insan iti¬bar görür' (s. 32)

'Bilgi kimya gibidir, eşya onun etrafında toplanır; akıl onun sarayıdır, içinde eşya yığılır' (s. 33) .

'Ey akıllı iyi yiğit, öfkeyi kendinden uzaklaştır; ey bilgili bey yiğit, hiddetlenme, iyi ad kazan' (s. 34) .

'Hem yumuşak huylu, hem tatlı dilli, hem akıllı, hem bilgili ol¬mak gerekir' (s. 34) .

'Ey iyi insan, yürü, iyilik yap, iyinin işi hep düzgün gider' (s. 35) .

'Ey kır saçlı uyan, ölüme hazırlan; geçmiş günlerin için ağla ve sızla' (s: 37) .

'Kötü ve sefillerin yanından uzaklaşıp gitmesi için, insanda himmet ile mürüvvet denk olmalıdır' (s. 40) .

'Bütün işleri bilir bir yardımcı lazımdır; insan bilerek hareket ederse, dileğine erişir' (s. 41) .

'Gafil olma, her işte ihtiyatlı ol; her iki dünyayı bir tedbir ile dile' (s. 41) .

'Aklın kıymetini yine akıllı bilir; âlimin sattığı bilgiyi de bilgili alır' (s.42) .

'Ne kadar iyi ve yakın bir insan olursa olsun, düşün, insana başkası kendisinden daha candan olabilir mi? ' (s. 47) .

'İnsanların iyisi böyle olur; halkın yükünü hafifleten kimse insanların iyisidir' (s. 49) .

'Hangi işte acele edilirse, o iş uzar ve gecikir; acele yapılan işler pişmanlık ile netice¬lenir' (s. 50) .

'Kulu önce hizmette pişirmeli ve iyice denemeli, ondan sonra kendisini
yükseltmeli ve taltif etmelidir' (s. 56) .

'Saadet nerede ise, ona boyun eğ ve kendini beğendir; devlete kafa tutarsan, üzüntü ile boğuşursun' (s. 60) ..

'Az bir iyiliğe karşı çok şükür et; nimet çok olursa, onun kıymetini bil' (s. 65)

'Beyler öfkeleri tutup, hiddetlenirse, onlardan uzak dur; yoksa zararları dokunur' (s.67) .

'Beyliğin temeli doğruluk üzerine kurulmuştur; ' doğruluk yolu beyliğin esasıdır' (s. 70) .

'Onun içi dışı gibi, dışı da içi gibidir; doğru ve dürüst insan böyle olur' (s. 73) .

'İnsan nadir değil, insanlık nadirdir; insan az değil, doğruluk azdır' (s. 73) .

'Küstahlık, kabalık, aksilik hep kötülerin hareketidir; ey büyük! ' (s. 78) .

'İyi insan arkadaşların en iyisidir; iyi iş de işlerin en iyisidir' (s. 78) .

'Hizmet etmek istersen, layık olana hizmet et; layık olan bey hizmetkarın
hakkını bilir' (s. 79) .

'Bilgilinin sözünü dinle, itiraz etme; sana sorulmadan da söz söyleme' (s.80) .

'Başını kurtarmak istersen, dilini gözet; dilin her gün senin başını tehdit eder' (s. 80) .

'Bilgisizin dili daima kilitli ol¬malı ve bilgili insan da diline hakim bulunmalıdır' (s. 81)

'Bilgilinin sözü toprak için su gibidir; su verilince yerden nimet çıkar' (s. 81) .

'Bak, bilginin iki alameti vardır; bu iki şey ile insan bahtiyar olur. Bunlardan biri dildir, biri boğazdır; insan bu ikisine hakim olursa, çok fayda görür' (s. 82) .

'Çok dinle, fakat az konuş; sözü akıl ile söyle ve bilgi ile süsle' (s. 84) .

'İnsanların itibarsızı geveze olanıdır; insanların itibarlısı cömert olanıdır' (s. 85) .

'Bütün canlılar için ölüm bir kapıdır; yürüyenlerin hepsi bu kapıdan geçer' (s. 92) .

'Dünya zevkleri ile oyalanarak, gaflet edenler, ölüm yakalayınca, uyanırlar; fakat artık ellerinden bir şey gelmez' (s. 93) .

'Kim ahretini mamur etmek isterse, her iki dünyayı harap etmesin' (s. 96) .

'Bu dünya bir konak yeridir, gelen geçer; o her şeyi yiyen büyük bir ejderha gibi, yedikçe acıkır' (s. 97) .

'Kimin çocukları naz içinde yetiştirilirse, o kimseye ağlamak düşer; keder ona mukadderdir' (s. 98) .

'Çocuklara fazilet ve bilgi öğretmeli ki, onlar iyi ve güzel yetişsinler' (s. 98) .

'Senden önce dünyanın zevkini tadan çok kimse, ah-vah ederek, onu bırakıp gitti' (s. 99) .

'Hangi kul Allah'a inanırsa, kendisine bela ve kaygı kapılarını kapamış olur' (s. 101) .

'Hayata inanma yel gibi ge¬çer; gafil olma, bu dünyadan çok çabuk göçersin' (s. 102) .

'Tavır ve hareketin doğru olsun, doğru yoldan şaşma, alçak gönüllü ol, tevazu ile söz söyle, büyük söz söyleme' (s. 102) .

'Sen muhakkak zengin ol¬mak istersen, bil ki, asıl zen¬ginler kısmeti doğrulukta bulmuşlardır' (s. 103) .

'İyi hareket et, mal için kaygılanma; iyi hareket edersen, mal kendiliğinden gelir' (s. 104) .

'Hayasız adamdan kaç, uzak dur; haya sahibine benden bin¬lerce selam' (s. 104) .

'Hangi işe girersen, önce sonunu düşün; sonu düşünülmeyen işler insana zarar verir' (s. 104)

. 'Sabırlı ol, sabretmek er kişi işidir; insan sabrederse, göğe bile yol bulur' (s. 105) .

'Tuzu, ekmeği bol tut, başkalarına ikram et; bir kimsenin ayıbını görürsen, açma, üstünü ört' (s. 105) .

'Şarap içme, fesada karışma, uzak dur; zina yapma, fısk ve fücur ile kara yüzlü olma' (s. 105) .

'Ölüm gelmeden, sen ölüme hazırlan; hayatta iken, Allah'ın emirlerini yerine getir, ibadette kusur etme' (s. 108) .

'Fazla kibre ve gurura kapılma; bu dünyaya güven olmaz, sen ondan vazgeç' (s. 108) .

'İşini insanların harisine tevdi etme, yemeğini nankör insanlara yedirme' (s. 108) .

'Ölümü unutma, ona karşı hiç bir silah yoktur; ölüm, pusudan çıkar gibi, bir gün karşına çıkar' (s. 109) .

' 'Bu dünyanın aslı acı su gibidir; insan ne kadar içerse içsin, kanmaz; onun dili bile ıslanmaz' (s. 110) .

'Halk koyun gibidir; bey onun çobanıdır; çoban koyunlara karşı merhametli olmalıdır' (s. 111) .

'İyi veya kötü ne gelirse, ona razı ol; kazaya boyun eğ, ağzını bozma' (s. 112) .

Adaletle iş gör, buna gayret et; hiç bir zaman zulüm etme; Allah'a kulluk et ve onun kapısına yüz sür' (s. 113) .

'Ey hükümdar, dikkat et, kendini şaşırma; aslını unutma, bunu daima hatırında tut ve düşün' (s. 114) .

'Kötüye yaklaşma, ondan uzak dur, kaç; daima iyilik yap, tavır ve hareketini düzelt' (s. 117) .

'Ey asil insan, insanlığı bırakma; insanlara karşı daima insaniyet ile muamele et' (s. 123) .

'İnsanın asili iyiliği unutmaz olur; insanın soylusu gönlünü başka tarafa kaydırmaz olur' (s. 126) .

'Ey kudretli devlet adamı, faydasız olan ve insana zarar veren şu üç şeydir. Biri kötü tabiatlı ve inatçı olmak, biri yalan söylemektir. Biri de insanları aşağılık eden hasisliktir; bunların üçü de bilgisizlikten iler gelir' (s. 129) .

'Vefaya karşı vefa göstermek insanlık vazifesidir; vefakarlık et, insan ol ve adını yükselt' (s: 130) .

'Büyüklük taslayan, kibirli ve küstah adam tatsız ve sevimsiz olur; kibirli insanın itibarı günden güne azalır' (s. 131)

'Allah'a inanan bilgili insan, kısmetinde ne varsa, onunla iktifa eder' (s. 133)

'Bu dünyada zenginlik dilersen, özünle sözünle doğru ol' (s. 133)

'Akıllının işi hep ölçüye göre biçilir; bilgisizin işi ise, hep gelişigüzel kesilir' (s. 135)

'Her işte Allah'ın yardımı şarttır; insan ancak onunla dileğine kavuşabilir' (s. 137)

'İnsanın gönlü bir bahçedir; onu yetiştiren su, beylerin sözleri ve nasihatleridir' (s. 138)

'Allah yaratırken gönül vermezse, insan hiç bir dileğine erişemez' (s. 139)

'Akılsız insana insan dememeli; ne kadar söylerse söylesin, ona in an m amali' (s. 139)

'Aklın hareketi ihtiyardır, fakat kendisi gençtir; akıl nerede ise, ona git yapış' (s. 142)

'Göz için bakarken, her şey örtülü olabilir; fakat gönül için örtü yoktur; bunu bilmelisin' (s. 144)

'Dinlemek kulak için bir zevktir; çok söz söylemekte fayda yoktur' (s. 145) .

'Halk için bey'in çok seçkin olması lazımdır; özü, sözü doğru ve tabiatı güzide olmalıdır' (s. 149)

'Takva sahibi, hataya düşmemek için, daima titiz davranır; böyle titiz hareket eden beyler doğru iş görürler' (s. 150)

'Acelecilik, zevzeklik ve hiddetli mizaç, bunlar bilgisizlik alametleridir' (s. 151)

'Bütün uygunsuz işlere ma¬ni olan hayadır; bütün iyi işlere ulaştıran da hayadır' (s. 152)

'Sözünde durmayan bey'e umut bağlama, ömrün boşuna geçer ve pişman olursun' (s. 152)

'Zalim adam uzun müddet beyliğe sahip olamaz; zalimin zulmüne halk uzun müddet dayanamaz' (s. 153)

'Kanun ile ülke genişler ve dünya düzene girer; zulüm ile ülke eksilir ve dünya bozulur' (s. 154)

'Korkak askerin cesaret alması için, kumandanın kahra¬man ve cesur olması lazımdır' (s. 154)

'Eğer aslanlara köpek baş olursa, o aslanların hepsi köpek olur' (s. 154)

'inatçılık insan için ağır bir yüktür; inatçılıktan kendini kurtar ve onunla savaş' (s. 156)

'Asık suratlı, kaba sözlü,kibirli ve mağrur insan herkesi kendisinden nefret ettirir ve işini yoluna koyamaz' (s. 156)

'İnsan temiz olmayan şeyleri su ile yıkayıp temizler; eğer su kirlenirse, o ne ile ve nasıl temizlenir' (s. 158)

'Gurur ile insan göğe yükselmez; alçak gönüllü olmakla da işi bozulmaz' (s. 159)

'Allah'tan ne gelirse, ona razı ol; her şeye razı olmak kulluk icabıdır' (s. 162)

'Vezir akıllı ve bilgili olmalıdır; bu iş için zekalı ve yumuşak huylu olmak lazımdır' (s. 164) .

'Alimler kitap yazıp bırakmamış olsalar idi, hesap yapmağa nasıl bir çare ve imkan bulunurdu' (s. 167)

'Korkak kimseler orduyu bozarlar; ordu bozulursa, askerler birbirini ifsat ederler' (s. 171)

'Kötülere haşmet ve siyaset, iyilere ise, daima hürmet lazımdır' (s. 172)

'Çok adama lüzum yoktur, fakat asker seçme olmalı, asker seçme olduğu gibi, onun silahı da tam olmalıdır' (s. 174)

'Ümitsizliğe düşen insanlar ölümü ararlar; ölümü isteyen kimse evvela öldürür; sonra ölür' (s. 178)

'Bir memleketi kılıç ile derhal ele geçirmek mümkündür; fakat kalem olmayınca insan onu elinde tutamaz' (s. 180)

'Bir kimse bilgiden nasibini almamış ise, ona diri demek doğru olmaz; sen onu ölü bil' (s. 182)

'Akılsız insan meyvesiz ağaç gibidir; aç kimse meyvesiz ağacı ne yapsın? ' (s. 183)

'Gönül olmazsa, insan arkadaşını seçemez; aklı olmazsa işini yapamaz' (s. 184)

'Beylerin şöhretini iki şey büyütür; eşiğinde tuğu ve başköşesinde sofrası' (s. 190)

'İnsan sözü ile söğer ve dili ile acıtırsa, bu kemiğe sızı ve gönle ateş olur' (s. 191)

İnsan aklını kullanır ve işine bilgi ile başlarsa, giriştiği her işte muvaffak olur'(s. 193)

'Aç gözlülük kimi fakir yapmışsa, bu dünya onu ne kadar doyursa, yine zenginleştiremez' (s. 194)

'Kim fazilet ile elini uzatırsa, yüce dağların başını eğerek, yere indirir' (s. 196)

'Bu ağız bir in gibidir; sözün oradan çıkarsa, seher yeli gibi olur' (s. 199) .

'Tamahkar, ne kadar bey olursa olsun, kuldur; tamahkar her vakit aşağılık bir insan olarak kalır'(s. 207) .

'Tanrı temizliği sever, temizlik ile insan iyi ad kazanır'(s. 211)

'Ok, düz olmasa ede; doğru gitmezdi; insan doğru hareket etmezse, başkalarının esiri olur'(s. 213) .

'İnsanın hangi şeye emeği geçerse, onun canı o şeye bağlanmış olur'(s. 214)

'İnsan emeğinin takdir etmeyen kimseye insan dememelidir; o hayvana benzer' (s. 220)

'Bu dünya böyle adet olmuştur: Hasise söğerler, cömerdi öğerler' (s. 224)

'Ey akıl ve gönül sahibi, anlayışlı ve uyanık olan insan, bu dünyaya hiç gönül verme, onun beklemedik yerlerde sana zararı dokunur' (s. 227)

'Dünyada seçkin ve içten bağlı kimseler bulunmasa idi; insanlık nasıl kemale erişirdi' (s. 230)

'İbadet etmek için, önce çok bilgi edin, bilgisiz ettiğin ibadet fayda gelmez ' (s. 236)

'Helal dünyalık kazan ve fakirlere dağıt; insanlara yardımda bulun ve onlara güler yüzle muamele et' (s. 237)

'İbadet kıl, Tanrıya kulluğun budur; fakat ibadet kıldım diye, idrakini kaybetme' (s.239)

'İnsan sağ olursa, dileğini bulur; hayat dilek için bir sermayedir'.(s. 243) .

'İnsan hayatında kendisini yükseltmek ve adını yaşatmak için, başkalarına faydalı olmalıdır'. (s.247)

'Gönül sırça gibidir; ey oğul, onu çok iyi muhafaza et, kırılmasın' (s.248)

'İyi arkadaş edinerek onlarla düşüp kalkmalı; insanın arkadaşı iyi olursa,
kendisi de iyi olur' (s. 249)

'İnsanlara karşı kaba söz söyleme; kaba sözün acısını gönül uzun yıllar çeker' (s. 251)

'Erkek olan, çoğu elde edebildiği halde, az ile iktifa eder; böyle bir insan zahidlik mertebesine erişir' (s. 251)

'Nereye gidersen git, yalnız iyi ol; soya ve asalete bakma, kendinde iyilik
ara' (s. 256)

'Fakir ve zengin, ölümden sonra, her ikisi de kara toprağın altında tekrar müsavi olur' (s. 263)

'Tanrı kula iki göz ve iki kulak verdi; birini bu dünya için kullanırsan, birini de ahret için kullan' (s. 266)

'İstemekle alınmayacak şeyi zorla isteme; aramakla bulunmayacak şeyi zorla arama' (s. 277)

'Sözü söylemezsen o söz sana kul olur; eğer söylersen, o seni kendisine kul eder' (s. 281)

'Allah sevdiği kullarını gizlemiştir; halk bu kullar arasında onları tanıyamaz' (s. 284)

'Söz uzun olursa bıktırır; akıllı insanlar sözü kısa keserler' (s. 285)

'Dünyayı tutan insan akıllı olmalıdır; halkın başında bulunan kimse de cesur olmalıdır' (s.291)

'Akılsız kimseler bilgiyi tahrif ederler; bilgisiz kimseler halkı harap ederler'(s. 295)

'Sen başkaları hakkında gammazlık etme, dedikodu yapma; doğru sözü söyle, doğruyu gizleme ' (s. 297)

'Büyüklerin sözünü dinle, hizmetlerine koş; büyüklerin sözünü tutan, arzusuna erişir' (s. 302)

'Müfterilere katılma, onlardan uzak dur; müfterinin dilinde yanar ateş vardır' (s. 304)

'Dost, ahbap ve arkadaş sevinç ve kaygıda, iyi ve kötü zamanlarda insana faydalı olan kimselerdir' (s. 305)

'Bir kimseyle düşman olmakta hiç bir fayda yoktur; bunu iyice bil; faydası
olmayan işe el sürme' (s. 306)

'Çekememek bir hastalıktır ve uzun bir tedaviye muhtaçtır; onun yediği kendisini yer ve o kendi kendisini eritir' (s. 307)

'Düşmanı deneme, sen onu büyük ve kuvvetli bil; elinde sopa olan düşmana karşı sen demir kalkan hazırla' (s. 309)

'Kendini herkese sevdirmek istersen, sözün ve fikrin birbirine uygun ve dilin tatlı olsun' (s. 309) .

'Sana gerçekten hürmet gösterenlere sen de hürmet et; saygısızlıkları sen
de sayma ve onlara yakın durma' (s. 311)

'Çok söz söyleme, kendine hakim ol ve dilini muhafaza et; çok söylenen sözün kıymeti kalmaz' (s. 313)

'Çok ince olan bu doğru yolda yürümek istersen, ey temiz kalpli insan, önce yediğinin helal olmasına dikkat et' (s. 319)

'Her şeyin aslını, esasını bozan fesattır; her iyi izi ortadan silen fesaddır' (s. 319)

'Yalnız hayat isteme, iyi nam iste; insana hayat ile birlikte iyi ad da lazımdır' (s. 323)

'Evleneceksen kendinden aşağı derecede biri ile evlen; Kendinden yüksek ailelere yaklaşma, sonra onun esiri olursun'(s. 324)

'Ahlakı dürüst olan kimse güzel görünür; kadının güzelliği onun tavır ve hareketidir, bunu bilen bilir' (s. 325)

'Kadının aslı ettir; eti muhafaza etmeli; gözetmezsen et kokar; bunun çaresi
yoktur'.(s. 327)

'Nice bin kudretli ve erlerin eri erkekler kadınlar yüzünden, toprak olup gitmişlerdir' (s. 327)

'İradına göre masrafını ayarla; masrafına göre de derhal iradını tanzim et' (s. 328)

'Kötüye katılma, selametle yürü, daima doğru ve dürüst ol; küheylan gibi, meydanda cevelan et' (s. 329)

'Her şeyin usulü, adap ve erkanı vardır; usulü tam olarak tatbik eden kimsenin yüzü güler' (s. 333)

'İnsan bu dünya peşinde koşarsa, taat ve ibadet işini bir tarafa bırakır' (s. 339)

'İnsanların kutlusu yükseldikçe iyi olur ve kötülüğü bırakır' (s. 341)

Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, Çev. Resid Rahmeti Arat, Türk Tarih Kurumu Yay. Ank. 1974.