Gruplarınızı Görmek İçin Üye Girişi Yapın
Dermansız sevda Dewreş ile Adule
Sennur Sezer
Aşk öykülerinin, söylencelerinin sonu mutlu biteni var mıdır? Varsa da ben bilmiyorum. Bu öykülerden yalnızca Leyla ile Mecnun’da kadın kahramanının adı önce anılır. Tüm öykülerde ilk anılan erkeğin adıdır: Ferhat ile Şirin, Hurşit ile Mahmiri, Kerem ile Aslı, Tahir ile Zühre, Mem ile Zin... Bu söylenceler önce halk arasında söylenmiş sora kimi ozanlarca yeniden yorumlanıp yazılmıştır. Kürtçe söylenip yazılmış bu tür öykülerden biri Mema Alan’dır. Bu öykü Ahmede Xani tarafından “Mem u Zin” (Mem ile Zin) adıyla yeniden yazılıp yayımlanmıştır.
Günümüz yazarlarından Murathan Mungan’ın da “Mahmudo ile Yezida” adlı oyunu bu geleneğe dayanır. Kürtçe söylenen aşk öykülerinden biri “Dewreşe Evdi” (Evdi’nin oğlu Derviş) ya da “Dewreş ile Adule”dir. Öykünün kahramanları arasında hem sınıfsal hem de dinsel bir uçurum vardır. Dewreş (Derviş) , Müslümanların Yezidi diye adlandırdıkları Ezidilerdendir. Edule’nin babasının bir dönem çobanlığını yapmış olan Evdi’nin oğludur. Savaşçı oluşu, Edule’nin babası için çarpışması onun Edule’ye kavuşmasına yetmez.
Denbejlerin anlatımıyla
Dewreş ile Adule, şarkılı halk öyküleri anlatıcıları olan dengbejlerin anlatımıyla dilden dile geçmiştir. Dengbej geleneğinde kahramanlıkların övülmesi temel eğilimdir. Bu yüzden bu aşk öyküsünde Dewreş’in kahramanlığı, vuruşması anlatır uzun uzun. Bu öykü günümüzde yeniden yazılarak Türkçe yayımlandı.
Gılgameş, Babil, İlyada, Odysseia gibi mitolojik anlatılar, Hayyam, Şaman, Darius, Mal Hatun gibi tarih romanları yayımlayan Yurt Yayınları bu öyküyü “Dermansız Sevda: Dewreş ile Adule” başlığıyla ve Bawer Ferat imzasıyla yayımladı. Yayınevinin sunumunda, bu öykünün pek çok dengbej tarafından anlatıldığını, kitabın yazımında Kobanlı Dengbej Bakiye Xıdo’nun anlattığının temel alındığı söylenmektedir.
Öykü Evdi’nin Milan aşiretinin beyi İbrahim’in bacısı Rıhme’ye aşkı ile başlayıp, Edi’nin oğlu Dewreş ile İbrahim Bey’in kızı Adule arasındaki aşk ile sürmektedir. Öykünün temelinde Osmanlı döneminde Zap boylarında, Dicle yakınlarındaki halkların birbirleriyle ilişkileri vardır. Metinde yaygın olarak kullanılan ağıtlar ve türküler öykünün orijinalini dinleme isteği uyandıracak coşkunlukta. Ama yer yer Türkçeleştirme eksiklerine rastlanıyor:
Delal (Sevgili) ay delal,
delal ay delal!
Ezidiler bugün zılgıtlarla geldiler
çadırımızın önüne
Sandım başarmışsın savaşı
Sevindim, güldüm, oynadım
Aynaya bakıp saçımı taradım
Beni gelin almaya
geldiklerini sandım
Ben gelinliği düşünürken
Ölüm haberini aldım
Yıkıldım selvi ağacı gibi
Titredim rüzgâra kapılan
kavak ağacı gibi
Üşüdüm bir çocuk gibi
Bir fincan gibi kırıldım.”
“Dermansız Sevda: Dewreş ile Adule”, coğrafyamızdaki halk anlatılarının akrabalıklarını ve ayrılıklarını görmek için okunması gerekli bir kitap.
