Gruplarınızı Görmek İçin Üye Girişi Yapın
Ağdamın işğalından 15 il ötür
Ağdamsız keçen daha bir il başa çatır ve bu ağrı-acılı illerin sayı 15 olur. Biz Ağdamı tekce bu bölgeni itirdiyimiz 23 iyul günlerinde yad etmirik. Ağdam her gün, her saat bizim qelbimizde, düşmenle barışmaz mübarizemizdedir. Bu gün doğma ev-eşiyinden kenarda yaşamağa mecbur olan on minlerle ağdamlı her bir ezaba dözerek qelbinde yurd sevgisini yaşadırsa, yuxularında öz el-obasını görürse, dünyaya Ağdam ünvanlı körpeler gelirse, işıqlı dünyaya göz yuman ağdamlılar doğmalarının uyuduğu mezarlıqlarda defn olunmasını vesiyyet edirlerse, demeli, Ağdamsız günler sonsuz deyil. Bu ayrılığın, niskilin, hesretin mütleq bir sonu var...
Ağdamın itirilmiş torpaqlarını üç terefden ehate eden qarşı dağlar ilk baxışda adamda kövrek hissler oyatsa da, öz meğrur görkemi ile, sanki bizimle dil açıb danışır, deyir: “Men nece ezemetle dayanmışamsa siz de elece qeddinizi dik saxlayın. Yağı meni dövrelese de, min bir yara vursa da, eye, özününkü ede bilmeyib. Men sizinem, siz de menimlesiz. Ortaya çekilmiş senger zencirlerini qırın, esarete son qoyun! ”
Bu dağlar çox şeyi yada salır. O dağların qoynunda, eteklerinde ata-babalarımız min iller boyu yurd-yuva salıblar, Qarabağ adlı ulu bir diyarı yaşadıblar. Tarixin uzun bir dövründe Qarabağ arana-dağa bölünmeyib. Azerbaycanın merkezi eyaleti olan bu bölgenin aranı da, dağı da bir yerde olub. Qarabağın dağı babaların yaylağı, aranı qışlağı olub. Dağlardan axan irmaqlar düzendeki münbit torpaqları cana getirib. Her kendin, her obanın ayrıca yaylağı, öz qışlağı olub. Yayda dünyadan köçen yaylaqda, qışda ömür çırağı sönen aşağı obalarda torpağa tapşırılıb. “Aranın tutu, dağın qurutu” elin il ruzisi olub.
Cennet Qarabağ zaman-zaman yağıların ağzını sulandırıb, yuxusunu qaçırsa da igid babalar bu torpağa yad ayağı deymeye qoymayıblar.
İki esr evvel memleketimizde “kiçik padşah”ların – xanların menem-menemliyi son hedde çatanda qesbkarlar torpaqlarımıza sahib çıxıb, en yaxşı yaylaqlarımıza özünden de qeddar, heyasız bir yağı toxumu ekdiler. Bu “toxum” cücerib Qarabağı arana-dağa böldü. Qarabağ dağları o vaxtdan qan-qada, mekr-xeyanet yuvasına çevrildi. Qarabağın qara günleri o vaxtdan başladı ve 20 il evvel qanlı bir yaraya çevrildi.
Ağdam Qarabağın düzeni ile dağı arasında tebii bir körpüdür. Düşmen bu keçidi tutmaq üçün her şeyden keçmeye hazır idi. Ağdam alınmaz bir qala kimi onların qabağını kesmişdi. Daxilimizdeki kemfürsetler bu qalanı düşmene teslim etdiler. 15 il evvel iyulun 23-de 154 min ehalisi, çox böyük varidatı olan bu bölgenin üçde iki hissesi – 77,7 faizi düşmenin eline keçdi. 130 min insan canını mehv olmaqdan qurtarıb çöllere sepelendi. Düşmen evleri, teserrüfatları yağmalayıb yerde qalanlara od vurdu. Semada qatılaşan tüstü buludundan güneş görünmez oldu...
1993-cü ilin yayında, o dehşetli günlerde Ağdamın, demek olar ki, bütün ehalisi ev-eşiyini terk etmişdi. Öten 15 ilde rayon erazisinde 70 minedek adam meskunlaşmışdır. Bunun 37 min neferi yerli ehalidir. Ağdamın ümumi ehalisi ise bu müddetde 15 min neferedek artaraq 170 mine çatmışdır. Rayondan ayrılarken xeyalen 15 il evvelin o müsibetli günlerine qayıtdıq. O günlere ki, düşmen kama çatmışdı, yanğınlardan göy üzü tutulmuşdu...
Bu gün Ağdamda sema da, insanların çöhresi de açıqdır. Ümidli günlerin yönü torpaqların azad edilmesine, doğma obalara qayıdışadır.
