Gruplarınızı Görmek İçin Üye Girişi Yapın
Ermə ni vandalizmi
İşğal olunmuş ə razilə rimizdə mə də ni sə rvə tlə rimiz dağıdılır,
Azə rbaycan tə zminat tə lə b etmə lidir!
Azə rbaycan Respublikası Ə sir və itkin düşmüş, girov götürülmüş və tə ndaşlarla ə laqə dar Dövlə t Komissiyasının materiallarında bildirilir ki, Dağlıq Qarabağ və ə traf rayonların işğalı zamanı dinc ə haliyə ,- uşaqlara, qadınlara və qocalara qarşı qə ddarcasına rə ftar edilmə klə yanaşı, kə ndlə r və şə hə rlə r yerlə yeksan edilə rə k yandırılmış, Azə rbaycan və dünya tarixinin də yə rli nümunə lə ri sayılan 100-də n artıq mə də niyyə t kompleksi, 927 kitabxana, 464 tarixi abidə və muzey, 100-də n çox arxeoloji ə hə miyyə tli abidə dağıdılmışdır. 900-də n artıq yaşayış mə ntə qə si talan olunaraq mə hv edilmişdir.
Ermə ni tə rə fi işğal etdiklə ri ə razilə rdə azə rbaycanlılara mə xsus abidə lə ri, digə r maddi-mə də niyyə t nümunə lə rini, o cümlə də n, yaşayış binalarını sökülə rə k daığıtmış və bu söküb-dağıtma işlə rinə mə cburə n ə sir və girov düşmüş və tə ndaşlarımızı da cə lb etmişlə r.
1993-95-ci illə rdə ermə ni ə sirliyində olmuş Ramazanov Rə sul Nemə t oğlu ə sirlikdə olduğu müddə tdə işğal olunmuş ə razilə rdə mə cburi surə tdə qul kimi işlə dildiyini söylə miş, Şuşa qə biristanlığındakı qə birüstü mə rmə r daşların oğurlandığının, qə dim türbə lə rin sökülə rə k Ermə nistana daşınmasının şahidi olmuşdur. R. Ramazanov Ağdam şə hə rinin də tamamilə viran edildiyinin, oradakı mə də ni-tarixi aidə lə rin mə hv edildiyini də bildirmişdir.
1995-1996-cı illə rdə ermə ni ə sirliyində olmuş Bağırov Sahib Qə rib oğlu bildirmişdir ki, Şuşa hə bsxanasına saxlandıqları müddə tdə ermə nilə r ə sir və girovları Ağdam rayonuna apararaq onlara işğal olunmuş kə ndlə rdə ki evlə rin daşlarını sökdürmüş, Xankə ndinə daşıtdırmışlar. S. Bağırov ermə nilə rin ə sirlə rə Ağdamda və Şuşada olan qə biristanlıqlardan qara mə rmə r daşlarını da sökdürdüyünü, bu mə rmə r daşlardan Samvel Babayan (o zaman özünü qondarma «DQR-in müdafiə naziri» kimi tə qdim edə n) və onun qardaşı Karen Babayan üçün ev tikdirildiyini demişdir.
1998-2000-ci illə rdə ermə ni ə sirliyində olmuş Rə cə bov Nail Lamik oğlu Şuşa şə hə rində saxlandığı zaman tarixi abidə lə rimizin ermə nilə r tə rə fində n dağıdılmasının və yandırılmasının şahidi olmuşdur. Molla Pə nah Vaqifin sarayının, konservatoriyanın, qə dim Şuşa hamamının tamamilə dağıdıldığını qeyd edə n N. Rə cə bov hə min abidə lə rdə ki qiymə tli ə şyaların və sə nə t ə sə rlə rinin ermə nilə r tə rə fində n maşınlara yüklə dilə rə k Ermə nistana aparılmasının şahidi olduğunu, Şuşa qə biristanlığının da dağıdıldığını qeyd etmişdir.
Qafarov Rauf Şə mşə ddin oğlu bildirir: «Şuşa hə bsxanasında saxlanılan zaman mə nimlə birlikdə olan ə sirlə rin hamısını müxtə lif vaxtlarda Şuşa qə biristanlığına aparıb orada hasara alınmış daşları və armaturdan olan şə bə kə lə ri bizə sökdürüb maşınlara yüklə də rə k aparırdılar. Şuşa qə biristanlığında bir də nə də olsun, mə rmə r qə bir daşı görmə dim. Qə birlə rin demə k olar ki, hamısı dağıdılmışdı. Qə birlə rin ə ksə riyyə ti yan tə rə flə rdə n qazılmışdı. Qə birlə ri qazmaqda ermə nilə rin mə qsə di yə qin ki, meyitlə rin ağızlarında olan qızıl dişlə ri götürmə k imiş. Şuşadakı müsə lman mə scidinin minarə sinə ermə nilə r qara mə rmə rdə n xaç işarə si düzə ltmişdilə r».
1993-1996-cı illə rdə ermə ni ə sirliyində olmuş İsmayılov Yunis Suca oğlunun göstə rdiyinə görə , o, Şuşa şə hə rində ki tarixi abidə lə rimizin, Vaqifin mə qbə rə sinin, şə hə r mə scidinin və digə r abidə lə rin sökülə rə k içə risində ki ə şyalarla birlikdə Ermə nistana daşınmasının şahidi olmuşdur. Y.İsmayılov Ü.Hacıbə yovun ev muzeyində ki qiymə tli ə şyaların da Ermə nistana aparıldığını və hə min binanın yaşayış evi kimi istifadə edildiyini bildirmişdir.
Hə min illə rdə ermə ni ə sirliyində olmuş Kazımov Kə rim Ə və z oğlu göstə rmişdir ki, onu digə r ə sirlə rlə birlikdə Şuşa şə hə rində ki Molla Pə nah Vaqifin mə qbə rə sində ki qiymə tli mə rmə r daş örtüklə rinin, İbrahim Xanın qə bir daşlarının, Şuşa hamamının yanındakı mə scidin döşə mə sinin mə rmə rlə rin və qə biristanlıqdakı baş daşlarını sökülmə sində işlə tmişlə r. Bülbülün ev muzeyində ermə nilə rin mə skunlaşdığını bildirə n K.Kazımov Bülbülün büstünün yıxılaraq üz hissə sinin qoparıldığını, eyni zamanda Ü.Hacıbə yovun büstünün uçurulub parkda avtomaşın parkına atılıb tə hqir edildiyini vurğulamışdır. Ermə nilə r tə rə fində n satışa çıxarılmış, lakin Mə də niyyə t naziri Polad Bülbüloğlunun sə yi nə ticə sində Azə rbaycana gə tirilə n hə min büstlə rin üzə rində ki güllə və zə də yerlə ri aşkar görünür.
1994-1996-cı illə rdə ermə ni ə sirliyində olmuş Mə mmə dov Vüqar Yavə r oğlu bildirir: «Şuşada müsə lman qə biristanlıqlarından qə bir daşlarını bizə sökdürüb maşınlarla daşıtdırır, ya da satırdılar. Şuşanın bütün müsə lman qə biristanlıqları dağılmış və ziyyə tdə idi. Ermə nilə r Şuşanı dağıtmaq fikrində idilə r.»
1993-cü ilin iyul ayında Qubadlının Çaytumas kə ndində girov götürülmüş Quliyev Pə nah Zakir oğlu da daha yeddi nə fə r ə sir və girovla birlikdə Ağdam şə hə rində n inşaat materiallarının və qə biristanlıqdan qara mə rmə r daşların sökülmə sində işlə dilmişdir.
Ağdam rayonunun dağıdılması ilə bağlı faktı tə sdiq edə n 1993-cü ildə ermə nilə rin Ağdama hücumu zamanı ə sir götürülə rə k Xankə ndi hə rbi hissə sində saxlanmış Mahmudov Möhlə t Nə riman oğlunun bildirdiyinə görə , ə sir və girovlardan Ağdamın Qasımlı karxanasından mə rmə r kə silib daşınmasında, odun, un və s. daşınmasında istifadə etmişlə r. Onun müşahidə sinə ə sasə n, Ağdam şə hə rində mə sciddə n başqa heç bir salamat tikili qalmamışdır.
Laçın şə hə rinin tamamilə yandırıldığını, kə ndlə rin ermə nilə r tə rə fində n darmadağın edildiyini deyə n 1925-ci il tə və llüdlü Yusifov Şə rim Qasım oğlu Şuşa şə hə rində ki müsə lman qə biristanlıqlarının da dağıdıldığının, qə birüstü daşların sökülüb aparıldığının şahidi olmuşdur.
İbişov Taleh Mə də t oğlu bildirmişdir ki, o, Laçın rayonunun işğal olunarkə n Aşağı Seyidlilə r kə ndində ermə nilə r tə rə fində n evlə rin qarə t edə rə k ə llə rinə keçə n hə r şeyi maşınlara yüklə nmə sinin, Qubadlı rayon ə razisində n keçə rə k Ermə nistanın Sisyan rayonana aparılarkə n yolda dinc sakinlə rin evlə rinin yandırılmasının şahidi olmuşdur.
Öz evində girov götürülmüş Laçın rayon Vağazin kə nd sakini İsmayılov Mikayıl Sevdimalı oğlunun gözlə ri qarşısında ermə nilə r Vağazin kə ndinə daxil olarkə n evlə ri yandırmağa başlamışlar. M. İsmayılovu girov götürə n ermə nilə r onu da özlə ri ilə götürüb Laçının işğal olunmuş kə ndlə rini gə zmiş, kə ndlə rdə ki evlə rin 90%-ni yandırmışlar.
Hə rbi ə sir Allahverdiyev Mülkə dar İsa oğlu yeddi nə fə r ə sirlə birlikdə onun da Kə lbə cə rə aparıldığı, onlara oradakı evlə ri və tikinti materiallarını sökdürüb «Kamaz» markalı maşınlara yüklə tdirə rə k ermə ¬nilə rin mə skunlaşdığı Yanşaq kə ndinə daşıtdırıldığını göstə ril¬mişdir.
Qubadlı rayonu işğal olunarkə n Yusifbə yli kə ndndə girov götürülmüş 1932-ci il tə və llüdlü Dostuyev Hə sə n Qə mbə r oğlunun göstə rdiyinə görə , ermə nilə r Yusifbə yli və Hə mzə li kə ndlə rində ki bütün gözə gə limli evlə ri yandırmışlar.
Xocalı şə hə rinin işğalı zamanı ermə nilə r dinc ə halini kütlə vi şə kildə qə tlə yetirmə klə və hə m də şə hə ri yerlə yeksan etmiş, evlə ri qarə t etmiş, yandırmışlar.
Xocalı sakinlə rində n Quliyev Yaqub Allahverdi oğlu, Nağıyev Hüseyn Behbüd oğlu, Ə lə kbə rova Sə idə Qurban qızı, Mə mmə dova Gülöyşə Bə xtiyar qızı göstə rmişlə r ki, onlar Xocalıda evlə rin yan¬dırıldığını görmüş və evlə rin qarə t edilmə sinin şahidi olmuşlar.
Ə sirlikdə n azad edilmə yə aparılarkə n Xocalı şə hə rinin içə risində n keçirilə n keçmiş hə rbi ə sir Mə hə rrə mov Pə nah Şahbaz oğlu Xocalının ermə nilə r tə rə fində n qarə t edildiyinin, ə lə keçə n bütün qə nimə tin Xankə ndinə daşınmasının şahidi olmuşdur.
Faktlar tə sdiq edir ki, ermə nilə r hazırda ə llə rində saxladıqları ə razilə rdə Azə rbaycana mə xsus nə varsa, hamısını dağıtmaqla bu yerlə ri özününkülə şdirmə yə çalışırlar. Dünya mə də niyyə tinin, ümumə n, bə şə ri də yə rlə rin qoruyucusu kimi tə qdim edə n «YUNESKO», BMT və digə r beynə lxalq tə şkilatların bu faktlara biganə yanaşması ə n azı tə ə ssüf doğurur. Halbuki, mə hz münaqişə zonalarında ümumbə şə ri sə rvə tlə rin qorunması bu kimi tə şkilatların başlıca və zifə lə rində n olmalı, onların nüfuz və tə sir dairə sində n kə narda qalmamalıdır.
Ermə ni iddialarının hüdudsuzluğunu ə ks etdirə n “www.artsakhworld.com” saytında «ermə ni mə bə dinin mə rkə zi» kimi tə qdim edilə n Şuşada Xan qızı Natə vanın yandırılmış evinin 8 may 1992-ci ildə çə kilmiş fotosu «Azə rbaycan vandalizmi» nümunə si kimi tə qdim olunur. Bu saytda nə inki işğal olunmuş Dağlıq Qarabağ və ə traf rayonlar, hə m də Bə rdə , Gə də bə y, Xanlar rayonlarıın da ermə nilə rə mə xsus olması ilə bağlı iddia sürülür.
Ermə nilə rin sə nə dli film və internet saytlarında tez-tez istinad etdiklə ri bir rə sm ə sə ri var: Rus rə ssamı Vasili Vereşaginin «Apofeoz voynı» ə sə rinin üzə rində rə ssamın öz ə li ilə «1872-ci il» və «Dünə nin, bugünün, gə lə cə yin bütün fatehlə rinə hə sr olunur» sözlə rini yazılmışdır. Ermə nilə r rə ssamın bu ə sə rində guya türklə r tə rə fində n törə dilmiş 1915-ci il «ermə ni soyqırımı»nı ə ks etdirdiyini iddia edirlə r. Halbuki, rə ssam Vereşaqin Ə mir Teymurun ə lə keçirdiyi ə razilə rdə (xüsusilə də Suriyada) insan kə llə lə rində n qurdurduğu piramidaları ə ks etdirə n «Apofeoz voynı» rə smini 1871-72-ci illə rdə çə kmiş, özü isə 1904-cü ildə və fat etmişdir. Ermə ni tə bliğatının yalan üzə rində qurulduğunu göstə rmə k üçün bircə bu fakt kifayə tdir.
Mə şhur gürcü şairi İlya Çavçavadze ermə nilə rin bu xislə ti barə də yazırdı: «…ermə ni tarixçilə ri elə hey çə rə nçilik edir və heç zaman yaşamadıqları yerlə rə köçürlə r. Mə gə r aydın deyilmi ki, onlar sə thi alim kimi dünyanı inandırmağa çalışırlar ki, güya bu yerlə ri tütmağa onların tarixi haqqı var… Biz yalnız onu göstə rmə k istə yirik ki, ermə ni kitab hə rislə ri öz mə qsə dlə rinə nail olmaq üçün neçə zirə klik və hiylə gə rliklə iş aparırlar… Belə hallarda onlar hə r şeyi özlə rinə çıxmaqla və başqalarınkını gizlə tmə kdə heç nə də n çə kinmirlə r».
Zə ngilanda Daş abidə lə r muzeyinin və digə r onlarla qə dim abidə nin, Kə lbə cə rin zə ngin muzeyinin dağıdılaraq talan edilmə si ilə bağlı mə lumatlar vardır. Bu gün işğal altında olan Ağdam, Xocalı, Xocavə nd, Kə lbə cə r, Zə ngilan və digə r rayonlarında qə dim tikililə rin, yaşayış mə skə nlə rinin, xüsusilə də alban abidə lə rinin taleyi sual qarşısındadır.
Azıx mağarasında icazə siz qazıntılar aparmaları ermə nilə rin abidə lə rimizi özününkülə şdirmə k iddiasından xə bə r verir. Qarabağdakı separatçı rejimin «Mə də niyyə t Nazirliyinin şöbə müdiri» Janna Aleksanyan «Azatamartik» qə zetinə verdiyi müsahibə də «Qə dim ermə ni şə hə ri Şuşidə azə rbaycanlı türklə rin işğalı zamanı inşa edilmiş və bu şə hə rin guya azə rbaycanlılara mə xsus olmasına də lalə t etmə k mə qsə di güdə n lazımsız tikililə r lə ğv edilə cə k» demə klə ə slində Şuşada azə rbaycanlılara mə xsus tarixi abidə lə rə qarşı olan ermə ni vandalizmini açıq şə kildə etiraf etdi və bu vandalizm bütün dünyanın gözü qarşısında bu gün də davam etmə kdə dir.
Azə rbaycana qarşı münasibə tdə heç bir beynə lxalq huquq qaydalarına ə mə l etmə yə n Ermə nistan tə rə fində n və tə ndaşlarımıza və mə də ni sə rvə tlə rimizə qarşı törə dilmiş bütün beynə lxalq normaları cinayə t ə mə llə ri öz cavabını almalıdır. Azə rbaycan tə rə finin tam haqqı var ki, Ermə nistandan və işğal olunmuş ə razilə rimizdə n zorə n qovulmuş azə rbaycanlılara də ymiş maddi və mə nə vi ziyana görə Ermə nistan dövlə tində n tə zminat tə lə b etsin. Cə zalandırılmayan tə rə fin gə lə cə kdə bu ə mə llə ri tə kcə Azə rbaycana qarşı deyil, digə r ölkə lə rə qarşı da törə də cə yi şübhə doğurmur. Çünki artıq terror və işğal yolu ilə Azə rbaycan torpaqlarını zə bt edə n Ermə nistan Türkiyə və Gürcüstana qarşı da ə razi iddiaları qaldırmağa cə hd edir.
Aygün Hə sə noğlu
Ə sir və itkin düşmüş, girov götürülmüş və tə ndaşlarla ə laqə dar Dövlə t Komissiyasının İşçi qrupunun ə mə kdaşı
Qeyd: Mə qalə «Olaylar» qə zetinin 1 dekabr 2004-cü il tarixli sayında də rc edilmişdir.
