Gruplarınızı Görmek İçin Üye Girişi Yapın
Bu günlerde başım karışık olduğundan sizin güzel yazışmalarınıza katılamadım. Ama her birinize sonsuz sevgilerimi ve teşekkürlerimi bildiriyorum. Bir gazeteçi yazarın-Ceyhun Alioğlunun yazısını dikkatinize yetirmek isterim.
Ə nvə r Paşanın Türküstan arzusu
Türk serkerdesi Lenini nasıl aldatdı?
Keçen asr sanki bir türk katliamı asri idi. Nerde türk yaşayırdısa, orada savaş, qan vardı. Sanki tüm dünya bize savaş ilan etmişdi. Və tüm bu savaşların episentrində Anver Paşa vardı. Bu böyük serkerde bir bakırsan Anadoluda savaşıyor, bir bkxırsan kardeşi Nuru Paşanın komandanlığında Qafqaz İslam Ordusu yaratıyor, Azə rbaycana yardıma göndə riyor. Bir də bakırsan sə si-sorağı Orta Asiyadan gə liyor. Dünyaca meşhur 'Basmaçı' Harekatı mə hz Ə nvə r Paşanın liderliyi ile formalaşmıştı, büyük bir harekata çevrilə rə k, Bolşevik Rusiyasının korkulu rüyasına çevrilmişdi.
'Basmaçı' Hə rə katı Orta Asiya türklə rinin azatlık mücadelesi idi. Hadefi Türküstanı (bundan sonra Türküstan derken Orta Asiya başa düşülmelidir) Rusiyanın işğalından azad edib, istiklaliyyetine kavuşturmak idi. Ona göre də bu gün deə , Anver Paşanı Türküstanda 'Batıdan gelen Emir Teymur' diyerek hatırlıyorlar. Bunun sebeblerini aşağıda açıklamağa çalışacağız.
Ə nvə r Paşa 1-ci Dünya savaşında Osmanlı Deveə tinin mağlubiyyetinden sonra Berlində mühaciret hayatı yaşamağa başlıyor. Burada yaşadığı müddetde, bolşeviklə rin liderlə rində n biri hesab olunan Karl Radek onu Moskovaya davə t ediyor. Elbette ki, Paşanın Moskovaya gelmə si için Lenində n izn de alınıyor. Anver Paşanın Moskovaya gelmesində n önce Radek ile aralarında çok ciddi mövzularda söhbetler de olmuşdu. Konuşmaların asas mevzusu 'Asiyanın bolşevikleştirilmesi' planı idi. Karl Lenine bu planın hayata keçirilmesinde Anver Paşa gibi bir insana ciddi ihtiyaclarının olduğunu ve bu planın gerçekleşmesindev sarkerdenin rolunun ne olacağını aşağıdakı sözlə rlə anlatmıştır:
'Anver Paşa Türkiyedeki Kurtuluş cavaşına silah yardımı etmə yimizi istiyor. Bunun karşılığında isə Hindistanda İngilis imperializminə qarşı müslümanları teşkilatlandırıb, isyana başlayacakdır. Hindistanda, Orta Asiya ve Asiyanın bir çok bölgelerinde Anver Paşanın kurduğu, Osmanlı Devletinin Keşfiyyat Orkanı olan Tə şkilat Mahsusanın minlerle agent və casusu vardır. Bunların çoğu Osmanlı zabitlerine və bilavasite olarak da Anver Paşaya bağlıdırlar. Onlar Paşanı uğrunda ölecek kadar seviyorlar. Anver Paşa önce Tə şkilat Mahsusa vasıtasıyla Hindistanda Müsə lmanları ayağa kaldıracak, ilkin baza olarak bizim nazaratımızda olan Doğu Türküstan kullanılacak. Sonra ise Afkanıstan üzerində n Hindistana sadırı yapacaklar. Biz bu harbi operasyon için Paşanı para ve silahla tamin etmaliyiz. Asiyanın Bolşevikleştirilmesi Projesi budur. Anver Paşa aynı zamanda, Doğu Türküstanı da Çine karşı bir baza olarak kullanacakdır. Biz de buradan Çinə cadırı yaparak orada Kommunist inqilabını gerçekleştireceğiz. Asiyada Kommunizm bu tür yayılmış olacakdır.'
Anvə r Paşa Moskovaya geldikden sonra Kremldə Leninin liderliyinde bir toplantı yapılıyor. Toplantıda Anver Paşa və onun alevlu tarafdarı Hindistan Kommunist Partiyasının lideri Roy ve Kominternin Çində ki agentura şebekesinini başında duran Mihail Borodin iştirak ediyordular. Neticede Lenin 'Asiyanın bolşevikleştirilmə si' projesini uzun sürede gerçekleştirilmesi şartiyla kabul ediyor. Hindistanlı Kommunist lider Roy da Paşa ile birlikde faaliyyə t gösterecekdi. Başlanılacak antiimperializm mücadelesində müeyyen mesafeye kadar Anver Paşa ile Leninin strategiyaları üst-üste geliyordu.
Anver Paşanın gerçek stratejisi, büyük türk haqanı Emir Teymurun stratejisi ile aynıydı. O strateji ise bundan ibaretdi: harbi operasyonlar ve savaşlar Ulu Türküstandan başlayacakdır. Yanı mucadelenin merkezi Türküstandır. Anver Paşa Batıdan gelen Emir Teymurdur. Asiyanın yürə gində n kopan bir fırtına ile Turanı Teymurdan sonra ikinci kez
birleştirecekdi. Bu ideyanın reallaşması için bolşeviklə r bir tramplin gibi kullanılacakdı.
Ama Roy çevresindeki hindli kommunistlə rə bu planı konuşunca, içlerinden İngilis Hüsusi Hizmə t orkanına bağlı olan biri bu planı Dehlideki patronlarına açıklıyor: 'Anver Paşa və diger türk sarkerdeler (Camal Paşa və Teşkilat Mahsusanın diger zabitleri nazarda tutuluyor) Hindistanın fə thi üçün müsə lmanlardan - türk və tatarlardan ibarə t böyük bir ordu hazırlayırlar'.
Bu haberle ingilislə r ciddi endişeye düşdülə r. Ve Türküstana çok tecrübeli casus komandası gönderdiler.
Anver Paşa Çar Rusiyasının mirasını koruyub saklamağa çalışan Sovyet Rusiyası ilə İngilis imperializmi arasında Türküstanda dünya hegemonluğu uğrunda başlayan böyük oyundan kalib çıkmak planlarını da, Kremlin karşısında yerleşen binada ona verilen evde, geceden sehire kadar düşünerek hazırlamışdı: 'Türküstan kuracağı devlə tin nüvesini teşkil ediyordu. Bu devlə tin sınırları ise İstanbuldan Doğu Türküstana, Monkolustana kadar uzanıb gidiyordu'.
Sovyet Dış İşler ve Gizli Polis Tə şkilatı hem Ə nvə r Paşaya nifrə t ediyordular, hem de hakkında yarımçık bilgileri oldukları bu planın aleyhinə idilə r. Onlar Paşaya güvenmedikleri gibi, ayni zamanda, ondan çekiniyordular da. Hatta onu gizli olarak izliyordular. Anver Paşa isə Türküstandan mücadeleye başlamak kararı vermisdi. Ne olursa-olsun, mücadeleye başlamak zamanının yetişdiyini düşünüyordu. Bunu düşündüyü an çokdan beklediği firsə t eline keçdi: Buharada Genç Kommunist Partiyası, Türküstanda Kommunist liderlə rlə alagalarını keserek Buharadakı rus kukla hökumə tində n istifa vererek, basmaçıların sıralarına katılmak üzreydiler. Bu kritik durumda Lenin Ə nvə r Paşanı vasitə çi olarak Türküstana göndererek, problemi yoluna koymasını rica etdi. Anver Paşa için ise bu elekeçmez bir firsə t idi. İlk mücadelesini bolşeviklere karşı başlayacakdı.
Anver Paşa 1921 yılının Kasım ayının 8-də Buharaya geldi. O, Türküstana gelmeden evvel Türküstanda ümumi durum və onun tarihi köklə rinə bakalım. 1917 yılının Aralık ayında, yani Rusiya İnkilabından sonra Türküstanda, Kokand şehirində Müslümanların 4-cü kurultayı çağırıldı və liderlə r Türküstan Muxtar Respublikasını elan etdilə r. Ardınca Kutay Milli Hökumə ti ilan edildi. Kurulan yeni Milli Hökumeti Daşkendde yerlə şə n Sovet Komissarları tanımadı. Hə tta Moskovadakı Sovyet dövletinin başkanları da bu hökumetin aleyhine bə yanat verdiler. 1918 yılının Ocak ayının 31-də Daşkə nddə yerlə şə n Rus Fə hlə -Kə ndli Hökumə ti və Hə rbi Şurası, Türküstan Respublikasının ordu gücü ilə işğal edilmə si haqqında qə rar çıxardı. Bundan sonra ermə ni-rus hə rbi birlə şmə lə ri Türküstanın siyasi mə rkə zi Kokand şə hə rinə iri mikyaslı harbi ə mə liyyatlara başladı. Ruslar tarafından savaşan ermə nilə r onların Taşnaksütyun Partiyasına bağlı harbi birleşmeler idi. Şubat ayının 5-den itibaren ordu Kokanda arası kə silmə də n sadırıv etmə yə başlıyorlar. En son sadırı isə 1918 yılının Şubat ayının 18-də , Daşkenddeki Sovyet Harbi Komissarı Parfilovun komandanlığı ilə başlıyor və 22 Şubatda Kokand işğal olunuyor. Kokand üç gün bolşevikler tarafından yandırılıyor. 3 gün arzində şehirde binlə rlə türk öldürülüyor. Minlerle türküstanlıya en ağır işgençə və zülmlə r veriliyor. Milli Hökumə tin tüm rehberleri şehiri tə rk ediyor.
Türküstan Hökumə tinin harbi bakanı Erges Kokandı rusların işğalından azad etmə k için onlara karşı sona kadar savaşı devam etdirmə k hakkında Türküstan ordusuna amr veriyor. Bu, Türküstanda yeni istiklaliyyə t savaşının başlanmasına stimul veriyor. Ermə nilə r Fergane vadisinde 180 Türk köyünü yandırıb, külə dönderiyor. O zamanın sovyet tarihçilə rinin ve KQB arşivinin bilgilere esasə n, rus-ermeni herbi birleşmeleri 1918 yılının evvellerinde Margilan şehirinde 7000, Endicanda 6000, Namanganda 2000, Bozkurkan və Kokandkışlak şehirlə rində isə 4500 türk öldürdülə r. Rusların Türküstanda nümayiş etdirdiklə ri analogu olmayan vahşilikler, türk katliamları türküstanlıların yüregində ki Azatlık aşkının sönmə miş olması 1916 yıldakı Türküstan Ümumhalq isyanının burakdığı müsbə t tesirlə r sovyet arşiv belgelerində adı 'Basmaçılık' diyə hallanan Türküstan Milli Mücadelesinin başlanmasına sebeb oldu.
[email protected]
