Gruplarınızı Görmek İçin Üye Girişi Yapın
Sumgayıtda neler oldu
Düşmeni maçlub etmek için önce onun silahını elinden almak lazım. Ermeni tebliğatı Sumgayıt olyalarını azerbaycanlılara karşı bir silaha çevirdiler.
Aslinde bu silahı onların elinden almak çok kolaydır. Bunun için ermenilerin karakterini bilmek ve o devrdeki gazeteleri izlemek yeterlidir.
Ermeni yazarı Silva Kaputikyan diyor: Çıkış yolu yoktur. Bir tarafda Türkiye, bir tarafda Azerbaycan. Havamız çatmıyor. Boğuluyoruz’
YazarSero Hanzadyan: ‘Sumgayıtda 450-ye kadar ermeniş vahşicesine öldürülmüştür’
Sovyetlerde insan haklarının savunan Andrey Saharov (eşi ermenidir) : ‘Azerbaycanlılar kaçkezdir ki ermenilerı kıryorlar. Şimdi de Gencede kırmağa başlamışlar. 193 kişi öldürülmüş, 187 kişi yaralanmıştır.
(Fakat Gencede karışıklık zamanı 8 kişi ölmüştür- 1 rus, 1 ukraynalı, 1 belorus, 1 azerbaycanlı bay, bir azerbaycanlı kadın çocuğu ile, 2 ermeni)
M.Gorbaçov diyordu; : Ordu Sumgayıta bir saat geç girmiştir.
Sovyet savunma bakanı Yazov diyordu: ‘Sovyet ordusu hiç bir zaman hiç bir yere geç kalmamıştır. Bir amrı yerini yetiriyoruk.
Rusiyada yayınlanan ‘Pravda’ gazetesi 1988 yılındakı 4 nisan sayında yazıyordu:’Ermenictanın Moskovadakı eliçiliğinde söylüyorlar ki, Sumgayıtda min çıvarında insan (yanı ermeni) öldürülmüştür.
Önceden pılanlaştırılmış kan takıtılmasını hele bir gün önce Sumgayıta gelmiş tanınmayan adamlarım kine ve videokamere aları lente almıştı. Film Avrupa ve Amerikanın ermeni lobbisi olan tüm ülkelerinde gösterilmişti. Yalnız Sovyetler Birliğinden başka.
Filmi İsveçde seyr etmiş Maksud İbrahimbeyov onu şöyle anlatıyor:’Aklasığmaz görüntüler sırası insanı dehşete getiren sesle tamamlanıyor. Filmin kahramanlarından biri şaş kalmış isveçlilere dostu Mişanınm ve onun eşinin ölüm sehnesini anlatıryor ve tabii ki ‘kendi gözleri ile görmüştü’ Mişanın ve elinin kafasını üzdükden sonra30 azerbaycanlı onun genç kızının üzerine atılmışlar. Hepsi ona tecavüz ettikden sonra kızı küçük parçalarla kesdiler, kebab mankalını yandırdılar. Kızın etinden ypılmış kebabı havesle yediler. Siz anlayamazsdınız ki, biz bu vahşilerden neler çekmişiz! - diyerek Gabrelyan sözünü bitiriyordu.
Evet, Sumgayıt olayları hakında şöyle yalançı filmler yapıldı, makaleleri kitaplar yayınlandı. Hep dünyanı inandırdılar ki, azerbaycanllar 1915 yılındakı türkler gibi adamyeiyendirler ve onlarla yaşamak dözülmezdir.
BU yalançılardan soran olmadı ki, nasıl olu ki, şu olaylarda Azrbaycanın bu büyük şehirinde olayarı lehte alan bir kez bulunmadıi ama Gabrelyan gibi bir kaç ermeni kamerası ile oarada bulundu ve herşeyilente ala bildi? ...
Evet, ermenilerden kimse bir sçzsormuyordu...
Olayları büyüderek şişirtmek kimlere lazımdı? Bu, sonra anlaşılacak.
Ama Sumgayıt olaylarnda arakızıştıranların resimleri tehlükesizlik emekdaşları tarafından lente alınmıştı. Sumgayıt vatandaşları- ister Polisdei ister devlet dairelerindei isterse de sade insanlar bu resimlerdeki insanları tanımadılar. Çünki bu arakarıştıranlar, gençleri ermenileri öldürmeğe, evlerini talan etmeğe sesleyen, tehrik edenler Sumgayıtlı diğildiler. Sonradan bu resimler kayboldu ve araştırma zamanı anlaşıldı ki, resimler sovyet Tehlükesizlik Komitesi bakanının yardımçısını tarafından Moskovaya götürülmüştür.
Aslinde hep karışıklıkların kökünde şayieler duruyordu.
Durumu keskinleştiren sovyet harpçileri idi. Mesela, onlar olayların başlandığı 2 gün erzinde beklediler, durumu normallaştırmak için bir şey yapmadılar. Yalnız sakinlik olan zaman ermeni ailelerini bir yere toplamağa başladılar. Üç min beş yüz ermeni kültür evine, min beş yüz ermeni bir devlet dairesinin binasına toplanıyor. Bu da hem azerbaycanlıları hem de ermeniler arasında gerginlik yaradıri insanların sınırlarını dözülmez hala getiriyordu. Hemen yerlerde insan yaşaması için hiç bir şarait yokdu. Şehirin azerbaycanlı aydınları ve memurları harbçilerden bu binalarda toplanmış ermenilere yaşamak için şarait kurmağı rica ediyorlar.
Peki, Sumgayıtda neler olmuştu?
Pılanlaştırılmış kantökülme barede ermenilerin terörçu ‘Krung’liderlerinden biri olan A.Manuçarov ermenilere şunu anlatmıştı: ‘Onları (yanı azerbaycanlıları) bize ateş açmağa mecbur edeceğiz.
Tabii ki, kan ıntıkam ve nifret hisis yaradıyor. Ermeni siyasetçileri ise kendi merakları için sade ermeni halkını kurban vermekden hiç zaman çekinmemişleri 1915 yılında olduğu gibi.
Sumgayıtda ölenler kimler idi?
1988 yılının 3 martında Sumgayıt olayları zamanı ölenler dafn olundu- 26 ermeni, 6 azerbaycanlı.
Olayı yapanlarla ilgili 19 cinayet işi açıldı, 100-dek insan gözaltına alındı. Tutuklananlar arsında azerbaycanlılarla beraber lezgi, rus ve.... ermeni de vardı!
Tutuklanmış ve hapse atılmış Memmed Hzüseynov diyor: ‘Bir konu beni çok düşündürüyor. İl günler şunu anlamıyordum. Sonralar bir çok metlebler açılanda her şey bana aydın oldu. Adamların arasında bize diyordular ki, şu binanın 2 ve 4-cü katlarında ermeniler yaşıyorlar. Biz 2-ci kata kalkırken bir kaç sakkallı oğlan kapının ağzını keserek bize diyrdular ki, buradakılar azerbaycanlılardır, 4-cü kata çıkınız, ermeniler orada. Biz de 4-cü kata kalkıyorduk. Sonralar anlaşıltı ki, hakikatan de 2-ci katda da ermeniler yaşıyormuş. Fakat onlar ermenilerin ‘Karabağ komitesi’nin üyeleri olduğundan onlara hater yetirilmemeliydi. 4-cü katda olanlarsa ‘Karabağ komitesi’ ile iş birliği yapmayanlarmış, ondan dolayıo da cevap vermeliymişler.
Evet: Sumgayıt olayları zamanı öldürüleni katledilen ermeniler ‘Karabağ komitesi’ ile işbirliği istemeğenler idi. Mehz onlar öz ermeni siyasetçilerinin kurbanları oldular.
Sumgayıtdakı mitinglerin kızıştırılmasına sebeb her şeyden önce Hankendinde azerbaycanlıların evlerinin dağıtılması, azerbaycanlılara sadırılar, onların Dağlık Karabağdan çıkarılması idi.
Ermenilerin ‘Krung’ teşkilat üyeleri olaylardan önce Sumgayıtdalı ermenilerden para topluyor, bankadakı paralarını çıkarması, zengin ermenilere ise şehiri terk etmeği meslehet görüyordular. İş işleri bakanlığı askerlerinin bir gün geç gelmesi, temir değeneklerin yapılarak hep şehire yayılmasi ile beraber ermeni evlerinini talanları ve hep bunların görüntülerinin lente alınması hep dakikliği ile ve hep detallarıyla hazırlanmışdı.
Bir yıl sonra-1989 yılını Şubat ayında Yerevan komendantı general-leytenant Y.Kuznetsovun verdiği bilgide Sumgayıtda ölenlerin sayı şöyle açıklandı- 48 azerbaycanlı, 32 ermeni, 3 başka milletden oln adam. Demek azerbaycanlılardan ölen daha çokmuş. Ama olaylar zamanı yalnız ermenilerin çldürüldüğü, hatta doğum evindek ermeni çocuklarının balta ile doğrandığı, kafalarının kesildiği, hamile kadınlarınsa betninin bıçakla kesildiği sçyleniliyordu.
Fakat o gün Sumgayıtda bir ermeni çocuğunun burnu da kanamamıştı. Doğum evine kimse girmemişti. On ermeni çocuğı oğmuştu ki, hepsi yaşıyordu.
Sonradan bu konuştuklarını ermeniler Ermenistan ve Karabağda azerbaycanlılara yapacakdılar...
O zaman dünyada kimse şunları görmeyecek.
Ama Sungayıt olayları zamanı dünyanın hep radiyoları, televizyonları ‘kana susamış azerbaycanlıların zavallı ermenileri nasıl öldürdüğünden’ söz açıyordu.
Sumgayıt olayları zamanı yaratılmış İstintak komisyonu hephep şayieleri araştırıyor, fakat hepsinin yalan olduğu açılıyordu.
Kültür evinde Babayan soyadlı ermeni Moskovadan gelenleri görüb bağıra-bağıra kültür evinin arkasında 3 ermeni çocuğunun kafasının üzülerek atıldığını söyledi. İstintak Grupu başkanı, Sovyet Baş prokurorunun müstentiki Galkin derhal delili denemek için hemen yere adamlar gönderdi. Haberin yalan olduğu anlaşıldı.
Sonra dediler ki, 15 ermeni kadını öldürülüb mezarlıkta gömülmüştür. By da yalan çıktı.
Sovyet Prokurorunun yardımçısı A.Katusev Rusiyada yayınlanan ‘İzvestiya’ gazetesine şunları söylemiştir: ‘Şayieler vardı ki, önceden öldürmek için şehirdeki ermenilerin siyahısı tutulubmuş, guya bir sıra fabrikalarda metal, temir değenekler yapılıbmışi teermenilerin telefonları bilerekden hatten çıkarılıbmış. Şu haberlerin hepsi yalan çıktı. Bu yakınlarda İstintak grupuna Ermenistan sakini Ulubabyanın mektubu gelmiştir. O mektubuna Sumgayıtlı Grigoryanın erizesini elave etmiştir. Erizede guya Sumgayıtda onun eşinini ve 3 çocuğunun öldürüldüyü yazılşmıştı. Grigoryan bulunarak dindirildi. O müstentike şunları söylemiştir: ‘ Biz hepimiz-beni eşim ve oğlum aveli kızım Yelena salamatık. Benim Vladimir adında oğlum olmamıştır. Guya eşim ve çocuklarım helak olmuşlar. Ben bunu kimseye söylememişim. Erizenin sureti bana takdim edildi. Şu erizedeki imsa benim diğil. Bu erizede gçzterilenler uydurmadır’.
Ermenilerin ‘Karabağ komitesi’ üyeleri çlaydan 2 ay çnce paralarını Sumgayıt bankasından kütlevi haldda çıkarmağa baişlamış ve neleri varsa gçtürüb şehirdengitmişler. Hemen para çıkaranlarının bir kaçının adları-
H.Ağacanyan-16765 rubl
İ.Gevorkyan- 11244 rubl
K.Matrosyan-8730 rubl
Z.Melkumyan-13580 rubl
R.Mikaelyan-7610 rubl
V.Avanesova-13760 rubl
A.Pogosyan-9360 rubl
L.Babayan-17890 rubl
A.Ambarsumyan-12760 rubl ve başkaları. Binden artık ermeni olaylardan önce-Ocak ve Şubat ayında bankadan çıkarmışlar.
Sumgayıtda neler olmuşdu?
Şubat ayının 23-24-den balayarak Sungayıtda kimliği belli omayan siyah mantolu gençler göründüler. Onlar adamların çok olduğu yerlerde alevlu-alevlu çıkışlar yapıyor, ‘Namusumuz gitdi, ermenilerden ıntıkam almalıyız! ’ diye ermenileri cöyerek onları öldürmek ve kovmak lazım olduğunu söylüyordular. Bu da gençleri kızıştırıyordu.
Ermenistandan kovulduğunu söyleyen bir grup insanlar gençleri arkalarınca sesliyordular. Şu adamların önünde giden ermeni Eduard Grigoryan idi. O, ‘kendini ‘Paşa’ ismi ile tanıdarak gençleri ermeni evlerine sadırı yapmağa tehrik ediyordu.
Tahminen 40 yaşlarında bir erkek elinde kesilmiş kadın gögsünü yukarı kaldırarak bağırıyordu: ‘Ay adamlar, ay müslümanlar, bu benim annemin gögsüdür. Bakınız annemi ne hale salmışlar’.
Hiç bir azerbaycanlı şunu yapmazdı. Şimdi her kez inanıyor ki, bu adam azerbaycanlı diğil, ermeniymiş.
Evet, o zaman Ermenistandan gelenlerin sırasında ermeni keşfiyatının adamları da gelmiş ve Bakıda, Gencede, Sumgayıtda durumu karıştırmıştılar.
Moskova Ermenistan kaçkınlarının Karabağa gitmesine izn vermemiş, yalnız büyük şehirlerde-Bakı, Sumgayıt ve Gencede toplamıştı.
Şu zamanlar Azerbaycanın kalbi olan bu şehirlerde durum çok gergindi. Bir ucdan gelen kaçkınlar, Karabağda baş veren terörlar, azeri şehir ve köylerine sadırılar, insanların katledilmesi, evlerin yakılması, hayvanların çalınması, atobusların ve treinlerin taş-kalak edilmesi, rus televizyon ve gazetelerinin yalan haberler yayması, ermeniperst mevke tutması azerbaycanlıları sınırlandırıyor, asaplar tarım çekiliyordu. Adamlar yıllarla hizmet ettikleri devletin ve ordunun onlara karşı bu kadar amansız ola bileceklerine inanamadıklarından şaşırmıştıar. Azerbaycanın başbakanı ise bir kommunist idi ve Moskovaya karşı gitmek gücünde diğildi.
Ermenistandan Karabağa atobuslari arabalar geliyordu, Ermenistandan gelen sakkalı ermeniler Karabağın devlet dairelerinin üzerinden Azerbaycan bayrağını çıkararak yerine Ermenistan bayrağı sançıyordular.
Sovyet başbakanı susmakta ve ermenilere meydan açmaktaydı.
Şöyle bir zamanda sovyet KGB-si ve ermeni tebliğatçıları Azerbaycanlıların bu durumundan kendi meksedleri için kullanmağa başladılar.
Sumgayıt olayları şu amaca hizmet eden bier oyundu. İnsanların kanını akıdarak kendi siyasetleri için destek kazanoyordu ermeni diasporası.
Sumgayıt olaylarında suçlu bilinerek mahkemeye verilmiş bir kaç genç aslinde Grigoryanın telesine düşmüştüler.
1959 yıl doğumlu Eduard Grigoryan iki abisi bu olaylardan kaç yıl önce cinayet yapdıkları için hapsa alınmıştılar. Kendisi de 1976, 1981 ve 1982 yıllarında -3 kez cinayet yapdıklaı için hapsa alınmış, 9 yıl, 2 ay ve 13 gün hapsda olmuştur.
O bir kaç gençleri bir yere toplayarak onlara uyuşturucu paylamış, paralar vermiştir. Olaylar zamanı Grigoryana siyah arabalar yaklaşıyor, gösteriş vererek uzaklaşıyordular. Numarası olmayan arabalar şehirde dolaşarak adamları kızıştırıyordular.
Grigoryan gençlerle beraber evleri talan ediyori, ermenileri dövüyır, kadınlara tecavüz ediyordu.
Ama mahkemede Grigoryana 12 yıl verildi. O Rusiyanın Stavropol kazasında hapsda bir az saklaandan sonra Ermenistana verildi.
Hiç bir suçu tesdiklenmemiş 3 azerbaycanlıya ölüm hükmü kesildi.
Elçin Genceliyev-şeker hastesi olan bu genç işgençelere dözemeyerek habshanede intihar ediyor.
Ahmet Ahmetov gülleleniyor.
Büyük bir tebliğat merkezinin yapdığı cinayeti 3 azerbaycanlı gencin üzerine atmıştılar.
1988 yılının 27-28 Şubatında Sumgayıtda baş veren olaylar ermenilerin elinde bir tebliğata, bir silaha çevrildi.
Rus ordusu Azerbaycana girdi. Genceden Hankendine köçürülen 366-cı alay aslind ermenilere destek vermek için gelmişti.
Şu zamanda ise Karabağda azerbaycanlılar vahşicesine öldürülüyor, evlerinden kovuluyordu.
Asgeran ilçesinde yaşayan azerbaycanlı, 1946 yıl doğumlu Halilova Sekine Hasan kızı şu facieleri şöyle anlatıyor:
-Asgerenin Hanabad köyünde yaşıyorduk. 1988 yılının mayıs ayının ortalarında ermeniler Hanabadda olan evimizi ve eşyalarımızı yandırdılar. Bizi ise köyden kovdular. Şu olaylar zamanı iki azyaşlı oğlum-11 yaşlı Halilov Araz Halil oğlu, 16 yaşlı Halilova Arzu Halil kızı Hanabadda evimin içinde diri-diri yandılar. Onların meyitlerini çıkara da bilmedim. Yalnız 12 yalı kızım Könülü çıkara bildim. Onunyüzü ve elleri yanmıştı. Yüzü çok kçtü hala dşmüştü. Hanabaddakı evimi Gurken Mankusaryanİ fernma müdiri Akas, konşularım David, Seyran Babayan
Ego Gagoyan, konşu kadın Siranuş Sarkisyan yandırdılar...
