Dinin Temel Öğretileri ve Geleneksel İma ...

İslam’ın temel inançlarına ve öğretilerine göre, Allah’ın birliği ve yalnızca O’na ibadet edilmesi gereklidir. Bu öğreti, hem Kur’an-ı Kerim’de hem de elçilerin hayatlarında net bir şekilde vurgulanmıştır. Ancak tarih boyunca, farklı dini grupların, dinin özünden saparak kendi uydurdukları inançlar etrafında oluşmuş gelenekler, zamanla Allah’ın emirlerine ve peygamberlerin öğretilerine aykırı bir şekil almıştır. Bu yazı, gelenekçi inanç anlayışının İslam’ın özünden nasıl sapmalar gösterdiğine, bu sapmaların Kur’an’daki uyarılarla nasıl çeliştiğine ve bu çelişkilerin günümüzdeki yansımalarına odaklanacaktır.
Kur’an, insanları sadece Allah’a ibadet etmeye çağırır ve başka hiçbir varlığın O’na denk olmadığını belirtir. Tevbe Suresi 31. Ayet, Allah’tan başka ilah kabul edenlerin, gerçek anlamda Allah’a kulluk etmeyenlerin yolunu gösterir: "Onlar, Allah'ı bırakıp bilginlerini ve rahiplerini rablar (ilahlar) edindiler ve Meryem oğlu Mesih'i de.. Oysa onlar, tek olan bir ilah'a ibadet etmekten başka bir şeyle emrolunmadılar. O'ndan başka ilah yoktur. O, bunların şirk koştukları şeylerden yücedir." Bu ayet, özellikle Hristiyanların, İsa’yı tanrılaştırmalarını eleştirirken, aynı zamanda diğer dinlerin de benzer şekilde Allah’tan başka varlıklara ilah statüsü vermelerinin doğru olmadığını vurgular. Ancak gelenekçi anlayışta, dini figürler arasında farklar yapılmaksızın, her iki grup da benzer sapmalara yönelmişlerdir.
Geleneksel dini anlayışlar, dini liderleri ve din bilginlerini adeta Allah’ın yerine koymuş, onların her sözünü ve hareketini kutsal kabul etmiştir. Bu anlayış, Hristiyanlıktaki papalık sistemine benzer bir şekilde, İslam dünyasında da bazı gruplar tarafından benimsenmiştir. Örneğin, bazı mezhep imamları ve şeyhler, kendilerini masum ve hatasız olarak tanıtarak, herhangi bir eleştiriye ve sorgulamaya karşı mutlak bir itaat beklerler. Bu, İslam’ın özünden sapmış bir inanç biçimidir. Zira İslam’da en yüksek otorite Allah ve O’nun vahyidir. Nebi Muhammed’e bile günahlarının bağışlanması için dua etmesi emredilmişken (Ahzab 56), hiçbir insan, ne resul ne de alim, hata yapmaz veya günah işlemez diyemez.
İslam dünyasında mezheplerin ortaya çıkması, farklı dini düşüncelerin ve uygulamaların zamanla sistematize edilmesi sonucudur. Ancak bu mezheplerin kurucuları, kendi anlayışlarına göre haram ve helalleri belirlemişlerdir. Bu durum, Kur’an’ın ve sünnetin dışında başka kaynaklardan hüküm çıkarılmasının yolunu açmıştır. Oysa Kur’an, yalnızca Allah’ın indirdiği kitapla hükmetmeyi emreder: "Allah'ın indirdikleriyle hükmetmeyenler kâfirlerin ta kendileridir" (Maide 44). Buradaki temel mesaj, insanların Allah’ın indirdiği vahye dayanmadan kendi çıkarlarına göre dini hükümler koymalarının doğru olmadığıdır. Aynı şekilde, hadislerle belirlenen bir takım kurallar da, zamanla bazı gruplar tarafından mutlak doğru olarak kabul edilmiştir. Ancak İslam’da tek kaynak Kur’an’dır ve her türlü ilahiyat, sadece Allah’ın kelamına dayanmalıdır. Bu noktada gelenekçiler, mezheplerin öne çıkan yönlerini savunarak, her mezhebin mutlak doğruluğunu iddia etmekte ve bu anlayışla çoğu zaman diğer mezhepleri veya inançları reddetmektedirler.
Kur’an, insanları Allah’ın emirlerine teslim olmaya çağırırken, aynı zamanda insana özgür irade tanır. Ancak bu özgürlük, yalnızca Allah’a ibadet etmeyi ve O’nun yolunda yürümeyi gerektirir. Kur’an’ın birçok ayeti, dinin esaslarının açıkça belirtildiği ve insanları doğru yola yönlendirdiği hususunda uyarılarda bulunur. Maide Suresi’nde, Allah’ın hükümleri dışında bir şeyle hükmetmek ve Allah’ın hükmüne karşı gelmek, zulüm ve fısk olarak değerlendirilir: "Allah'ın indirdikleriyle hükmetmeyenler zalimlerin ta kendileridir" (Maide 45).
Kur’an’da, Allah’ın iradesinin mutlak olduğu ve hiçbir insanın bu iradeye karşı gelmeye yetkili olmadığı vurgulanmıştır. "Kendi hükmünde hiç kimseyi ortak kılmaz." (Kehf 26) Bu ayet, dini anlayışlarda insan iradesinin ne kadar sınırlı olduğunu ve yalnızca Allah’ın hükmünün geçerli olduğunu açıkça belirtir.
Kur’an’ın öğretilerine göre, Allah’a ibadet etmek, yalnızca O’na itaat etmek ve O’nun hükümleriyle yaşamak, tüm müminlerin sorumluluğudur. Ancak tarihsel süreçte, insanlar dini liderleri ve mezhepleri tanrılaştırarak Allah’ın yerini almışlardır. Bu sapmalar, dini anlayışları yozlaştırmış ve İslam’ın özünden uzaklaşılmasına yol açmıştır. Kur’an, bu sapmalara karşı uyarılarda bulunmuş ve tek doğru yol olarak Allah’ın vahyine dayanan bir inanç sistemini savunmuştur. İnsanların, herhangi bir dini figür veya mezhep tarafından belirlenen mutlak doğrulara itaat etmek yerine, yalnızca Allah’a ve O’nun kitabına dayanarak doğruyu bulmaları gerektiği, İslam’ın temel prensibidir. Bu nedenle, dini liderlerin hatasız olduğu ve insanlara mutlak itaatin zorunlu olduğu anlayışları, İslam’ın özünden sapmalar olarak değerlendirilmeli ve ıslah edilmelidir.