Cemaatle Namaz Kılma Usulü

Dinin direği olarak tanımlanan ve İslâm’ın beş şartından birisi olan beş vakit namazın, İslâm’ın ce-maate verdiği önemden dolayı, toplu olarak eda edilmesi gerekmektedir. Örnek olarak her rekâtta o-kunması gereken Fatiha’da “Rabbimiz! Ancak sana kulluk ederiz ve yalnız senden medet umarız. Bize doğru yolu göster.” âyetlerinde, “biz” ifadesiyle mü‘minlerin birlik içinde ve toplu halde olması ge-rektiği devamlı hatırlatılmaktadır. Peygamberimiz (sallâllâhu aleyhi ve sellem) , “Eğer halk yatsı ve sa-bah namazlarındaki fazileti bilselerdi, emekleyerek dahi olsa cemaate gelirlerdi.” demiştir. Peygam-berimiz (sallâllâhu aleyhi ve sellem) Medine’ye hicret ettiğinde kendine ev değil cami yaptırmıştır. Namazlarımızı camide cemaatle kılmak günümüzü plânlamamızı, kardeşlik duygularımızın artmasını sağlar, insanları birbirleriyle kaynaştırır. Bir Müslüman, sırf namaz için camiye giderse, camiye varın-caya kadar atmış olduğu her adıma mukabil bir derece yükselir ve bir günahı silinir. Yalnız camiye gi-derken koşulmaz hatta hızlı hızlı yürünmez. Namaza geç kalınacak dahi olsa camiye giden insan, va-kur olmalıdır. Bir kimse beş vakit namazı, birinci tekbire yetişecek şekilde, kırk gün cemaatle kılarsa cennet ona vacip olur. Bir adamın imamla alacağı bir tekbir bin deveyi Harem-i Şerif’e kurban yolla-masından hayırlıdır. Yatsı namazını cemaatle kılan, gecenin tamamında namaz kılmış gibidir. Namaz kılmak için camiye giden adam, insanlığı kurtarır: Allah (celle celâluhû) zaman zaman hiddetlenip in-sanlara felaket verecekken camide cemaatle namaz kılanları görüp onların hürmetine azabını erteler.
Camiye komşu olanlar yani herhangi bir camiye 40 ev veya daha az uzaklıkta oturanlar namazlarını camide kılmak mecburiyetindedir. Peygamberimiz (sallâllâhu aleyhi ve sellem) , komşuluğu açıklarken “Komşuluk, sağdan, soldan; önden, arkadan kırk haneyi kapsar.” buyurmuştur.
Cemaattekiler, niyet ederken “uydum şu imama” demezse namazları geçersiz olur. Ayrıca cemaatte-kiler, bu ibareyi, imam iftitah tekbirini aldıktan sonra söylemelidir; çünkü iftitah tekbirinden önce i-mam yoktur.
Farzdan sonra sünnet kılınacaksa farz namaz bittikten sonra yer değiştirilmelidir. Farz namazdan sonra, olduğu yerde hemen sünnete durmak yanlıştır. Peygamberimiz (sallâllâhu aleyhi ve sellem) , “Sizden biri farzdan sonra namaz kılmak istediğinde, onu sağına ve soluna ilerlemek ve gerilemekten alıkoyan nedir? ” buyurmuştur.
Bir kişi eda edeceği namazı cemaatle kılmak için elinden geleni yapmalıdır. Bir kişi vakti gelen na-mazın farzını kılarken sonradan gelenler cemaat yaparsa namaza başlamış olan kişi, namazının yarısı geçmemişse namazını bozup cemaate uymalıdır. Yine bir mescide girdiğinde birinin namaz kıldığını gören kişi, namaz kılana “farzı kılıyorsan tekbirleri sesli al” demeli, o kişi farzı kılıyorsa tekbirlerini sesli almalı, sonradan gelen de hemen ona uymalıdır. Bir kişi, imam rükû halindeyken yetişirse safa girmeden rükûa gitmeli sonra yürüyerek safa girmelidir. Ayrıca cemaatle namaz kılınırken bir kimse tek başına namaz kılarsa bu namaz geçerli olmaz; çünkü Peygamberimiz (sallâllâhu aleyhi ve sellem) , bir adamın safların gerisinde tek başına namaz kıldığını görünce adamdan, namazını tekrar kılmasını istemiştir.
Cemaatle namaz konusunda şunları da bilmeliyiz: Mikrofon olsa dahi imam ile cemaat arasında du-var olup imamın görülmesini veya işitilmesini engellerse duvarın üstündekiler veya arkasındakiler i-mama uyamaz. Cemaat, imamı veya imamı göreni görmelidir.
Bununla birlikte, camide eller kenetlenmemelidir; çünkü mescide giren insan namazdadır.
Çokça yapılan yanlışlardan biri de imam sureleri dışından okuduğunda Fatiha’nın bitiminde sesli “â-min” demektir. Hanefi fıkhında cemaatteki kişi, sessizce, sadece kendisinin duyacağı şekilde “âmin” demelidir.
Cemaatle namaz kılındıktan sonra Bayram veya Cuma günleri hariç cami içinde el sıkışılmamalıdır. Namazdan sonra “Allah kabul etsin” yerine “Allah mübarek etsin” denirse daha uygun olur.
İmam Belirleme Usulü: İmamlık makamı, Resulullah (sallâllâhu aleyhi ve sellem) ’den kalma bir mirastır. İmamlığa ilk geçen O’dur. Öyleyse o makam için hem ahlak hem de şekil bakımından Resu-lullah (sallâllâhu aleyhi ve sellem) ’e en çok benzeyen kişi seçilmelidir. Cemaat arasında imamlığa en lâyık olan, sünneti en iyi bilen yani fıkıh bilgisi olan kimsedir. Adaylar, bunda eşit olsalar, okuyuşu daha güzel olandır. Bunda da eşit olsalar, haramdan daha çok kaçınandır. Bu üç hususta eşit olsalar, yaşça büyük olandır. Bunda da eşit olsalar, ahlâkı daha güzel olandır. Bu hususta da eşit olsalar, yüzce, sonra soyca, sonra sesçe, sonra elbise bakımından temizlikçe güzel olandır. Bunların hepsinde eşitlik kabul edilecek olursa, aralarında kura çekilir. Bütün bunlar imamlık görevine verilen önemi gösterir.
Saf Oluşturma Usulü: Namazda imama uyan bir kişi ise imamın sağında durur. İki kişi ise, biri i-mamın tam arkasında, diğeri onun sağında durur. Kısaca, imamın arkasında duran kişinin sağında ve solundaki kişi sayısı ya eşit olmalıdır ya da sağındaki kişi sayısı solundan bir fazla olmalıdır. Yani ce-maat iki kişiyken sonradan gelen üçüncü kişi safın en sağına geçmemelidir. Aynı şekilde sonradan ge-len dördüncü kişi de safın en soluna geçmemelidir. Bununla birlikte ikinci ve sonraki saflar da tam i-mamın hizasından tutulmaya başlanır. Bir kimse en arka safta tek başına kalırsa safın sağ veya sol u-cunda namaza henüz başlamak üzere olan birini yanına çağırır. Eğer herkes namaza başlamışsa nama-za duranlardan bu işi bilen ve namazını bozmayacak birini kendi safına çeker. O kişi ayaklarını yerden kaldırmadan sürüyerek geriye gelir ve hemen oradan başlamak üzere bir saf oluşturulur.
Namaz kılmak için camiye gittiğimizde en ön safı tercih etmeliyiz. Peygamberimiz (sallâllâhu aleyhi ve sellem) , imamın arkasında namaz kılana yüz namaz sevabı, sağ tarafındakine yetmiş beş namaz se-vabı, öteki saftakilere yirmi beş namaz sevabı yazılacağını açıklamıştır.
Saftayken; saflar sıkı olmalı, omuzlar ve ayaklar birbirine bitiştirilmelidir. Ön saf boşken arka safta namaza durmak mekruhtur. Bir kimse namaza başladıktan sonra ön safta bir boşluk görse namaz içeri-sinde yürüyerek o boşluğu doldurur.
Kur‘ân-ı Kerîm, Fatiha, 5,6.
İbn Mâce, Mesâcid, 18.
Macmau’z-Zevâid, VIII/168.