Bursa'nın Kurtuluşu (11 Eylül)

İzmir’in Yunanlılarca işgalinden sonra,
Çoğu illerde olduğu gibi;
Bursa’da da
Direniş örgütlenmesine gidildi.

Yörede,
Bu amaçla kurulmuş ilk örgüt,
Çoğunu,subaylar ve aydınların oluşturduğu
Redd-i İlhak Cemiyeti oldu.

Bu cemiyetin ilk kurulmasına,
Albay Bekir Sami Bey
Öncülük etti.

Bu cemiyet,
1919 Temmuzunda
Bursa Setbaşı’ndaki
Avcılar Kulübü’nde
Çalışmalarına başladı.

Daha sora,
Yeniyol’daki Edremit Oteli’nde
Çalışmalarını sürdürdü.

Ve sonra,
1919 Ekiminde
Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adını aldı.

Bursa’dan sonra,
07 Ekimde Mustafakemalpaşa(o zamanki adı Kirmastı) ,
Kasım ortalarında
Orhaneli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri kuruldu.
Bu örgütlerin en güçlüsü
Yenişehir ilçesinde kurulanıydı.

Bu örgüt,
Yalnız ilçe merkezlerinde değil,
17 Köyde de
Örgütlenmeyi başardı.

Yunanlılar,
22 Haziran 1920’de
Genel bir saldırıya geçtiler.
Bunda amaç;
Balıkesir ve Bursa’yı almaktı.
Saldırı sırasında,
İngiliz donanması da
Mudanya ve Gemlik’e asker çıkardı.

24 Haziranda İngilizler,
Mudanya ve Gemlik’te
Bir gösteri yürüyüşü düzenlediler.

Bu girişimi,
Vali Hacim Muhittin Bey,
Şiddetle protesto etti.

İngilizlerin,
Mudanya ve Gemlik’teki ilk hareketi sırasında
Yunan toplu saldırısı da
Hızla gelişiyordu.
Yunanlılar,
30 Haziranda Balıkesir’i ele geçirdiler.
01 Temmuzda
Karacabey ve Mustafakemalpaşa’ya girdiler.

Bu sırada,
İngiliz ve Yunanlıların önünden çekilen
Kuvayımilliye güçleri,
Apolyont Gölü yakınlarında toplandı.
Bütün bu birlikler,
Bilecik(Ertuğrul) Grubu komutanlığına getirilen
Kâzım(Özalp) Bey’in komutasına verildi.
Böylece,
Yeni bir cephe oluşturularak
Bursa’nın işgali önlenmek istendi.

Daha sonra Kâzım Bey,
Bu cephenin yönetimini,
Ankara’dan gelen bir emirle,
O sırada 20.Kolordu komutanlığına getirilen
Bekir Sami Bey’e bırakıp
Eskişehir’e gitti.

Yunanlılar,
Yeni bir saldırı için,
Bütün güçlerini
M.Kemalpaşa-Karacabey hattına topladılar.
20 Temmuzda,
20 Bin kişilik Yunan gücü
Bursa’ya karşı harekete geçti.
Yunanlıların,
M.Kemalpaşa’dan Bursa’ya yürümek için
Yaptıkları hazırlıklar,
İngilizlerin,
Mudanya ve Gemlik çalışmalarıyla birleşince,
Mustafa Kemal;
Vali Hacim Muhittin Bey’e,
Şifreli bir telgrafla,
Askeri birliklerin
Kenti boşaltmak zorunda kalabileceklerini,
Bu durumda,
Kentteki yöneticilerin ve Hacim Muhittin Bey’in
Askeri birliklerle birlikte
Bursa’dan ayrılmaları gerekeceğini,
Bu sürede,
Yerel bir yönetim organı kurmaları gerektiğini bildirdi.
6-7 Temmuz günleri
Bu konuyla ilgili
Karşılıklı telgraf görüşmeleri sürerken,
Vali Hacim Muhittin Bey,
M.Kemal’e son bir telgraf çekerek,
İngilizlerin,
Bursa’ya bir saat uzaklıktaki
Hamitler Köyü’ne kadar geldiklerini bildirdi.
Ve,
M.Kemal’in isteği doğrultusunda
Kenti boşaltmak için izin istedi.

Bu sırada Yunanlılar,
Apolyont cephesini
Beşevler yöresinde yararak
Bursa önüne geldiler.
Bu nedenle,
Cepheyi oluşturan askeri birlikle
Kentteki üst yöneticiler
Acele,
İnegöl’e çekilme kararı aldılar.

Bekir Sami Bey’in,
08 Temmuz 1920 sabahı
Bursa’dan ayrılmasından birkaç saat sonra,
Yunanlılar Bursa’yı işgal ettiler.
10 Temmuzda,
Mudanya yönünde yürüyen Yunan birlikleri,
Kasabayı İngilizlerden devraldılar.
11-12 Temmuzda Karamürsel ve İznik işgal edildi.

Bursa’nın Yunanlılarca işgali,
Ankara’da büyük tepki yarattı.
Yetkili pek çok kişi hakkında
Meclis’te suçlamalar yapıldı.

Yunan ordularının,
30 Ağustos Meydan Savaşı’ndaki yenilgisinden sonra,
Sivrihisar’ın batısından hareket eden
Şükrü Naili Paşa komutasındaki
3.Kolordu
Bursa üzerine yürüdü.
06 Eylülde İnegöl,
Türk Birliklerinin eline geçti.
Yunanlılar,
Her ne kadar;
Sırtlarını,Gemlik kuzeyindeki
Samanlıdağ,Dinboz,Kazancı hattına dayayarak
Son bir cephe oluşturmaya çalıştıysa da,
Aynı gün Yenişehir ve İznik kurtarıldı.
3.Kolorduya bağlı yeni tümenimiz,
08 Eylülde yürüyüşünü hızlandırdı.
09 Eylül günü,
Yapılan bir saldırı sonucu,
Yunan direniş hattı
Pek çok noktadan yarıldı.
1.Tümenin keşif kolları,
Uludağ eteklerinden
Yunan cephesinin gerilerine sızmaya başladı.
Yunanlılar,
Dayanamayacaklarını anlayınca,
Geri çekilmek zorunda kaldılar.
3.Ordunun,
Daha fazla ilerlemesini engellemek amacıyla,
Bir anlaşma zemini yaratmak
Ve böylece,
Bursa’nın yönetimini
İtilaf Devletleri temsilcilerinden oluşan
Ortak bir kurula bırakmak istediler.

Ancak,
1.Tümene bağlı birliklerimiz,
Daha,böyle bir anlaşma gerçekleşmeden
Bursa önlerine geldiler.
Sağ kanattaki Kocaeli Grubu,
Gemlik-Umurbey yönünde ilerliyordu.
Bir süvari tümenimiz
Yunan cephesi gerisine dalarak
Mudanya yönünde ilerlerken,
10 Eylül akşamı,
Aksu-Kestel şose yoluyla gelen 1.piyade tümenimiz
Bursa’nın güney mahallelerini
Ve demiryolu istasyonunu ele geçirdi.
Aynı gece,
Kent bütünüyle denetim altına alındı.
11 Eylül sabahı,
3.Kolordu Karargâhı,
Bursa Belediye Binası’na yerleşti.

Bursa’nın ele geçirilmesinden sonra,
İlerleyişini sürdüren
3.Kolorduya bağlı birlikler,
Aynı gün,Orhaneli’ye ve Gemlik’e;
Ertesi gün de
Mudanya’ya girdiler.

Yunanlılar;
3.Kolordunun,üzerlerine yürüyüşünün
Bu kadar çabuk olacağını beklemediklerinden,
Bursa ve öbür kasabalardaki işgali,
Alelacele bırakmak zorunda kaldılar.

Böylece;
Güzel Bursa’mız
Tamamen Yunan işgalinden kurtulmuş oldu…