Yazılar - Biat (bey'at Şiiri - Recep Akıl

Bir kimsenin egemenliğini tanımak anlamına gelen biat (bey’at) Arapça kökenli bir sözcük olup. Hz. Peygamberimiz zamanında karşılıklı sözleşme, ahitleşme anlamında kullanılırdı. Bu sözleşmeyi taraflar her hangi bir zorlama olmadan rızaya bağlı olarak kendi özgür iradeleriyle yapmış olduklarından ortaya çıkmış olan durumu bir tür seçim olarak da kabul etmek mümkün olur.

Osmanlı’da da tahta yeni çıkan padişahı tanımak anlamına gelirdi biat. Burada anahtar sözcük tanımaktır. Tanımış olmak, tanınanı meşru hale getirmek demektir. Tanımamış olmaksa muhaliflikle eş değerdedir.

İslam tarihinde devlet başkanının tayin ve tespit yollarından biridir, biat usulü. Bir bakıma günümüz seçim sistemini karşılar. Tarihi uygulaması bakımından biat seçme ehliyetine sahip kişilerin, seçilme ehliyetine sahip kişiyi seçip onu onaylamaları şeklinde yapılırdı.

Bilindiği gibi Hz. Peygamber bir halife tayin etmeden vefat etmiştir. Hz. Peygamberin vefatından sonra arkadaşları bir araya gelerek devlet başkanlığı konusunda görüşmüşler Ve Hz. Ömer’in teklifiyle Hz. Ebu Bekir’i devlet başkanı (halife) seçmişler ve ona biat etmişlerdir.

Biat kelimesi her ne kadar günümüzde bazı çevreler tarafından birinin bir başkasına kendi iradesi dışında körü körüne bağlanması anlamında kullanılmakta ise de bu türden yorumlar zorlama, önyargılı ve akıl karıştırmaya yönelik yorumlardır ki külliyen yanlıştır ve dahi kasıtlıdır. Doğrusu yukarıda açıklandığı gibi olmalıdır. Bu kelimeyi başka anlamlar vererek kullanmaya kalkanlar bilmelidirler ki kendilerini cahil, aymaz, müfteri durumuna düşmekten kurtaramazlar.

Elbette her kes allame olacak diye bir kural yok. Hangi konuda olursa olsun bir şey söylemek gerekiyorsa o şeyle ilgili olarak hiç değilse asgari bir bilgiye sahip olmalı insan. Aksine hareketler kişiyi çok zor ve içinden çıkılmaz durumlara sürükler. Böyle zor bir duruma düşmeyi hiç kimse istemezdi herhalde.