"Bedava peynir sadece fare kapanında olur" sözü, Türk halk kültüründe yaygın bir şekilde kullanılan ve her türlü ücretsiz hizmete karşı şüphe uyandıran bir deyim haline gelmiştir. Bu söz, kökenini İngilizce'deki "There's no such thing as a free lunch" (Bedava öğle yemeği diye bir şey yoktur) ifadesinden almakta ve temelde haklı bir uyarı niteliği taşımaktadır. Ancak zamanla bu deyimin aşırı genelleştirilmesi, toplumsal hayatta önemli sorunlara yol açmış ve özellikle Kur'an'ın teşvik ettiği karşılıksız iyilik anlayışıyla çelişir bir duruma gelmiştir. Bu ifade, 19. yüzyıl Amerika'sında barların müşteri çekmek için uyguladığı bir ticari stratejiden doğmuştur. Barlar, içki satışlarını artırmak amacıyla "ücretsiz öğle yemeği" sunmaya başlamışlardır. Ancak bu "bedava" yemekler, aslında daha fazla içki tüketimiyle telafi edilen bir pazarlama taktiğiydi. Görünüşte ücretsiz olan hizmetin gizli bir maliyeti bulunmaktaydı. Bu durumdan hareketle "bedava görünen şeylerin arkasında çoğu zaman gizli bir çıkar vardır" anlayışı gelişmiştir. Söz Türkçe'ye uyarlanırken "bedava peynir sadece fare kapanında olur" şeklini almış ve başlangıçta art niyetli kişilerin "bedava" maskesiyle insanları kandırmasına karşı haklı bir uyarı niteliği taşımıştır. Ancak zamanla bu deyim genelleştirilmiş ve "bedava olan her şey şüphelidir" algısı oluşmuştur. İslam'ın temel kaynağı olan Kur'an, özellikle Yasin Suresi 21. ayette önemli bir ilke koyar: "Sizden bir ecir istemeyen kimselere uyun. Onlar doğru yoldadırlar." Bu ayet, karşılıksız hizmet edenlerin güvenilirliğini ve doğru yolda olduklarını açıkça belirtmektedir. Bu Kur'anî ilke, gerçek ihlas ve Allah rızasının karşılıksız iyiliği mümkün kıldığını göstermektedir. Bazı insanlar gerçekten de hiçbir dünyevi çıkar beklemeden doğru olanı yapar ve topluma fayda sağlar. Bu durum, onların samimiyetinin ve doğru yolda oluşlarının bir alameti olarak değerlendirilmelidir. "Bedava peynir sadece fare kapanında olur" sözünün aşırı genelleştirilmesi, toplumsal hayatta çeşitli olumsuzluklara yol açmıştır:
1. Motivasyon Kaybı
Ücretsiz hizmet edip iyilik yapmaya çalışan kişiler, sürekli bu söz ile karşılaştıklarında motivasyon kaybı yaşamışlardır. Bu durum, bazı insanların karşılıksız yapmış oldukları iyilikleri bırakmalarına neden olmuştur.
2. Toplumsal Şüphe
İnsanlarda bedava hizmetlere karşı genel bir şüphe oluşmuştur. Bu şüphe, gerçekten iyi niyetle yapılan karşılıksız hizmetlerin de sorgulanmasına ve hatta reddedilmesine yol açmıştır.
3. İyilik Sayısında Azalma
Toplumsal şüphenin artması ve ücretsiz hizmet verenlerin motivasyonunun düşmesi, genel olarak toplumda yapılan iyilik sayısında azalmaya neden olmuştur.
Tamamını Oku
Bu şiir ile ilgili 0 tane yorum bulunmakta