Yengeç Uçamaz (Cegerxwin)

Yükseldi doğan göğe
Etrafında birkaç yengeçle.
Toz dumana karışınca
Bıraktı yengeçler kendilerini aşağıya,
Yürekte korkuyla ve yakınmayla.
Dönerek yalpalaya yalpalaya
Bu ahmak yengeçler
Bir bataklığa düştüler.
Kıskanıp haset ettiler
O güçlü doğana,
Tükürmek için ona
Kaldırdılar başlarını.
Doğan yücelerde uçardı,
Geri döndü tükürükleri kendilerine.
Sonra bu beceriksiz yengeçler
Aslanın yanına gittiler.
“Ey yüce aslan” dediler
“Doğanı şikayete geldik sana.
Sensin karaların ve suların şahı
Ama senden önce almış o bu şanı.
Her yere ulaşabiliyor o doğan.
Sen neden uçmuyorsun ki”
O bunamış yaşlı aslan sordu:
“Deyin: var mıdır bunun bir önlemi? ”
Yengeçler dedi ki: “Dağlara çıkalım
Biz de güçlü olalım”
Çıktılar yassı kayalara ve doruklara.
Vardılar doğan kuşunun yuvasına.
Aslan dedi ki: “ey sivri kuyruklu doğan
Nasıl uçarım ben? ”
Doğan dedi ki: “Efendim, üç taklayla
Bırakacaksınız kendinizi aşağı.
Ardınızda duran bu yengeçleri de
Geçirin pençelerinize,
Aşağıya indiğinizde
Tarumar olmayasınız.
O kafasız yengeçler
Başladılar ağlamaya:
”Uçamayız bizler,”
Koca kafalı yaşlı aslan
Dedi ki: “niçin ağlaşırsınız?
Bu yassı kayalar ve taşlar nedir ki
Hemencecik ineriz aşağıya”.
“Adam gibi tutunun” diyen aslanın
pençelerine düştü yengeçler.
Yaralı ve dertli gönülleriyle
Yukardan düştüler boşluğa.
Çark gibi dönerek sonra,
Düştüler yere, oldular mevta.
Leş yiyen kuşlar yedi cesetlerini,
Gagalarıyla çullandılar üzerlerine.
Bu zavallı yengeçler
Doğan olabilir mi hiç?
İçerler halkın kanını,
Ölüme giderken sürüklerler yanlarında aslanları.
Ey kara yürekli kıskanç
Doğan kuşunun gücü ve yüreği yoksa sende,
Alnın açık olamaz senin,
O cılız ve kör gönülle
Çıkamazsın yücelere.
Ey kötü yürekli! Tükürmeye çalışırsan doğana
Döner tükürüğün sana,
Düşer gözünün çatısına.
Budur Cegerxwîn’in doğru sözleri
Demeyin olmuş bu adam deli.

(1954)

Cegerxwîn (1903-1984)
Kürtçe’den çeviren: İsmail Haydar Aksoy

Çevirenin notu: 20.yüzyılın en büyük Kürt şairlerinden olan Cegerxwîn’in gerçek adı Sêxmus’dur. 1903 yılında bugün Türkiye sınırları içinde bulunan Hesarê köyünde doğmuştur. Cegerxwîn, dertli (ciğeri kanla dolmuş) anlamına gelmektedir. Kendisinin söylediği gibi, Kürtlerin uğradığı haksızlıklar ve karşılaştıkları sorunlar yüzünden Cegerxwîn olmuştur. Diyarbakır’daki 1925 yılındaki isyana da katılmıştı Cegerxwîn. İlk şiir kitabı 1945 yılında yayınlandı. Cegerxwîn’in bir çok şiir kitabının yanı sıra, Kürt dili üzerine bir sözlüğüyle Kürtlerin tarihi ve folkloru hakkında da kitapları bulunmaktadır. 1979 yılında İsveç’e taşınmış ve burada 1984 yılında ölmüştür. Cegerxwîn’den “Yengeç Uçamaz” adıyla yaptığım bu çeviriyi, Kürt halkına karşı gerçek birer yengeç olmuş Prof.Dr. Yalçın Küçük’e ve Doğu Perinçek'e ithaf ediyorum.