Üstel Bakışla Bir Uygarlık 15

Sadece konjonktürün görünen güncelleşmesi, eskiden dinlerin kullandığı saklamayı bu kez; ekonomik bağlamda, sözcük oyunları ile anlam kargaşası yaratacaktı. Dış fetih geliri olan çapul gelirleri de şimdinin vaz geçilemezidir. Çapul yapacak devlet, çapul yaptığı devleti, şimdi kalkındırmak için finanse ederler.

Talan, veya çapul, emperyalizmin bu kalkındırma şirin yüzünün içine spyware, ya da malware ya da adware olaraktan virusleşen bir şifrelenme olmuştur. Zorda olana yardım etme, adı altındaki finansmanlarla, akıl almaz çarpıtılmalar yapılmakta ve alicengiz oyunlarını oynamayla durum sürer gider.

Yine iç sömürü, kapitalist mantıkla teşebbüsün hakkı olan; 'bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler' diyerekten konjonktürün gelişmiş yüzü olaraktan gösterilir. Toplumunun ulaştığı akıl almaz verim gücünden hareketle, eski kölelere göre, şimdinin yeni işçilerine epeyce bir pay vererekten ve daha çoğunu da çalaraktan, ücret, maaş, teşebbüs karı, adı altında şimdilik oyun sürdürülür durur.

Burada, genel bazda, halk ve toplum süreci içinde ve toplum ve halkların evrimi açısından; ideolojiyi irdelemekte yarar vardır. Tabi bunu konumuzla da, yer yer ilişkilemek zorundayız.

İnanç toplumsal bir talep mi? Konulu yazımda ideolojiyi toplum açısından bir amaçlılık olduğunu belirttim. Aynı yazımda ideolojilerin bir yasal zemine oturtulup, günümüz toplumları için eylem kılavuzu yapıldığını, toplumun bir öznel üst yapı envanteri olaraktan; düşünce, plan, inanç gibi soyut verileri işler olaraktan demiştim. İşin içine halkı katmamıştım. Elbette bir türden olmayan şekilde halkın da bir ideolojisi vardır. Ancak toplumun ideolojisi halkı birleştirir.

Şimdi insan gelişmesinin başlangıcından günümüze değin gelişen yapısı içinde; halk ve toplumun birlikte algılanıp süreçleştiği, çatışmacı ortam alanlarında ideolojiyi değerlemeye gayret edeceğim.

Bir bardağın yarı su dolu, yarı boş olması gibisinden; bakıldığı yere göre tanımlanan bir amaç ve araç olabilen ideoloji, halkla toplumu kamuda buluşturur. Aynı zamanda ideoloji sizin dış toplumlara da egemenci bir ihracınızdır da. Siyaseten, halksal ve toplumsal bir yön verişin politikasıdır. Doğru ve yanlış olması bence hiç tartışılmaz. İdeolojiler (inançlar-dinler) sadece olması gereken bir çeken alan durumdurlar. Siz bu alanı kullanırsınız, bu sizin yapılaşmanızdır. Yapılanışınızın forumu, mutlaka olması gereken tek durum değildir. O kadar.

İlk çağdan beri ideoloji, toplumsal yapının yanı başında hem içinde hem dışında, halksal yaşanan yanını, kişi-kişi ve kişi-grup, ilişkisiyle sürdürür. Kişilerin toplumla ilişkisinin bir aitleşilme formudur. İnsanlar tarlayı farkında olsa da olmasa da, nesnel belirimlere göre işliyordu. Örneğin; hava durumuna göre, mevsimlere göre, öküzün sıhhat şartlarına göre, kullandığı aletin (teknolojinin) verimine göre plan program yapıyordu.

Ama üretim dışı yaşamını bir aitleşmenin meşruiyeti olan otoriteyle saygılaşan kılıyordu. İdeoloji ilen de, değişen, zamanın gerisine düşen, toplum ve halk ilişkilerinin, aktarımları yapılıyordu. Çünkü değişen ilişkiler; halk tarafından alışmalardan dolayı, kolaylıkla vaz geçilemez oluyordu. İlişkilerden vaz geçildiğinde halkta travmaların uyumsuzlukları oluşuyordu. İşte ideolojiler bu vaz geçilmezliğin gelenek ve inanç kılınmasında pek ala yaptırımsal olan bir olanaklı durum oluyordular.

Halkın bu türden alışmaları halkı; yeniye karşı direnen güç yapıyordu. Yine halkta hayatını; eskisine göre yaşamaya özenen, bir tembellik üşenme direncini ortaya koyuyordu. Bu hal işleyen her organizmadaki tasarrufçu olmayı yani enerji kullanımını asgari kılan durumdu. Değişikliklere uyum sağlamak için kafa yorup, cevap ve yorum üretmenin enerji harcanması yerine, öğütlere uymaktı. Bu yeniyi eskiye göre filtre eden bir süzgeç üslenme idi. Her değişme bu filtrenin süzen yeteneğini daha da kalınlaştırıp filtre direncini katliam boyutuna taşıyabiliyordu. Bunu aşmanın tek yolu vardır. Bu da pek kolay olmayacak, yeni bir inanç ideolojisi ile durumu aşmaktır.

İdeolojiler, tek gerçek olamayacaklarından, ideolojiler daima tartışılır bir yan koyarak olumlanırdırlar. Bu tartışılan karşıt yan, aynı zamanda da, ideolojilerin çatıştırılan bir olumsuz yanıdır da. Çünkü çoklu düşünce birbiri ile elbette çatışır olacaktır. İdeolojiler akli yetkinliklerinizi ortaya koyabilme olanağı sağlar oluştur da aynı zamanda. Yani sorunlara kafa yoranı da, öğütle yetinenini de, herkesi; felsefe yapmaya davet eder olması, ideolojilerin yine de her kesime özgürce yayılan bir yanının olmasıdır.

İdeolojiler, toplum ve halkın otorite egemenlerine boyun eğdirici bir güdülneme olarak da belirirler. İnsanları sorgulamadan uzaklaştıran ve güya yansızlaştıran ideolojisiz kılan, nötr tutum takındıran bir politik pranga da, ideolojide olabilmektedir. Aynı zamanda da bir sınıf bilinci dayanışma ruhu oluşturan bir devindirici güdü de olmaktadır. Dedik ya İdeolojileri bir açıdan ele alıp olumlamak ya da olumsuzlamak, öyle pek mümkün gözükmemektedir.

İdeolojiler, güncelin ilişkilenmesindeki tutarlılığı benimsemeyi de yansıtırlar. Tartışmalarla o inançların doğru olmasını, güncellenir olmasını, sistemleşir olmasını sağlarlar. Güncel oluşu sizin dünya görüşünüzü dinamik kılacaktır. Güncellenmeyle sizin nasıl pratik olacağınızın temelini belirler.

Bu olumluluklar olurken, ideolojiler bir sorgulanmadan kabul ediş olmaları nedeni ile de sizin gelişme ve açılmanıza izin vermez bir durumdur (dinler-inançlar gibi) . Hatta sorgulama ve şüphe etmenizi engelleyen bu nedenle de güncellenemeyen ideolojiler de vardır. Sırf bardağın boş yanının işleyen bu boş yanın olumsuz tutumunu göz önüne alan ideolojilerde vardır. Bu da, sosyal şartları, ideolojilerin sorgulamadan, kendine temel yapmasının bir aidiyet yansımasıdır.

Sürecek