Bayram Kaya - Üstel Bakışla Bir Uygarlık ...

6Bu ve diğer nedenlerle, önce yönetimin merkezi değişti. Eski yönetim merkezinin yeni yerlere uzaklığı ve iletişimin gecikir olması bir yana; eski yönetim, elindeki coğrafyanın feodal, vassalleşen yapısını görüp anlayamıyordu. Eski yapı tümden etnikçi arap gelenek görenekleri üzerinde deviniyordu. Bu da yeni coğrafyalar üzerine sorun intikal ettirmekten başka bir işe yaramıyordu. Arap’ın etnik ilişkisel anlayış düzeni değişmeliydi. Değişen ile de yeniler, eski inanç ve siyasi ilişkilerin üzerine yeni sentezci aidiyeti çekimleşmelerlen formüle edilip, halkın sindirmesi sağlanmalıydı. Bu formüle edişler, bir aidiyeti anlayış içindeki diğer anlayışçı çelişen etnik motiflerin bulunur olmasını yeterince açıklayan bir durumdur.

Emeviler İslami ilkelerin yanına, yani dinsel önderliğin yanına, Muaviye ile birlikte siyasi yönetimi de icraata koymuşlardı bile. Bu, toplum yönetiminde akılcı pratikliği; halkın yönetiminde de dinsel ilkeleri etkin kılma idi. Daha sonra, zekât müessesinin yanına, konjonktür sel olan gelirler düzenlemesi olan dirlik tutumlaşmasını, MS. 754 yıllarından sonraki zamanın gelişmesi içinde, çoktan imparatorluğun benimsediği bir tutum ilke edilmişti bile.

Emeviler döneminde devlet, bir İslam (dünya birliği) devleti olmaktan çok, bir Arap konfederatif devleti görünüyordu. Bu görüntünün en belirgin uygulaması mevalilikti. Mevali, Emeviler'de Arap olmayan halk unsurlara aşağılamak için denen, bir ayrımcı baskıcılıktı. Mevali hoşnutsuzluk çatışmalarının ve ayrımcı tutumlar keskinleşmesinin, yıllarla olan hıncıyla birikmişti. Eba Müslim Horasani'yi de, bu hareket başarılı yapacaktı. Mevali kutuplaşması hareketi, etkin olup Emeviler'in sonunu hazırlayacaktı. Bu ekonomik bölüşümün ve yönetimsel icranın, ırk temeline yansıtılışıyla yanlış bir kulvara girmişti. Bu yanlış kulvar, ‘mevali bilincini’ keskinleştirecekti.

Keskinleşen bu güçsel iş birliği; Abbasi Siyaseti önderliğinde, iktidar olacaktı. Abbasiler de zorunlu olarak, mevali nam adındaki halk gruplarıyla (ittifaklarla-Koalisyonlarla) , toplumsal yönetimin ve ekonomik üretişteki paylaşım dengelerinin bir güncel ittifakını sağlatacaktı. Abbasilerle oluşan bu koalisyon, yönetimi; vezirlik makamında yerli halkın içinden (Arap olmayan) ve askeri birlikleri de yabancıların (mevalilerin) içinden (Arap olmayan) kişilerden teşkili ile ittifakın egemenlik ve ekonomik anlayış paylaşım ilişkilerini icraya koydular. Yeni mevalilerle (feodal koalisyonlarla) ve fatih güçler arasındaki ittifak düzenleri, iyice ağır basmaya sarmış, ganimetten de pay almaya başlamıştı.