Totem Ve Tabu 7 Şiiri - Bayram Kaya

Esasen tabu kılmak demek, bir hareketliliğin, bir geçmiş toplumsal ilişki kurumlaşmasının, bir geçmiş zamane aktüalitesinin, sosyal ve toplumsalda, genel ortalamayla yaşanmış tecrübelerin, saklanarak saygılanıp, güvencelik dokunulmazlaşmasıdır. Siz bir erimle ve başka düzlemde, bu tabuyu, bu saklayışı, açarak havayı fişek patlaması yaratarak düşün evrenini hareketlendirirsiniz.

Burada zaman düzlem sıkışmalarının, ilişki düzey sıkışmaları, açılımla düşün patlamalarının amili olacaktır. Güncel bakış bunu, ya komik ya da çocuksu bulacak. Veya bir evrimin yasallıklı basamak dizilerini an be an görecektir. Genel eğilimin de bunlarda, komikliği ve hurafeyi bulacağı da, açıktır!

Saklanan şey bir zamanların zamane olan olumlanmasının sonraya iletilen kendisinin unutulmuş değişen ilişkilerini mesaj eden bir göndermeleridir. Bu göndermeler bugüne yanlışları veren, ama anlayana, araştırana; bir oluşturma piksel şifreleri paradigmasıdır. Yani bir zamanların yürürdeki parametreleridir.

Bir biriktirişin kendi zeminine ilişkilenen var tutuşlar olma yönü ile tabu ileri akar. Nesnel sosyal yaşayışla ilişkilenmeyen sanılar, kesikli süre uzayla, yani ilişkisiz kalmış bu ikinci yanı ile de (tabu kılınmışken) eylemlerini başlatır ve akıtır. Ya da başlamış bir ileri eylemi durdurur. Böylesi bir zıt yanılgı gericileşmesinin de; kimi dem olumlu, kimi dem olumsuz tutumudur.

Tabu, burada birinci durumda var sanı ya da var sayım olmuş bir temeldir. İkinci hal hurafe olmuş, işlevsiz ama bir mesaj içerikli, temel aşama oluşu yansıtır.

Tabu bir akıştaki değişmelerin, değişeni, değişecek olanı, tekrarlanma yatkınlığından ötürü ve tekrar eden alışmalarının bilinen güvencesinden dolayı, saklanıp kutsanır kılınması ve saygılanması kalıcı gizemciliğidir. Artık her duruma, her sorunsalda, tabuya, cevap diye başvurulacaktır. Her başvuru ileri zamanda bir hayal kırıklığı olandır. Ne var ki bu hayal kırıklığını, kendisinin kusurlu ayıplı ve azgınlık içinde oluşuna mal edip, tabuyu temize çıkarma hastalığıdır.

Tabu bir çekey kılarlığın sıkı özelliğini taşır. Bu çekey özelliği meşruiyet almış davranış ve iletişme sinyalidir. Çekey davranış olmayan bir yaptırım, sürekli vücut bulmaz. İttifaklarda bir çekey kılarlık var etme yoludur. Tabudan farkı yeni duruma göre düzenlenen yeni çekiciler alanı olmasıdır.

Örneğin bir çapulcu grupla, bir yerleşik grup, ittifak ettiklerinde; örneğin: çapulcu grup her gün yiyecek talanı için, çapul yapmanın ve çapulda ölmenin riskini içeren bir stres ve risk içinde idiler. Yerleşiklerle ittifaka girdiklerinde, korurculuk payı alacaklarından, bu stres ve risk aza inmiştir. Bu aza inişin cazibesi çapulcu toplum için bir çekim alanı teşkil etmektedir.

Aynı şekilde de yerleşiklerin çapulcularla ittifaka girmelerindeki çekey davranışlarda şunlar olabilir. Artık çapul tehlikesine karşı, canlarını nispeten güvene almışlardır. Artık bir talanı onlar değil tetikçiler karşılayacaklardır. Bu çekim alanı için onlara pay vermektedirler.

****
Önce olanın, önce yaşananın, önce yaşamış olanın biriktirimi; bilgisi ve davranımdaki güvenceli deneyimi vardı. Önce şimdiyi ilişkilemişti. Ama sorunlar yeniydi. Çözümü; nesnel pratiklik elini gözümüze soksa da, bu durum tarih öncesi eski çağlarda hemen görülüp akıl edilir, kurallaştırılır bir şey değildi.

Çaresi danışılma idi. Komün döneminden beri sosyo kültür insanın atalar ruhu denen bir anlayışı vardı. Bu animist (canlıcılık) mana algılarından dolayı, ataları hatta diğer varlıklar bile etraflarında görülmeden, bir biçimde onları görüp gözetip yaşıyorlardı! Bunlar sayesinde kimi Sevinçleşmelere ve kimi muazzep (acı ya da azap çekme) durumlara uğruyorlardı!

Bu durum haz ve elem duygusunun, yaklaşma ya da kaçınma ediminin pekiştirilmesini kaçınılmaz kılacaktı. Yani bir atalar koruyuculuğu varsanımları ya da kanılarının toplum öncesi yaşantılaştırılması zaten vardı. Bu varsayımsal kanılar kişileri, aidiyetleştirmeye; sosyal ve grupsal olana, en uygunca yatkınlaştırma biçimlemesine temel araç yöntemler olacaktı. Örneğin totem ve tabu kutsallık aidiyet ilişkilerinden olan o aidiyetin haram helal yiyecek davranışlarını oluşturmaktır. Bunu da iğrendirme duygusunu aktifleştirerek yapar. Haz elem dürtüsünün biçimlenmesini bunlarla etkili kılarlardı.

Yaptırım potansiyelli olan, soyundan gelinen, ata totemle, hoşnutluk içinde ilişki kurmaktı. Tüm mesele buydu. Önce bunlarla; büyüsel, sihirli, tılsımlı yaklaşımlarla ilişki kurma biçimi somutlandı. Sonrada gide gide bunların sistematik dini ritleri (törensel, dini, önceden biçimlenmiş kural) oluştu.