Tekamül Aşamaları
İnsanlık ilk zamanlar insan ilahları rehber kabul ederdi. Sonraları yarı insan ilahlar türedi. Daha sonra da ilahlar görünmez oldu ve putlar onları simgeledi! Daha sonraları da ilahları temsil eden putlarla insanlar arasına bazı rehberler yerleşiverdi! İnsanlık ilerledikçe gelişen bu seyirde aracılar hep vardı. Bu nedenle son dönemde hepsi kalktı. Son aracı da "La ilahe illallah" dedi ve son noktayı koydu. Yani "La ilahe illallah" (İlah yok Allah var!) yani ilah saltanatı sona erdi. Aracılık da doğal olarak son aracıyla bitti. Muhyiddin ibn-i Arabi'nin "Arif için din yoktur" mealinde söylemesi manidardır! Yani insanlık gelişiminde dinin rolu inkar edilemez ama din, amaç değil araçtır. Yani araç ile maksada ulaşılır. Maksada ulaşınca araçta kalınmaz! "Din" dendiğinde herkes kendi dinini en başa koyup değerlendirmeye çalışır, bu doğal olsa da sağlıklı değil. İlkel bir kabiledeki din de bu kapsamda... Hepsi açısından din araçtır! Birileri açısından araç, diğerleri açısından amaç olduğunda zaten kanlı din, mezhep kavgaları oldu. Tarihsel süreç buna şahittir! İnsanlığın tekamülünde, gelişiminde araç olan bir unsur için kavga edilmemeli... Bu maksada uymuyor zaten!
Dinin aşılması nasıl olur?
Bu konu evrensel ele alınmalı, herkes kendi dinini zirvede tutunca zaten taraftarlık araya girer bu sık görünen bir durum.
Akşam gelse derdin hep; geldi bile Akşam; bak, işte:
Bütün kenti kapkara örtüsüyle sarar karanlık,
Kimine kaygı salmış, kimineyse mut getirmiş de.
Ölümlü kalabalık, dışardaki pis kalabalık
