Tarihiliği İçinde İlahi Adalet 3 Şiiri - ...

El mana anlayışı ilahi dönem içinde ilk mana telaffuzunu söyleşmeye başladığında, türlü çelişkiler yaşasa da anlam olan El’in zihin görüntülü kendisi İlahın dili, ilahın sesi, ilahın gözü ve ilahın iradesi gibi gölge andırışlar veriyordu. El söylemi İlahla kavranıyordu.

İlahla kavrandıktan sonra El'in ilahtan farklı olması ancak fark edilir oldu. Çünkü ilah irade kullanmayla totemden ayrılıyordu. Ama ikisi de kolektif sağlatım ve kolektif paylaşım yapmasıyla adeta İlah, irade kullanan totem gibiydi. Bu tam anlamıyla zıtların farkı değildi.

İlah toteme göre sanki aynı karakterin özellik kazanmış bir hali gibi de yansıyordu. Oysa El kolektif sahiplik ve kolektif paylaşımın zıddı olan ilk deneyimdi. Bu neden ile totemden ilaha geçişte zihinlerde kişi sahipli paylaşımlara ait öznel bir mantalite (deneyim) oluşmamıştı. İlk anda totem ilah geçişmesi gibi masum bir geçişme söylemi gibi anlaşıldı.

El üreten ilişkinin temsilcisi değildi. Ama üreten ilişkinin temsilcisi gibi iradeli konuşuyordu. Üstelik bir de vaatte bulunuyordu. İşte sistemi çökerten de buydu. El kolektif sahipliğin temsilcisi değildi ama kolektif sahipliğin temsilcisi gibi konuşuyordu.