Tanzimat Edebiyatı'ndan Bugüne Türk Şii ...

Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri -1-

Cumhuriyetin ilk yıllarında zaman zaman bir kükreme, zaman zaman bir isyan, zaman zaman da bir suskunluk devresi geçiren Türk Şiiri, daha sonraki yıllarda bir durulma devresine girer.Ahmet Haşim, Yahya Kemal, Mehmet Akif, hatta Ziya Gökalp,Mehmet Emin gibi şairlerimiz sanatlarının gücünü bu dönem şairleri üzerinde bırakacakları derin etkiyle gösterirler.

Şiirimizde Tanzimat Dönemi’yle başlatılmak istenip de gerçek anlamını Mehmet Emin’den kazanan ‘Anadoluculuk’ temi Beş Hececiler adı verilen şairlerin öncülüğünü yapan Faruk Nafiz Çamlıbel’le yerinde ve zamanında betimlenerek yepyeni bir ‘Memleketçilik’ temi doğurmuştur. Savaş yıllarından yeni çıkan Türk insanı, o günlerin izini hala ruhunda; ruhunda olduğu kadar köyünde, kentinde, kasabasında yaşamaktadır. Faruk Nafiz Çamlıbel, Orhan Seyfi Orhon, Enis Behiç Koryürek, Halit Fahri Ozansoy, Yusuf ziya Ortaç Anadolu insanındaki bu ruhu, Anadolu insanının diliyle, şiiriyle dile getirirler.Hece vezniyle, sade bir dille, zaman zaman milli, zaman zaman duygusal şiirler yazarlar:

Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı
Bir dakika araba yerinde durakladı
Neden sonra sarsıldı altımda demir yaylar
Gözlerimin önünden geçti kervansaraylar
Gidiyorum gurbeti gönlümle duya duya
Ulukışla yolundan Orta Anadolu’ya…………………………………..Faruk Nafiz Çamlıbel

Daha sonraki yıllarda memleketçi şiir akımı Ahmet Kutsi Tecer tarafından devam ettirilir. Ahmet Kutsi Tecer, Memleketçi şiir anlayışıyla Halk şiiri geleneğini birleştiren şiirler yazar. Şiirlerine köy havası hakimdir.Daha sonra pek çok şair bu tarzı taklit eder ya da genişleterek yaygınlaştırır.Yalnızca şair kimliğiyle değil, Halk şiirimizin gün ışığına çıkmamış ozanlarını -ki bulardan biri de Aşık Veysel’dir-bulup çıkaran Ahmet Kutsi Tecer, folklor incelemeleri yapıp bunları şiirlerinde malzeme olarak kullanan bir araştırmacı kimliği de taşır.

Orda bir köy var uzakta
O köy bizim köyümüzdür
Gezmesek de tozmasak da
O köy bizim köyümüzdür

Orda bir ev var uzakta
O ev bizim evimizdir
Yatmasak da kalkmasak da
O ev bizim evimizdir…………………….Ahmet Kutsi Tecer

Bu dönem şiirimizde, Servet-i Fünûn anlayışına yakın şiirler Ahmet Hamdi Tanpınar ve Cahit Sıtkı Tarancı tarafından yazılır.Ahmet Hamdi hayran olduğu hocası Yahya Kemal Beyatlı’nın izinde; ancak daha çok Cenap Şehabeddin ve Ahmet Haşim’in etkisindedir. Tanpınar, şiirlerini sembolist bir anlayışla ahenge ve musikiye özen göstererek,aruz ve hecenin yanında serbest tarzı da kullanarak yazar:

Her şey yerli yerinde; havuz başında servi
Bir dolap gıcırdıyor uzaklarda durmadan
Eşya aksetmiş gibi tılsımlı bir uykudan
Sarmaşıklar ve böcek sesleri sarmış evi

Her şey yerli yerinde; masa, sürahi, bardak
Serpilen aydınlıkta dalların arasından
Büyülenmiş bir ceylan gibi bakıyor zaman
Sessizlik dokunuyor bir yerde yaprak yaprak………………Ahmet Hamdi Tanpınar

Cahit Sıtkı’ya gelince içten, açık, bilinmeyeni zorlamaksızın, esrarlı bir aleme dalmaksızın, ahengin hece vezni ve uyak düzeniyle sağlandığı şiirler kaleme alır.Türkçeyi canlı ve kıvrak kullanışı; ölümü, mutluluğu, gençliği, günlük dert ve sıkıntıları işleyen şiirleriyle Ahmet Hamdi Tanpınar gibi ‘sanat sanat içindir’ prensibine bağlıdır.
Şiirimizin yüceltildiği, ayrı bir estetik ve özgünlük kazandığı bu dönemde, Cahit Sıtkı: ‘ Şiir bir tatlı bela, ilk ve son aşkımız, saadetimiz, şehvetli kalp çırpıntımız,ona vardığımız nispette çok yaşamış, çok tatmış, kâm almış olacağız.’ der.

Haydi Abbas vakit tamam;
Akşam diyordun işte oldu akşam
Kur bakalım çilingir soframızı
Dinsin artık bu kalp ağrısı…………………Cahit Sıtkı Tarancı