Seyrüseferlik.... Şiiri - Mehmet Çoban

Geçmişte ilkel dinler olarak bilinen putperestliğin belirli simgeleri vardır. Kısaca tanımlamak gerekirse; Put, inanılan şeyin görünür simgesi, Putperest put şeklinin arkasındaki öze inanan. Putperestlik, özündeki inancın putlarda şekil bulan inancın düşüncesi, kuralları, düzenini ifade eder. Konuyu gündeme getirmemin kastı, putperestlik kavramını iyice kavrayıp, günümüzün modern çağında putperest konumuna düşmemektir. Aksi halde, insan bilmeden, farkına varmadan da, ilkel toplumlar gibi putperestliğin içinde kendisini bulabilir. Şimdi bu konunun ansiklopedide geçen anlamlarına bakalım. TDK… PUT: 1. Bazı ilkel toplumlarda doğaüstü güç ve etkisi olduğuna inanılan canlı veya cansız nesne, tapıncak, sanem, fetiş: 'Onu ben, büsbütün başka bir hayranlıkla âdeta bir puta taparcasına seviyordum.'- Y. K. Karaosmanoğlu. 2. din b. (***) Haç. PUTPEREST putperest sıfat Farsça butperest Puta tapan: 'Bu mabet de bir putperest mabedi değilse bile herhâlde ilk kiliselerden biriymiş.'- Y. K. Beyatlı. PUTPERESTLİK: putperestlik -ği isim, ruh bilimi, toplum bilimi Fetişizm. FETİŞİZM fetişizm isim, toplum bilimi Fransızca fétichisme 1. İlkel toplumlarda doğaüstü bir güç ve etkisi olduğuna inanılan canlı veya cansız nesnelere tapınma, tapıncakçılık, putperestlik. 2. ruh bilimi Karşı cinsin giysi vb. şeyleriyle cinsel coşku ve doygunluk sağlama. PUTPERESTLİK (Vikipedi, özgür ansiklopedi) Putperestlik, genel anlamda bir nesne, görüntü veya fikre tapım içeren bir dini uygulama, anlayış veya inançtır. Putperestlik farklı şekillerde tanımlandığı ve farklı çeşitleri olduğu gibi aynı zamanda, Türkçe'de, İbrahimi Dinler tarafından monoteist olmayan dinleri tanımlayan genel bir terim olarak, yani paganizm ile denk biçimde kullanılmıştır fakat paganizm ve putperestlik farklı anlamları içerir. Aynı zamanda bazen politeizm benzeri monoteizm karşıtı inanç yapılarını kastetmek için de kullanılır. Putperesetler, cisme değil, onun içinde bulunduğu varsayılan ruha taptıklarını söylemişlerdir.-Fkrt 19:44, 22 Nisan 2008 (UTC) Putperestlik, zaman zaman mutlak bir varlığa tapımın sadece bir şekli olarak ortaya çıkarken zaman zaman belirli bir inancın esasında, mutlak varlığın olmadığı durumlarda bir tür akide veya başlı başına bir inanç yapısı da olmuştur. İbrahimi Dinlerde putperestlik, puta tapmak yasaklanmıştır. Etimoloji ve Tanımlar Putperestlik, Farsça kökenli bir sözcük olan put sözcüğünden türemiştir. TDK'ye göre putperestlik sözcüğünün tanımı şöyledir: 'Puta tapma durumu, fetişizm.' Yine TDK'ye göre put sözcüğünün tanımı şöyledir: 'Bazı ilkel toplumlarda doğaüstü güç ve etkisi olduğuna inanılan canlı veya cansız nesne, tapıncak, sanem, fetiş.' TDK'nın bu tanımlarına göre, putperestlik teriminin açıklayıcı tanımı şöyle olabilir: Doğaüstü güç ve etkisi olduğuna inanılan canlı veya cansız nesne tapımı. Bu belki de putperestlik teriminin en genel ve yaygın tanımlarından birisi. Yine de putperestlik teriminin tanımı dinden dine göre değişiklik gösterir; özellikle her İbrahimi dinin yani Musevilik, Hristiyanlık ve İslam'ın farklı ve önemli putperestlik tanımları mevcuttur. Bunun dışında putperest toplum ve inançların araştırılması sonucunda putperestlik tanımına ilişkin birçok yeni şey keşfedildiği gibi, putperestlik konusunda birçok bilim adamı farklı bakış açılarından yola çıkarak yakın ama farklı tanımlar yapmıştır. Bir putperestlik tanımının temeli, put kavramının tanımına yatar. Bu açıdan put tanımları, putperestlik tanımlarını anlamada önemlidir. Örneğin Eugene Goblet d'Alviella put terimini 'bilinçli ve canlı sayılan' görüntü veya heykeller olarak tanımlamıştır; buna göre putperestliği de 'bir görüntüyü insanüstü kişilik olarak görmek' hali ve uygulaması.[3] J.Goetz'in put tanımı ise daha farklı bir putperestlik tanımına yol açmaktadır, bu put tanımı şöyledir: 'az veya çok yapısal bir tür tapınımın yöneltildiği herhangi bir materyal nesne'. Buna göre putperestlik de bu tapınım türü, şeklidir.[4] Bir başka putperestlik tanımı ise, Dictionnaire des religions`daki tanım: 'Putperestlik, ilahiliğin (veya ilahinin) yerine konan (veya temsil eden) bir puta tapınım olarak tanımlanabilir'[5] İbrahimi Dinler açısından putperestlik tahlili iki ana yöne sahiptir; belirli bir Yaratıcıdan ziyade bir yaratığa tapınmak ve bu yaratığın insan yapımı yani suni oluşu. Bu açılardan putperestlik ile İbrahimi Dinler tapınım türleri ve şekillerinden ziyade, dini esaslar anlamında büyük farklılar içerir. Yine de, daha önce belirtildiği gibi, her İbrahimi dinin putperestlik tanımı farklılık gösterir. Ayrıca putperestlik içeren dinlerde de putperestliği yeri, şekli, önemi ve yapısı çok farklıdır. İslam tarihi ve putperestlik İslam dininin kutsal kitabı Kur'an'da putperestlik yerilir ve şirk taşıyan bir eylem olarak kabul edilir. İslam dininde şirk terimi 'Allah'a ortak koşmak' olarak tanımlanır ve kişinin işleyebileceği günahlık en büyüğü olarak geçer. Buna göre puta tapan şirk işler ve müşrik olur. Müşrik olan kişi ise artık Müslüman sayılmaz, İslam dininden çıkar. Arap Yarımadası'nda İslam öncesi dönemde ve İslam'ın yayıldığı ilk dönemde putperestlik yaygın biçimde dinin bir parçası ve en önemli etkinliği olarak devam etmekteydi. Putperestlik Arap mitolojisi ve dininde bir tür tapınma formuydu ve putlar mitolojideki çeşitli tanrı (ve tanrıçaları) sembolize ederdi. Bunların dışında dönemin yaygın inanışlarından birisi de ayrı ve diğer tanrılardan üstün bir Tanrı'nın var olduğu idi fakat daha önemsiz gördükleri tanrılara da taparlardı. Mekke kenti dönemin önemli ve kutsal bir dinî merkezi konumunda idi ve birçok puta ev sahipliği yapardı. Kur'an'da da yerici bir şekilde ismi geçen ve o zamanlar kişilerin taptığı üç büyük tanrı Lat, Uzza ve Menat'ın da Mekke'de putları bulunmaktaydı. Tanrıların adına bu putlara kurban kesmek yapılan adetlerden birisiydi. Tapınaklardaki ve kamunun tapındığı büyük putların dışında kişilerin evlerinde sahip oldukları veya yanlarında taşıdıkları putları da olurdu. Ayrıca kabilelerin kendileriyle ilişkilendirdikleri özel tanrı imgeleri ve bunların putları da mevcuttu. Paganlık (Vikipedi, özgür ansiklopedi) Paganizm, (zaman zaman Türkçe putperestlik sözcüğü de geniş bir şekilde aynı anlamda kullanılır fakat paganizm ve putperestlik farklı anlamları içerir) akide (yani dini esas) anlamında monoteizmden uzak olan ve çok farklı uygulama ve ibadetler içeren dinleri kapsayan geniş bir din bilimleri terimidir. Ayrıca yoğun bir kutsal sembolizm vardır ve bu çoğunda kendisini puta tapım yani daha belirli anlamıyla putperestlik olarak göstermiştir. Paganizm, özellikle İbrahimî Dinler tarafından İbrahimî Dinler dışındaki dinleri tanımlamakta kullanılır. Bu terim fazlasıyla geniş olduğundan ve tanımları muğlak olduğundan çoğu kez bu başlık altında incelenebilecek bir din tanımlanırken daha belirli isimler tercih edilir; politeizm, şamanizm veya animizm gibi. Paganizm, batı dillerinde Latince paganus ('kırsal') sözcüğünden türer. Özellikle Hıristiyanlık'ta paganizm terimi, İbrahimî Dinlerin dışında kalan ruhani veya dinî öğreti ve doğa dinlerinin uygulama ve geleneklerini genel anlamda kapsar. Bu açıdan, paganizme mensup kişi için kullanılabilecek pagan veya İslam terminolojisindeki müşrik yani 'Tanrı'dan başkasına tapan' terimine denktir. İslam terminolojisinde müşrik kullanılırken, özellikle Hıristiyanlık'ta pagan terimi kullanılır. Etimolojisi ve Etimolojik Tanımı Batı dilleri kökenli ve eş anlamlı paganizm ve pagan ise Latince paganus yani kırsal sözcüğünden türemiştir. Özellikle köylü Erken dönemlerden beri Hıristiyanlık, kırsal kesimlerden ziyade şehirlerde yayılmıştı. Böylece kısa bir süre içinde Hıristiyan olmayan kişi ile köylü neredeyse eş anlamlı hale geldi ve modern anlamda kullanılan pagan terimi ortaya çıktı.[1] Pagan sözcüğünün kullanımı birçok Batı dilinde çok eski zamanlardan beri var olsa da, paganizm sözcüğünün kullanımı daha yenidir. Örneğin İngilizce'de pagan sözcüğüne 14. yüzyılda rastlanırken, paganizm sözcüğüne 17. yüzyıldan önce rastlanmamıştır. TDK, paganizm sözcüğünü bir sosyoloji terimi olarak çok tanrıcılık[2] anlamına sahip biçimde tanımlasa da, Türkçe yapılmış dini çalışmalarda çok tanrıcılık karşılığı olarak paganizmden ziyade politeizm tercih edilmekte, paganizm putperestliğin karşılığı olarak yer almaktadır. Yine TDK, pagan sözcüğünü çok tanrılı dinden olan (kimse) , payen[3] olarak tanımlar. Günümüze etkileri [Bearbeiten] Tek tanrılı dinlere geçen insanlar geçmişteki pagan inançlarının bir kısmını devam ettirmişler ve böylece yeni dinlerini hurafe denilen inançlarla harmanlamışlardır. • Şaman Türkler, öldükten sonra başında melek bekleyen bir katran kazanında günahları kadar yanacaklarına ve sonra bekleyen meleğin saçlarından tutup onları ateşten çıkaracağına inanırlardı. Saçlarını tamamen traş ettikleri halde tepede bir tutam saç uzatmaları bu yüzdendi. Aynı inanç İslamla birlikte devam etti ve müslümanların cehennemde sadece günahları kadar yanacağına inandılar. • Camilerin ve kiliselerin kubbeli mimarisi Anadolu paganizmi kaynaklıdır. Anadolu paganizminden Bizans kiliselerine oradan da Türk camilerine geçen kubbenin ilhamı Kibele'dir. • Hıdırellez'de ve nevruz'da ateşin üzerinden atlama geleneği zerdüşlük kaynaklıdır. • İngilizcedeki gün isimleri paganizm kaynaklıdır. Pagan Sınıflandırması [Bearbeiten] Isaac Bonewits tarafından yapılmış pagan tasnifi[4]: • Paleo-Paganizm: 'Neopaganizm' teriminin karşıtı olan bir retronim, diğer kültürler tarafından müdaheleye maruz kalmamış pagan kültürlerini tanımlamakta kullanılmaktadır. Bu terim Hinduizm, Şinto, göç öncesi Germen paganizmi, Kelt politeizmi, Yunan ve Roma dinleri. • Mezo-Paganizm: Monoteistik, dualistik veya teistik olmayan dünya görüşleri, inanç veya öğretilerden etkilenmiş olsa da dini uygulamalar açısından bağımsızlığını korumuş pagan kültürlerini tanımlar. Buna Amerikan yerlileri, Avustralya aborijinleri, Farmasonluk, Teosofi ve Sihizm vb. dahildir. • Neo-Paganizm: Modern insanlar tarafından çoğunlukla doğa ile (insanlık ve yaşam arasında) yeniden sıkı bir bağ kurmak temelinden yola çıkan, doğal, Hristiyanlık öncesi veya diğer doğa temelli ruhani öğreti ve inançların yeniden canlandırılmaya çalışılması. Bu tanıma Slavianstvo, Neo-Druidism ve Vika (Wicca) dahildir.