Şair Nigâr Hanım’ın Hikâyesi

“Şair Nigâr Hanım çalışması esnasında en büyük problemim öznelliğimin beni tehdit etmesi oldu. Beni biraz tanıyanlar Nigâr Hanım’la özdeşleşeceğimi düşünüyorlardı. Fakat başka bir şey oldu. Onunla özdeşleşmedim ben, zamandan, mekândan ve cinsiyetten azade bir şekilde Nigâr Hanım’a âşık oldum.”

Öznesi iki dünya arasında ürpertili bir salınım olduğundan, Şair Nigâr Hanım’ı ben de iki dünya arasında yazdım. Şair Nigâr Hanım doğu ile batı arasında, güftesi şarklı, bestesi garplı kırık bir hikâyeydi. Ben düş ile gerçek, kurgu ile hayat arasında kaldım.

Şair Nigâr Hanım benim doçentlik tezim. Halide Edip Adıvar’ın 21 romanını teknik açıdan tahlil etmeye yeltenen telâşeli bir doktoranın ardından doçentlik tezi hazırlamaya sıra geldiğinde hocam Orhan Okay’la “Ne yapabiliriz? ” diye düşündük önce. Hocam, doktora tezimin teknik meselelerle sınırlı bir çalışma olmasından bahisle, kütüphane ve arşiv çalışmalı, dipnotlu, belge ve bilgiye ulaşan klasik bir araştırma yapmamın uygun olacağını işaret etti, “Eski hocaların çalışmaları gibi.” Bana birkaç da isim önerdi. Bunların kim olduklarını hatırlamıyorum bile. Ama içlerinde Nigâr Hanım’ın ismi dikkatimi çekti ilk anda. Onun hakkında fazla bir şey bilmiyordum oysa. Hayatımın Hikâyesi isimli kitabı görmüştüm. Bir de çocukluğumun içinde geçtiği babamın kütüphanesindeki Hayat Tarih mecmualarından birinin kapak resmini hatırlıyordum. Nigâr Hanım’ın bir rüya güzelliği ile poz verdiği meşhur yaşmaklı portre. “Nigâr Hanım” olsun dedim.

Nigâr Hanım odasında

Hayatımın Hikâyesi, Nigâr Hanım’ın oğulları tarafından onun Aşiyan Müzesi’nde saklanan günlüklerinden yapılan çok küçük bir seçmeydi. Bu kitapçık bana yol haritasını verdi. Önce günlükler bulunup okunacaktı. Gerekli izinler alındı, Aşiyan Müzesi’nin yolunu tuttum. Girişte sol taraftaki oda o zamanlar Şair Nigâr Hanım odasıydı. Görevli, günlükleri getirip masanın üzerine yığdı. Kapıyı çekti, çekildi. İlk defteri elime aldım, evirdim, çevirdim. İlk sayfayı açtım. İlk cümleleri okudum. Mürekkebin kıvamı, kâğıdın dokusu, elinin izi. Zamanın genel geçer kurallarının tümüyle ihlâli. Kurgu ile hayat, düş ile gerçek arasındaki kamaşmalı alana ilk adımı attım. Bir daha da geri dönemedim. O gün oradan günlüklerin mikrofilmiyle ayrıldım

Ondan sonra Aşiyan Müzesi’ne, Nigâr Hanım odasına kaç defa daha gittiğimi bilemem. Defalarca. Bereketli bir çalışmaydı. Her defasında yeni bir şeyle karşılaştım. Karşılıklı yazılmış mektuplar, fotoğraflar, anılar, makaleler. Her biri diğerinin izini gösteren, iç içe açıldıkça açılan, genişledikçe genişleyen yeni bilgiler, belgeler. Günlükleri okudukça hepsi büyük hikâyenin bir parçasını aydınlattı.

Bu süreçte Nigâr Hanım’ın ailesiyle de tanıştım. Torun çocuğu Nigâr Alemdar, torun Selma Onat. Hepsinden büyük ilgi ve yardım gördüm. Ellerindeki malzemeyi saklamadan, kıskanmadan, hiçbir karşılık beklemeden önüme serdiler. Fakat bir kış öğleden sonrasında Selma Hanım’ın evinde geçirdiğim vakit bütün yaşadıklarımın zirvesini teşkil etti. O gün Selma Hanım bana birçok eşya gösterdi; Nigâr Hanım’ın fotoğrafları, kokusunu hâlâ saklayan boş parfüm şişeleri, kalemi, kâğıtları, zarfları vesairesi. Köşedeki küçük vitrinde porselen, geniş ağızlı bir çay takımı vardı; o fincanlarda çay ikram etti. Kış günü. Akşam erken indi. Ayrılırken de Nigâr Hanım’ın kare biçiminde sedef bir düğmesini bana hediye etti. O düğme iki taneydi, biliyordum. Çünkü Nigâr Hanım’ın yaşmak-feraceli bir fotoğrafında göğüs hizasında o düğmeler görünüyordu. Tıpkı biraz evvel çay içtiğimiz fincanların da bir fotoğrafta, Nigâr Hanım’ın meşhur salonundaki köşe rafında göründüğü gibi.

Şair Nigâr Hanım çalışması esnasında en büyük problemim öznelliğimin beni tehdit etmesi oldu. Elimin altındaki günlükte döneminin yıldız bir kadını kendi ağzından acılarını, aşklarını, sevgilerini, anneliğini, yalnızlığını anlatıyordu. Üstelik ben arka sayfada ne olacağını bilmeden okuyordum. Buna kayıtsız kalmak benim mizacımda biri için imkânsızdı. Beni biraz tanıyanlar Nigâr Hanım’la özdeşleşeceğimi düşünüyorlardı. Fakat başka bir şey oldu. Onunla özdeşleşmedim ben, zamandan, mekândan ve cinsiyetten azade bir şekilde Nigâr Hanım’a âşık oldum.

Şair Nigâr Hanım’ı yazdığım süre içinde tıkandığım gecelerde “Nigâr Hanım hakkında bir tez yapmaya kalkışan ama sonunda oturup sadece ona olan aşkını anlatan bir araştırmacının romanını yazacağım” deyip duruyordum. Böyle olmadı tabii. Dizginlenemez duyarlığımın denemeye çalar bir üslûp halinde hazırladığım monografinin her satırına sirayet etmesine rağmen kitap ortaya çıktı, ben de doçent oldum. Fakat belki o kitabı bitirebilmemi sağlayan başka bir şey daha çıktı ortaya. “Nigâr Hanım, Sevgili” hikâyesi. “N” ve “Nûn” köprüsünde Nun Masalları’nın son metni olan bu hikâye, Şair Nigâr Hanım kitabının arka planını verir aslında. O hikâyeyi yazmasaydım, o düşsel ürpertiyi sırtımdan böylesine atmasaydım, bölünen kimliğimin âşık yanını o hikâyeyle avutmasaydım, akademisyenlikle hoşça bir uyum içinde yürüdüğünü zannederek kendisini kandıran hikâyeciliğime bir sus payı vermeseydim büyük ihtimalle Şair Nigâr Hanım kitabını da çıkaramazdım.

Hayatımın en mutlu günleriymiş

Nigâr Hanım’ı çalıştığım sıralarda o dünya bütün evime, hayatıma ve aileme de sirayet etti. Evimin bahçesinden topladığım ve bütün yolculuk boyunca kucağımda taşıdığım hanımeli demetiyle mezarını ziyaret ettim örneğin. Hanımeli en sevdiği çiçekti ve “Mezarımda da bitmesini isterim” demişti günlüğünün bir yerinde. Veya; bir gün evin telefonu çaldı. Arayan Nigâr isimli bir tanıdıktı. Minicik kızım telefonu bana uzatarak, “Al” dedi “Nigâr Hanım, seni arıyor.”

Şimdi upuzun bir cümle kuracağım. Alaturka piyano eşliğinde bir günlüğün üzerinden sabahlara kadar harf be-harf geçerek, onu yazanın sırlarına, gözyaşlarına ortak olduğum gibi kendi sırlarımı da ona açarak, denizin uğultusuna dikkat kesilirken verdiğim molalarda başımı servilerin tepesine kadar inmiş yıldızlara kaldırarak, kurgu ile gerçek arasındaki o kamaşmalı koridorda sonuna kadar yürüdüğüm anlarda ellerimi iki yana açıp kendi etrafımda dönmekten başkasını aklıma getiremeyerek ve suya düşmüş mehtabın görüntüsünü de gülün güzelliği gibi ne yapacağıma karar veremeyerek geçirdiğim o geceler. Şimdi dönüp geriye baktığımda anlıyorum ki benim hayatımın en mutlu günleriymiş.