Rakı Kültürü Şiiri - Yüksel Önaçan

Rakı desturu:

İçelim ab-ı hayatı, neşe verir bedene; ne mutlu bunu icat edene,
Bunu icat eden bir pir, akşamları iki sabahleyin bir,
Artsın eksilmesin, taşsın dökülmesin,
Allah kimseyi meyhanesiz memlekete düşürmesin.

“-Bir yaprak maydanoz rakının gamzesidir, içerken gülümser bana” - Yahya Kemal-
“-Bir de rakı şişesinde balık olsam” -Orhan Veli Kanık-

Rakı bu dünyada uğruna mutfak yapılan yegane içkidir. Yemeğe göre şarap seçildiği halde rakıya göre yemek seçilir.

Rakının adları:
* Âb-ı âteş-pâre
* Âb-ı hayat
* Akcinli
* Akcünlü
* Antifiriz
* Apeki
* Anzarot
* Barut
* Carmakçur
* Cin suyu
* Dinamit
* İmam suyu
* İstim
* Süt
* Zıkkım

“Sarhoş” demenin 25 yolu:
* Asorlu
* İpi kopartmak
* Jilet olmak
* Jüt olmak
* Küfelik
* Kör kandil
* Kozmonot
* Koma
* Leyla
* Mestane
* Nokta olmak
* Nal gibi olmak
* Patlamak
* Pilot
* Tayyare
* Tıpa
* Torba yoğurdu
* Trip
* Turşu
* Tütsülü
* Uçak
* Vayb
* Yüklü
* Zom
* Zurna
Rakı sofrası terimleri:
Akü doldurmak: İçki içmek.
Altlık: Rakı sofrasında girizgâh olarak verilen meyve, çerez.
Amberiye: Eski dönemde ayyaşlar arasında rakıya verilen ad.
Ara kahvesi: Rakıya ara verilip içilen kahve.
Arak resmi: Osmanlı’da rakı satışlarından alınan vergi.
Arif: Rakı mezesinde terbiyesiyle herkesten saygı gören.
Atmak: Bir tek içki içmek.
Araknuş: Rakıcı.
Aş: Meze.
Bitirimhane: Meyhane.
Bâdenuş: İçkici.
Bekri: İçki düşkünü.
Bezm-i âlem: Eğlence meclisi.
Cura: Rakının son yudumu.
Çekizlemek: İçki içmek.
Fırt: Yudum.
Gagayı ıslatmak: İçmek.
Günah: Eğlence yerlerinde ödenen hesap tutarı.
Hımdım: İçkili alem.
İbrik-i mey: Rakı ibriği.
İşarethane: Meyhane
Lodos yemiş: İçkiyi fazla kaçırmış kimse
Matizci: Sarhoşları dolandıran hırsız.
Mazot: İçki.
Mideyi ateşlemek: Alkol almak.
Narkoza girmek: İçki içerek sızmak.
Okkalık: Her akşam bir okka rakı içen.
Pangodoz: Ayyaş.
Paşa: Kıvamında sarhoş.
Piyijlenmek: Rakı içmek.
Rakıntı: Rakı içme.
Rindan masası: Rintlerin içki meclisi, rakı sofrası.
Seftelemek: İçkiyi kana kana içmek.
Sızırım yeri: Meyhane.
Sazaki: Sızıp kalma.
Sulu iftar: Ramazan’da orucu içki sofrasında açmak.
Tabanca: İçki şişesi.
Terakki etmek: Nurullah Ataç’ın rakı içmek yerine kullandığı söz.
Ustura: Alkol derecesi yüksek içki.
Uydurmak: Gizlice içki içmek.
Yapındırmak: İçki içmek.
Yaralı kalmak: Yeterince içki içmemiş olmak.
Yatak: İçki, bira bardağı.
Yolluk: Son rakı.
Yuvarlamak: Tek rakıyı bir yudumda içmek.
Züğürt yaylası: Yoksul ayyaşların toplanma yeri.

Eskiden kadına meyhanede rastlayamazdın. Kadın meyhanenin karşı kaldırımında beklerdi. Meyhaneye girerse ya gayrimüslim ya da hafifmeşrep denilirdi. Şimdi gençler kültürü kullanmayı o kadar iyi biliyorlar ki meyhaneye de gidiyorlar bara da. Şimdiki nesille rakı kültürü kaybedilmez, hatta yeni bir tarz kazanır. Özellikle hanımlar kendileri meyhaneye gelmeleriyle meyhaneler kendini disipline etti.

Kadınların meyhanelere girdiği ilk dönemler Cumhuriyet dönemidir. Aynı dönemde fuhuşla mücadele yasası çıkıyor ve kadınları meyhanelere almıyorlar. O kadın Müzeyyen Senar olsa da vesika almadan içeri giremiyor. Büyük bir başkaldırı oluyor. Sonra yumuşatılıyor ama içkili yerde çalışan kadınlar vesika almaya mecbur ediliyor. Ardından 1940’lı yıllarda kontrol daha da sıklaşıyor.

Kadınlar ilk kez meyhaneye Cahide Sonku’dan sonra giriyor. Bilinçli olarak geleneksel meyhaneye giden, kendi alanında çok başarılı kadınlar var. Bunlardan ilk üçü: Cahide Sonku, Leyla Erbil, Sevim Burak. Bu kuşak geleneksel meyhanelerde devrim yaratıyorlar. Meyhaneye destursuz giriyorlar. Lefter’in meyhanesine gidiyorlar. Lefter, bir kadının geleceğini düşünememiş elbette ve pisuvar koymuş.
Müzeyyen Senar’ın rakı kadehini başında çevirmesi çok güzel bir harekettir. Müzeyyen Senar da bu, kadın devrimini temsil eder.