Qıse vıtînı kône Şiiri - Mehmet Ali Demirel

QISE ,VITINI KÔNE

1-
Merdı Xâs kar dı qewıttînî
Merdı xıraw kar dışehıttınî
İyi adam iş görür kötü adam iş bozar.
-İyi ile kötü insanın arasında ki insan bağı anlatır.

2-
Malı feqîr tım çew le rîye kem dêstî dû’ye
Fakirin gözü hep dışardadır dumanı hep az çıkar.
-Ne kadar karnı tok olsada ruhen fakir olanlar hep dışaradan birşey beklerler.

3-
Derdı xewyşık le dıl duvuve şımık
Bacının derdi gönülde tokaç oluyor.
-Bacısı olanın acısı hiç dinmez onu düşünür çünkü can parçasıdır.

4-
Malı feqîr şevqı arıge keme ema köze tım şen'e
Fakirin ateşının şavqı az ama edebi gûzeldir.
-Fakir insanlar kiymet bilendir.

5-
Ke de ser hewî aqıl çewegelıt da rınd vînî
Ke de serıt newî aqıl
Kûr kûr da vıngıre le derî
Aklın başındaysa güzel görür iyi düşünürsün
Akıl yoksa kör kör bakınır durursun.
-Akıl iş beceren ve birleştirendir akılsız hem kendisini hemde başkasını güçsüzleştirendir.

6-
Ke huşut hest gordu dîw xut le vâ meke
Qısat pere nekî da vıkîke ve tenıke.
Aklın varsa deliye uyma
Cünkü ne desende sözün para etmez.
Aylak deli ile gezinirsen
Kimse sana itibar etmez
- haylazlık anlatır.

7-
Le çew u dest mengır
E destıt hesaw ke
Elin eline avucuna bakma elindekini hesapla
-Êlin elini gözetleme elinde varsa kiymetini bil çünku sana bir faydasi yoktur.

8-
Însanı fesat tım kefele çefte
Gôy a lle qısay mevân'â
Fesat kışkırtıcı insanların hep boynu eğiktir,misafirin sözünü alır özünü kaybetirip velveleye verir.
-Yamuk yumuk insanlardan hep uzak durun hesapta olamayanı hesabıniza katar zarar verir

9-
Ke jınet xas vî Qeym u kes gî rat xase
Ke jınet xıraw vî tû jî xrave...
Kadının iyise dost akraban gelir gider sen çok iyisin
Ama kadının kötüyse sen hem yoksun hemde çok kötüsün.
Ailen ile aran iyise herşey güllü gülistalık
Ama değilse cehenem.

10-
Malı feqîr tım çew le rîye
Kem destî du' ye...
Fakirin evinde gözler hep dısarda olur
Yol gözlerler o yüzden dumanı az tüter...
-Hep dışarada bekletsi olanın evinde fazla duman tütmez.

11-
Ve her tıştîvo,dılbır mevo.
Herşey ol ama umut kesme.
Halin ne olursa olsun umud kesme.
Fakir olabilrisin ama umudunu kırma cünķü neylerse güzel eyler mevlam.

12-
Çor ruj emırıt hest de o çor ruje; xasî vıke xasî vıke dîsan xasî vıke.
Dört gun ömrün var o dört günde iyilik yap iyilik yap gene iyilik yap
Çünku insan olmanın yolu iyilikten geçer.
Ölüm kapındayken bile iyilik etmekten alı koyma kendini.

13-
Ve gôre vu de gô' t vu
Le kes dıltengî meke, tım ve dem kenıgvo
Kulağına küpe olsun
Kimseye gönülsüzlük etme ve hep tebbesümlu ol
Gönül rıhatlığı ve tebbesüm cennetin müjdeciliğidir.

14-
Ke hevî fıre Qeymâtî nemîneye teynâtî
Çok akraban varsa yanlız kalmasın.
-Diyolaglarınız geliştirin
Gelin gidin dostluklarınızı pekiştirin
Ki yanlız kalmayasınız.

15-
Xwer'ı germ duyay varâne
Kizgın güneşin sonu yağmurdur
-Fazla sıcak ilşikiler hep hüzün getirir.

16-
Kâr'ı xâs dılı xırav Qaym dıkî
İyi iş kötünün gönlünü perçinleştırıyor
-Güzel nasihat kötüyü dönderebilir.

17-
Lav lav ceng,çâ,
Kâr xâs kırdın e merdîye
Adam adam kavga nedir,
Îş görmek mertliktir.
-Arabuluculuk her zaman
Insanı yüceltir kavga değil.

18-
Dem o kırdandın hârîye,
Dem gırtandın zer'îye
Çok konuşkanlık kudurtur.ağızı kapatıp susmak ise altındır.
-Fazla konuşmak,lafazanlık her açıdan zaralıdır.

19-
Je keymgelıt fırettır Qıymetı hamsat vızân
Akrabalarından fazla komşunun kimetini bil
-Akraba bir gelir komşu kapında ölür.

20-
Ke bezıgînıt hatteve
da bî rû vu
Ke vırsıg îşte da dızo vu
Acırsan yüzsüz olur,
Aç bıraķırsanda hırsız olur.
-Ölçülü davranmak her zaman güzeldir.

21-
Dar le ter'î çefto duvu
le hûşkî ne.
Ağaç yaşken eğrilir kuruyken değil
-Küçüken eğit büyüyünce değil.her söz zamanında söylense kiymetli olur yoksa bir anlamı yoktur.
22-
E şeqşéqâ deme vıgır da kûno qıse da vıkerî
Gevezenın ağzını kapat götünden konuşur
Gevşek insanlara güvenme her türlü satar seni....

22-
Astar da vırışî,merdı kıptîr je gırfane tıştî nederkefî
Yıldız düşer,cimrinin cebinden bişey çıkmaz
- eli sıkı însan faydasız insandır boşa bel bağlanmaz.

23-
Qâlı bırînet meke kırm fıreye lî wexte
Derdini anlatma bu devirde kurtçuk çok
-Halini kimseye anlatıp vaktini öldürme boşa...

24-
Derde ke fırevî
Ne nezânî,ne ji e zânî je nave dıderkefî
Dert çok olunca ne bilmeyen nede bilen içinde çıkar.
-Karmaşık işler içinde kimseler çıkamıyor.

25- Herke dîşe moro
e bî rûye let dıqelıvî.
Dedikçe gelme yüzsüz çığner geçer seni.
- Yüzünü ayaklar altına alan her hayasızlığı yapar.

26-
Derdı nevedıl hetânî mırdın xûlas nevu
Gönülsüzün derdi ölene kadar bitmez.
-Sevipte almayan insan ölene kadar mutlu olamaz.

27-
E çeleke zıkke
a de çeweye.
Aç gözlü insanın karnı gözündedir.
-Aç gözlü insan doymaz hep gözü dışarda olur.

28-
Xûda gûrg'û hâr de nav mal nexî.
Allah kudurmuş kurdu evinin içine düşürmesin.
- evin içinde huzursuzluk oldumu o ev iflah olmaz.

29-
Seg ke ve dılîye nevî ra tû ne ewtî.
Köpeğin gönlü yoksa senin için havlamaz.
-Gönül oldumu herşey bambaska oluyor.

30-
Merdı tırsonek tım duvan dıvînî
Korkak Adam hep iki görür.
Kötülülük düşünen hep hülya görür.hayalperest,korku endişe.

31-
Je merdı xâs metırs
je xırawe vıtırs.
İyi insandan korkma kötü insandan kork
-kararlı insanların gözlerinde baska ışıltı vardır, korku salmaz.
Ama kötü insanların her halinden belli olur.güven vermez.

32-
Jın ke fıre kıse kırd,zıke tıştî de nîye je metırs.
Bir kadın çok konuşkansa korkma içinde birşey yoktur.
-İyi insanlar hep çok konuşurlar asıl sesiz durandan korkun,deniz gibi...

33-
Insanî ke dest'e kur vî meqîrîn ve sere,
ê vere eva...
Bir insanın elinden birşey gelmiyorsa ona bağırmayın.
çünkü düzelmesi imkansızdır.
Becereksizlik.

34-
E bî îmane çermıge dıkerîye se...
Imansız beyazı karaya çevirir...
Iftira.

35-
Vâ xewre hem nerme hem germe dıl dıhellınî
Güneyden esen rüzgar hem yumuşak hemde sıcak gönül erıtıyor.
-Güzel söz tüm yürekleri isıtıyor.gönül.

36-
E bî zâne kısay tım le serı çuva.
Bilgisizin sözü deyneğinin ucunda.
-Fazla bilmediği için hep kavga eder kargaşa yaratır.cehalet türetir.

37-
Fıre kıse dıl dıbertınî
Fazla söz gönül yaralar.
az konuşup özü bulmak en doğrus yoldur.
gevezelik.

38-
Mırg aw duxî le asulmane dıngırî
Gurg le zemiye dıngırî le hava duzurî
tavuk su içer göge bakar
Kurt yere bakar havaya ular
Şükür etmek en büyük nimettir.
kanaat.

38-
Xasîyet vıke feqet xut vırsıg meyl.
iyiliğini yap kendini de aç bırakma.
-iyilik yapıp kendini aç bırakma azda olsa elinde bulundur.
kara gün.

39-
Merhamed wekı tuşu maste ve Qîymette.
Merhamet yoğurdun kaymağı gibidir. kiymetlidir.
Hatır .

40-
E çeleke tım hamırî feleke.
Huysuz her zaman felekle Arkadaştır.
Aç gözlülük.

41-
Varış ke ne vârî çortan ne herıkî
Yağmur yağmasa su oluğu akmaz.
Bereket olmayınca iyilik olmaz.
Azim.

42-
Mange le rû heva qerto vî
Tû hêman nevîye.
Ay gök yüzünde yaşlandı sen hala değişip gelişmedin.
Ilgisizlik,duyarsızlık ve meraksızlik.

43-
E xâse arıg doşarî
Ê xırawe pıfee dıkî
İnsan iyisi ateş söndürüyor
kötüsü ise ateşi üflüyor.
Kötüler hep macara ararlar ortalığı karıştırırlar.
fitnelik.

44-
Ke zanıste fırî aw fıre ve Qîymette.
Bilirsen bir yudum su çok kiymetlidir.
Değer.

45-
Ke dıl ne suzîya
je çew gırî nîyay.
Gönül yanmasa
gözden yaş gelmez.
Acı.

46-
Âyme bırew tım sere ve meşqelâ.
Iyi insan hep başı telaşelidir.
-İyi insanların telaşesi hiç bitmez.

47-
Her kânıgî kôze ra xoye
Her ocak ateşi kendinedir.
-Her evin, Ailenin sorumluluğu kendisinedir.

48-
Fıre kıse kırdın dıl dıverîye mırdın
Çok konuşkanlık lafazanlık gönülü yaralayıp ölüme götürür.
-Ne olursa az konuşup öz anlamaktır,ölçülü olmak her zaman iyidir.

49-
Çew ra dust dîyaye oqurçandın.
Göz dost için yumulur.
-Iyi güzel bir dost ise hatırı kiymeti bilinir.
Can kurban edilir.

50-
Fıre serdeverîn ra însanî bâş nîye.
Çok baş eğmek insanlık için hoş değil.
Fazla mazlum durmak boyun eğmek cahil insanların fırsatçılığını kaldırır.

Mehmet Ali Demirel
Memoçilo
Şair yazar ve söz yazarı
Kendisini diline kültürüne adayan her fırsatta kendi toplumunun Aşîretinin feryadıni dile getiren
Günlük mekaleler yazıp sanalda paylaşan.
Ilk şeyhbızînî serbest şiirler yazıp söyleyen.
2000 e yakın türkçe ve kürtçenin şeyhbızînî lehçesi ile şiirler yazan ve şiirleri olan Memoçilo
Amatörca birde kendi dilinde bir kaset çıkartıp.
Birde koca evrende soluksuz kaldım türkçe şiir kitabını çıkartıp
Haymana yöresel gazetesinde her hafta kendi dilinden şiirler yazıp sevenleriyle buluşturan şimdi ise elinde hazırda bulunan
Taşın gözyaşları adli şiir kitabı beklemekte
Ve yetimler nasıl büyür adlı hayatının kitabini hazırlamakta
Ve derlediğim bu "Qıse kône"yani Ata sözleri tamamen kendime ait olup huzurlarınıza sundum.
İnsallah beğenirsiniz.
Şimdiden hepinize teşekkür ederim .