Portreler 35 - El Cezerî Şiiri - Recep Akıl

Ebû’l İz İsmail İbni Rezzaz El Cezerî; kısaca El Cezerî… Sibernetik* alanında ilk sözleri söylemiş, bu alanın kurucusu olarak kabul edilen Müslüman bilim adamı… İlk robotu yapıp çalıştırdığı kabul edilen el Cezerî aynı zamanda Leonardo da Vinci’ye de ilham kaynağı olmuş bir bilim adamı bir mühendistir.

Bilindiği gibi sibernetik; haberleşme, kontrol, denge kurma ve ayarlama ilmidir. Bu ilim gerek insanlarda, gerekse makinelerde karşılıklı bilgi alışverişi, kontrol ve denge durumunu incelemekte ve bu sistemi geliştirmeye çalışmaktadır. Bu ilmin gelişmesiyle bugün elektronik beyinler ve otomasyon denilen sistemler ortaya çıkmıştır.

Yazdığı “Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap" anlamına gelen (El Câmi-u’l Beyn’el İlmî ve El-Amelî’en Nâfi fî Sınâ'ati'l Hiyel,) isimli kitapta 50’den fazla cihazın kullanım esaslarını, yararlanma imkânlarını, çizimlerle göstermiş olan el Cezerî aslında zanaatkârlık geleneğinin bir parçasıdır. Bu sebeple mucitten daha çok, cihazların teknolojisine değil de işçiliğine ilgi duyan, buluşlarını karmaşık teorik hesaplamalar yerine deneme yanılma yöntemiyle ortaya çıkaran pratik bir mühendis ve bir mekanikerdir.

Dünya bilim tarihi açısından bugünkü sibernetik ve robot biliminde çalışmalar yapan ilk bilim insanı olan el Cezerî'nin yaptığı otomatik makineler günümüz mekanik ve sibernetik bilimlerinin temel taşlarını oluşturmaktadır.

1136 yılında Şırnak ilinin bir ilçesi olan Cizre’nin Tor Mahallesi’nde dünyaya gelen el Cezerî Camia Medresesi'nde eğitim almıştır. Lakabını doğduğu şehir olan Cizre’den alan el Cezerî aynı zamanda fizikçidir. Diyarbakır Ulu Camii'nin ünlü ‘güneş saati’ onun tarafından yapılmıştır. El Cezerî 1206 yılında doğduğu şehir olan Cizre’de vefat etmiştir. Allah (c.c.) rahmet eylesin. 26.09.2018 Derleme: recep akıl

* SİBERNETİK:: (ya da güdüm bilim) Canlı ve cansız tüm karmaşık sistemlerin denetlenmesi ve yönetilmesini inceleyen bilim dalı… Sibernetik bazı kaynaklarda, kısaca canlılardaki sinir sistemini bilgisayar sistemlerine uyarlamaya çalışan bilim dalı olarak da açıklanır.

Modern sibernetiğin kurucuları arasında gösterilen Amerikalı matematikçi ve felsefeci Norbert Wiener, sibernetiği insan ve hayvanlarda kontrol ve iletişimi konu alan çalışma alanı, olarak tanımlamıştır.

Tanımlamalardan bir sonuç çıkarmak gerekirse, sibernetiğin ana amacı için öz denetimli bilgisayarlar geliştirmek olarak formüle edilebilir. Bu amaç doğrultusunda bilgisayar sistemlerinin geliştirilebilmesinin önü sibernetikle açılmış ve robotik kodlama alanının oluşumuna ve gelişimine katkı sağlanmıştır.

_______________/

NOT: Bu kısa yazı el Cezerî’nin kimliğiyle ilgili bir tanıtma ve bilgilendirme yazısı olarak derlenmiştir. Yeterli olmadığını düşünenler olabilir. Daha geniş bir bilgiye ulaşmak isteyen dostlar için İnternet’te daha ayrıntılı bilgi mevcuttur.