Portreler 29 - Muaz Bin Cebel

Muaz bin Cebel Sahhabi… Medine’nin Hazrec kabilesindendir. Bu yanından dolayı ensardan olarak bilinir. Efendimiz aleyhisselâmın vahiy kâtipleri arasındadır. MS 605 de Medine’de doğdu ve 640 yılında Ramle’de vefat etti. Vahiy kâtibi olması sebebiyle Rasulullah’ın hep en yakınında olmuştur. Bu ayrıcalık onun İslam Fıkhı konusunda da bir otorite yapmıştır.

18 yaşındayken ikinci Akabe Biati’nde Müslüman olmuştur. Hicret zamanında evini Abdullah bin Mesut ve Cafer-i Tayyar ile paylaşmıştır. Bedir, Uhud, Hendek, Beni Kureyzâ muharebelerine ve Hayber fethine katılmıştır.

Mekke’nin fethine katıldı. Daha sonra yapılan Huneyn Muharebesi sırasında efendimiz aleyhisselâm tarafından Mekke'ye vekil yönetici olarak atandı. Bu yöneticiliği sırasında efendimiz aleyhisselâmın tavsiyesiyle halka Kur’an’ı öğretip dinin esaslarını anlattı. Bu görevinin tamamlayıp tekrar Medine’ye dönerek Kur’an ve din bilgilerini öğretmeye burada da devam etti.

Ardından Yemen valisi oldu. Bu ülkeye gidişinde bizzat peygamber efendimiz tarafından uğurlandı. Muaz bin Cebel, Yemen’e gitmek üzere yola çıkınca Peygamberimiz yanında bir miktar yürüdü ve vedalaşırken:

“Yâ Muaz, sen belki bu seneden sonra beni bir daha göremezsin. Belki dönüşünde burada benim mescidime ve kabrime ziyarete gelirsin” buyurdu
.
Bunu işiten Muaz bin Cebel hüzünle gözyaşı dökmeye başlayınca, Peygamberimiz:

- Ağlama, Yâ Muaz! Bana yakın olanlar (tam bağlı olanlar), nerede olursa olsunlar Allah’a hakkıyla kulluk edenlerdir.” buyurdu.

Ve sonra da şöyle sordu:

- Sana bir dava getirilip insanlar arasında hüküm verirken ne ile hüküm vereceksin?

Muaz bin Cebel:

- Allah’ın kitabı (Kur’ân) ile hüküm veririm” dedi.

- Ya O’nda açıkça bulamazsan?” buyurunca:

- Peygamberin sünneti ile hüküm ederim dedi.

- Ya onda da açıkça bulamazsan” buyurunca,

- İçtihat ederek, anladığımla hükmederim dedi.

Muaz bin Cebel, uzun zaman Yemen valiliğinde bulundu. Peygamberin vefat haberini burada aldı. Daha sonra Mekke'ye dönerek ilk halife Ebu Bekir'in şura meclisinde görev aldı.

Bu sırada Suriye'deki savaşlara ve tebliğ faaliyetlerine katıldı. Filistin taraflarında zekât memuru ve Kur'an eğitmeni olarak görev yaparken Kudüs ile Remle şehirleri arasında veba hastalığından 38 yaşında vefat etti.

Muaz bin Cebel, İslam fıkıh tarihinde hakkında açıkça hüküm bulunmayan konularda re’y* ile hükmetmeyi ilk defa kullanan ve ileride kurulacak olan Irak Ekolü'nün yolunu açan sahabidir. Derleme: Recep Akıl 16.110.2015

*RE’Y: Sözlükte ‘şahsi görüş, kanaat, düşünce’ anlamına gelen re’y kelimesi fıkıh literatüründe “Hakkında açık bir nas; yani ayet ya da hadis metni bulunmayan fıkhî bir konuda müçtehidin belli metotlar uygulayarak ulaştığı şahsi görüş.” Anlamında kullanılan bir terimdir.