Özel Bir Yolculuk Şiiri - Aynur Uluç

yabancılık oyunu

Başımı otobüsün camına dayamış akan görüntüleri seyrederken, dışarıda birbiri peşi sıra değişen renklerin sarhoşluğuna pirinç tarlaları içinde kıvrımlanan Kızılırmak görüntüleri ekleniyordu. Gideceğim yere dair düşünceler şekillenmeye başladı zihnimde. O şekillerden el alarak belki de, kendi kendime bir oyun oynamaya karar verdim bu kez. Daha önce gitmiş olduğum bir yer hakkında önyargısız olarak bakalım neler düşünecek ve nasıl yaşayacaktım. Ve asıl aklıma takılan soru; nasıl yazacaktım bu kez farklı dalgalanmalarda düşünürken. O halde ilk cümlem, teknik bir başlangıç olmalı. Yabancılık duygusunu verecek kadar soğuk bir yerden kurmalıyım ilk cümleyi.

Gümüşhacıköy, şehzadeler şehri olarak tanınan Amasya’nın bir kasabası, desem; yeterince mesafeli bir anlatım elde etmiş olurum galiba. Eğer düşündüklerim doğruysa yazı, beni insan sıcaklığına kendi süreci içine usulca taşıyacak demektir. Oradan devam ediyorum o halde anlatmaya. 1930’larda yirmi beş bine yakın nüfusu, evlerinde çarsaf dokuma tezgâhları olan bir yermiş Gümüşhacıköy. Oysa şimdilerdeki nüfusunun sekiz binlerde olduğunu öğreniyorum. Önceleri asıl yerleşim yeri Gümüş iken daha sonra Hacıköy’e kaymış. Çok uzun süredir ismi birleşik olarak kullanılıyor, kendi içinde bölümlense de. Bir zamanlar otuz beş, kırk leblebici varmış Hacıköy’de. Ama artık nohut üretilmiyor ve leblebicilik zanaatı da kalmamış doğal olarak. Gümüş’ün üst bölümlerinde yer alan Maden Köyü ise mübadelelerde Yunanistan’dan ve Yugoslavya’dan göçmenlerin geldiği eski bir Rum köyü.Türklerin yerleşimiyle köydeki kilise, camiye uyarlanmış. Geçtiğimiz yıl restore edilmekte olan köy camisinin tavanındaki boya kazındığında ortaya o dönemlerden kalma resimler çıkmış. Uzun bir süre bu resimlerin cami gibi bir ibadet yerinde ne şekilde kendisine yer bulacağı tartışıldıktan sonra açılıp kapanabilir paravanlar yardımıyla bu sorun çift taraflı çözülmüş görünüyor.

Buraların özel yemeklerinden de söz etmeliyim. En başta bayram sabahları haşhaşlı çörekle birlikte servis yapılan keşkeki saymak gerekir. Etin özellikle kemikli kısımlarından yapılan keşkek, akşamdan konulur fırına; sabaha dek piştikçe pişer. Baklalı dolma, saç üstü, yanuç, cızlak, pıtpıt gibi yemeklerinse kendileri kadar isimleri de ilginçtir. Yöresel yemekler kadar oradaki insan manzaraları da bir yerin dokusunu anlamamız için önemli ipuçlarıdır. Bir gece sünnet kınasına davet ediliyorum Gümüş’te. Eve vardığımızda bahçenin taş avlusuna dizili sandalyelere sığmaya çalışan genç-yaşlı kadınlara, onların eteklerini çekiştiren çocuklara ve arkada duran perdeye bakıyorum. Perdenin arkasında ağaç altlarında kurulu masalarıyla asıl bahçe ve masalara yayılmış erkek tayfası var. Ve o bölümdeki bira ve rakı servisi ile donatılmış masalara mezeler, kavurmalar gidiyor sürekli. Kadınların olduğu tarafa ise erkeklerin belirlediği müziklerde dar alanda kısa paslaşmalar şeklinde oynamaya çalışmak düşüyor. Bir de mini çerez poşeti elbette. Ertesi gün camide pilavı varmış sünnetin. Yarın camiye gidemeyen kadın, derdine yansın misâli. Bu ayrımcılığa çok canım sıkılıyor ancak, yanımızdan geçerken kokularının havada iz bıraktığı tabakların erkek tarafına gitmesini benden başka da yadırgayan yok gibi.

Aynı gece bir başka düğünün son bölümlerine yetişiyorum. Bu kez içinde kadınların da olduğu bir halay sahnesi var, Hacıköyde. Biraz önce haremlik selâmlık gibi olan eğlenceden sonra şaşırıyorum haliyle ama biraz daha dikkatli bakınca halaydaki kadınların da kadın giysisi giyinmiş erkekler olduğunu anlıyorum. Hele bir tanesi pek cevval; elinde düğüne getirilen tavuk olduğu halde figür attıkça atıyor. Zavallı hayvansa, bu kadar hareketli figürlerin içinde kendince konumlanırken, böyle hırpalanmaktansa biraz sonra başına gelecek muhtemel kesilmeyi bile iple çekiyor olabilir.

baston şemsiye

Buralarda davranışları konusunda ilgimi çeken iki kişinin ikisi de dede. Birisi seksen altı yaşında ama hayatı boyunca hiç doktora gitmemiş. Ağrısı olsa da gitmiyor. Diğeri ise baston taşımaktan utandığı için güneşli havalarda bile şemsiyesi ile geziyor. Gövdesinin yükünü tümüyle şemsiyeye verdiği için şemsiyeler elbette uzun süre dayanamıyor ki; sık sık “ Bu şemsiye de çürük çıktı” şeklinde söylenirken bulmak mümkün kendisini.

Bu bölgeden bana hatıra kalacak anılarımda olduğu gibi, bedenimde de bir iz bırakmak için olsa gerek çufa avına çıkıyorum sokaklarında. Sonunda bir kuaförde buluyorum çufayı. Çufa, naylondan çeşitli modellerde kesilmiş kına kalıpları. Elinize yumurta sarısını sürüp de yerleştirdiğiniz çufanın üzerine koyacağınız kına ile desenler elde etmek mümkün istediğiniz şekilde.

Buralara gelince yaylalara çıkmadan olmaz diyorlar. Gümüş’ün Maden Köyü’ne birleştiği bölümden yukarılara doğru tırmanan bir kamyonetin arkasında serili bir kilim, minderler ve üzerinde piknik yapar edasında yol alan Hacıköylü ekibimiz, sürücü dahil altı kişi. Tek tarafı uçurum olan yolda tırmanırken birbiri peşi sıra giden tepelerin ortasında kıvrılıyoruz. Her bir yükseltinin üzerine kurulmuş yedi tane kaleye ancak dürbün yardımıyla ulaşılabiliyor. Kabadere’de bir zamanlar kırk oda olarak inşa edilmiş manastırdan küçük bir bölüm kalmış bugüne. Türkiye’nin pek çok bölgesinde olduğu gibi malzeme elde etmek maksadıyla parçalanmış, zamanla. Bu tepelerin bir zamanlar tamamen çam ormanları ile dolu olduğunu öğrenmek acı veriyor insana. Uzaklardan görünen geniş düzlüklerdeki köyler, ağaçlar, tarlaları izleyerek yol alırken ne çok tepe geçiyoruz. Krater ağzı olan İnegöl Dağı, Kartalkaya, yanyana iki kayalıktan oluşan Gelin–Kız Kayası. Ne yana bakacağımızı şaşırarak yol alırken gökyüzünde pamuklu şeker gibi asılı duran bulutlar biz tırmandıkça yaklaşıyor sanki.

Saka Türklerinin komutanı olarak bilinen Niyaz Baba’nın türbesine varıyoruz. Bir cins yabani kiraza benzeyen mahlep ağaçları yanındaki türbeden daha fazla dikkatimi çeken unsur, içi oyuklarla, tünellerle dolu olan kaya. Şaman olarak bilinen Niyaz Baba’ya o bölgedeki Aleviler de sahip çıkmışlar. Kaya içinde bulunan delikli bölgeden geçebilmeyi başaran kişinin günahlarından arındığı gibi bir inanış var Aleviler arasında. Bu nedenle ‘ Günah Deliği’ olarak adlandırılmış. Bir zamanlar köpüre köpüre akardı denilen dere, şimdi kupkuru. Sadece yatağını bırakmış hatıra. Öğrendiğime göre, bu türbe aynı zamanda kurban kesilen bir yermiş. Özellikle çevre köylerdeki boşnaklar, yanlarında sürüyle gelirlermiş ve en arkada kalan koyunu keserek pişirip yerlermiş burada.

trilink adam

Ekibimiz yola devam ediyor. Aşağı inerken küçük bir evde aniden duruyor kamyonet. Suyu, elektriği olmayan bu yayla evinde arabadan indirilen çeşit çeşit yemekler ve hemen oracıkta pişirilen lezzetli bir kavurma ile karşılaşınca kendimi bir anda ziyafet sofrasında buluyorum. Ben kibar kibar yerken beni uyarıyorlar, “Tadını tam al; önce bandır, sonra ağnandır ekmeğini” diye. Ağnandırmak, yere yatırıp yuvarlamak demekmiş buralarda. Tadı gerçekten değişiyor ağnandırınca. Çobanın kaldığı bu evde çeşme olmadığı için kovadan aldığımız suyla toprak üzerinde bulaşıklarımızı yıkayıp yola devam ediyoruz. Tam aksi istikamette tırmanmaya başlayınca biraz önce fotoğrafını çektiğimiz yerlerden geçerek, bu kez de diğer tepeleri makinemizde sabitliyoruz. Böylesi sakin bir yerde ekipten bir arkadaşın cep telefonuna birbiri ardı sıra gelen mesajlar şehirde olduğundan daha dikkat çekici. Fırsatı kaçırmıyorum; teknoloji ve doğanın birleşimini sembolize ettiği için ona “trilink adam” adını veriyorum hemen.

Aluçluburun’dan aluç topluyoruz. Çay gibi demlendiğinde çok güzel renk veren bu ağacın dalları ve yapraklarından koca bir paket hazırlamak gerek. Zaten yol boyunca karşılaştığımız bitkilerin her birisi tıpta ilaç olarak kullanılıyor. Örneğin kitre, Gürgenlik’te bolca bulunan geven otu, haşhaşta olduğu gibi üstü çizilerek içindeki zamkın alınmasıyla elde edilen bir drog.

Arabadan inip yaya olarak devam ettiğimiz bölümlerde her bir tepenin arkasından çan sesleri geliyor. Kimselerin olmadığı bu yerde “Bir şey olsa bağırırsın, illâ bir çoban imdadına yetişir. O yüzden de buralarda bir olay olmuyor. ” diyorlar. Sürekli değişen nefis manzaralı yolculuk bittiğinde torba içindeki bir kavun, torbasından kurtulup yuvarlanarak ayağımın dibine dek geliyor. İnmeseydiniz daha, kavun kesecektik, esprisinin tam sırası. Bu doğaçlama oluşan durum içinde, bir esprinin canlandırılma sahnesinde oynar gibi hissediyorum kendimi birden. O da kalsın artık, diyorum; aluçlardan payımı almak, benim için yeterli.

Akşam eve döndüğümde günün ilginç sahnelerini düşünüyorum. Bu yerlere ait yaşanmışlıklarımı, çocukluk anılarımı. Bu köyle ilk kez tanışıyormuş gibi yaptığım, içime işlemiş mekânlara bir kez de yabancılaşarak bakmayı denediğim iç ve dış yolculuğu. Köyün bana değecek noktalarına yüzümde taşıdığımdan başka bir gözle bakmanın, gönlümün başka bir ufkundan kucak açmanın yol açtığı iç duyguların sesine kulak kesiliyorum. Biliyorum ki; ne kadar yabancı bir bakışla yaklaşacak olsam da, bu yolculuk, bir bakıma çocukluğumun güzel günlerine yapılmış bir yolculuktu benim için; her yaz tatilimde bir an önce gelebilmeyi en çok istediğim yörelerde geçen çocukluk düşlerime...

Ve anlıyorum ki; düşlerin dili daima çocukcadır.

 
Aynur Uluç
Kıyı Dergisi/ 2009-Sayı 207