Merhum Şair Nazir Akalın İle Yıllar Önce ...

- Şiir ve ilim konusunda neler söylersiniz?

- “Arşın anahtarı, şairlerin dilinin altındadır.” diye rivayet edilen uydurma bir hadis vardır. arş, bilindiği gibi bütün varlık âlemini kuşatan bir mekân ismidir. Burada şairler, bütün varlık sırlarına âşinâ insanlar olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Varlığın sırlarına vakıf olma durumu ise, ilim ve bilgiyi ön plana çıkarır. Buna göre şairlerin, herşeyden önce bu ‘arş’ tabiri etrafında, Allah’ın Zahir, Batın, Evvel ve Ahîr sıfatlarına büyük ölçüde vakıf olduğu farzedilir. Yani şair, bir ârif-i billahtır, bir marifet erbabıdır. Öyle ise, şiirin belkemiğinin ilim olduğunu rahatça söyleyebiliriz. Klâsik şiirimizin büyük ustası Fuzûli’ye göre de, şiir söyleyebilmek zaten başlı başına bir ilimdir.
Eskiden bir genç şair şiir söylemeye başlamadan önce, göğüslediği zor işin örfüne, geleneğine bağlı kalmak zorundaydı. Mesela önce belagat ilmini öğrenir; bedi’, beyan ve meani ilimlerine tam manasıyla vakfı olduğuunu isbat eder; söz söyleme sanatının bütün inceliklerini kavrar; sonra kendisinden önce gelen birinci dereceden şairlerin bütün divanlarını hıfzeder derecesinde okur, kulağındaarûzun klâsik sesini olgunlaştırır ve ondan sonra şiir yazmaya kalkışırdı. yani edebiyat ilmiyle bütün ciddiyetiyle meşgul olmak zorundaydı.

Abdulkadir b. Ömer el-Bağdadi’nin Hizânetü’l-Edeb isimli eserinde naklettiğine göre, Arap toplumunda delil getirilme vasfı olan söz, şiir ve nesir olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Şiirin geçerli olması için, Arap dilinin bütün inceliklerini ve dil kanunlarını bilme mecburiyeti vardır. Burada dikkatimizi çeken şey, şiirin, herşeyden önce bir takım ilmî disiplinler üzerine bina edilmesidir. Şairin ilimde ortaya koyduğu dirayet, söylediği şiirin güvenilirliğine delâlet eder. Bu yüzden olsa gerek, büyük allame Taftazanî, şairin şiir söyleyişini, Hazret-i Peygamber’in hadislerini manalarıyla nakletme mesabesinde görür ve ciddiye alır. Bir çok arap alimi de, güvenilir Arap şairlerinin söyledikleri şiirlerin, dinlemeyi gerektirdiği yönünde görür bildirirler. Bu bakımdan ilim, şiirin yegâne modeli ve malzemesidir.