Kaçkar Dağı İle Hasbi-hal

Türkmen Obamın, göçebelik dönemindeki yurduna bir sesleniş(1400-1450 li yıllarda) Bozulus topluluğu ile birlikte obamın yurdu ve hatta Kaçkar dağlarının İsim babası Goşkar baba... GOŞKAR BABANIN TORUNLARININ İZİNDEN BİR SEYEHAT... Goşkar Babanın sevgi dağında yetişen nesillerin otağına seyahate çıkıyorum,yapayalnız ve sessizce...Kaybolan tarih sahifelerine uzanıyorum gücüm yettiğince...Belki menziline ulaşmakta zorlandığımız gönül yolculuğunda, günümüz maddi ve manevi sıkıntıları önümüzde engeller oluştursa dahi yinede mevcut şartlar içinde yol alabilmek uğraşışı içindeyim.Fakat biliyorum ki mutlaka bu yol alınmalı sessiz ve sedasız... KAÇKAR DAĞI İLE HASBİ-HAL Kayıp yollar, kayıp yıllar, sizi aradım ben yine sessiz Vuslat-ı gaip bir rüya gibi, dünyada yaşıyor eşsiz Hüzünle bekliyor bak Kaçkar; yalnız gaip ve neşesiz Akan su gibi coşsa! Zaman-ı ahvalde endişesiz Daha dün yaylamızda bir idik, mazide unutulduk Söylese bana köşker babam; nerde, nasıl kurutulduk Cengâver neslimiz hangi hikâyelerle uyutulduk Biz bilmesek dahi, bilen tarihle maziye tutulduk Uçsuz bucaksız ulu Kaçkar! Sen bilirmişsin aslını Söyle o şanlı mazideki çok güzel zaman faslını Unutsa bile herkes, anlat iz-i zamandan kastını Türkmen obamla yurt yaptım, sen bilirsin yine aslını Kaçkar dağım, yaylam, Türkmen obam hepten şenlik yapılır, Ulu Bilge, Kocalarla hep yüce Allaha tapılır Ne zamanki birlik yolundan gailesizce sapılır O zaman gör bak köşker obama neler neler yapılır Ey Nesl-i Köşker! Diyor Ulu Kaçkar dağı Hiçbir şey kaybolmaz bu dünyada sen aslını bilirsen Çalış, ara, bul; her şey senin için, muzaffer gelirsen Unutulan şanlı mazideki ataleti silersen Gelecek güzel! ufuk aydınlık! sen başarı dilersen Köşkerzade msakyuz İçim coştu birden yukarıdaki şiir çıktı ortaya...Bende araştırmalarıma ve bulduğum izlere devam ediyorum müsadenizle. Belki günümüz modern dünyasının globalleşip bütünleşmesiyle,bazıları için bu tür kavram ve çalışmalar önem taşımıyor olabilir.Hatta kültürel ve sosyal bağlamda, toplumsal değişim ve gelişimlerle birlikte bir çok değerler örüntüsü maziye karıştı.Tıpkı günümüzdeki manevi değerlerin,maddi değerler karşışında erezyona uğradığı gibi, başkalaşım geçirerek önem sırası açısından yine bazılarınca arka taraflara ötelenmiş olabilir. Belki herkes için bir önem taşımayabilir bu sessiz hayali yolculuk.Belki de kendi içimde bulunan geçmişe dair bir hasretin uhdesinin izdüşümüdür, hayalimde yaşattığım.Ama biliyorum ki geçmiş ecdadımın bu ayak izleri,hiçbir şeyi geri getirmese de onların yüce anılarını yaşatmaya bir vesile olur belki de... Bugünkü kaybolan tarih sahifelerindeki yolculuğuma Kaçkar dağlarının essiz güzellikteki manzaralarından ve Kaçkar dağının isim babası olan Goşkar babayı hürmet, saygı ve rahmet ile anarak başlıyorum. Bozulus topluluğu içinde yer alan Goşkar (Köşker) Türkmen Oymağını 1450 li yıllarda Karadeniz bölgesinin doğusunda, özellikle ismini verdiği Kaçkar dağlarının yaylaları ve Kaçkar dağının eteklerinde görmüş tarihi kaynaklar...Belkide çok daha önce Anadoluya giriş yaparken bıraktı izlerini ve nesillerinin bir kısmını bölgeye... Yüksek Kaçkar dağlarının güzel manzaralarından bakarken bölgesel yayla kültürü de dikkatimi çekti tabi ki. Karadeniz bölgesindeki Yayla kültürü aslında bizden uzak bir kültür değil.Her ne kadar günümüz kent hayatında unutmuş dahi olsak, çok güzel ve kaliteli bir yaşam tarzı bence.Ecdadımızın belki de göçebelik dönemlerinden günümüze kadar gelebilen bir yaşam tarzı.Ama maalesef her güzel şey gibi,günümüzde yayla kültürü de dejenere edilmeye başlandı.Oysaki yayla kültürünün temelinde doğa içinde doğa ile uyumlu bir hayat,sürdürülebilir ve doğa ile daima mücadele üzerine kurulu zorlu ve çetin bir hayat geliyor aklıma...Günümüz yayla hayatındaki suni ve doğallıktan giderek uzaklaşan bir hayat tarzı, maalesef ki yayla kültüründe istenilen bir durum değil.Fakat günümüz modern hayat koşullarında da rahatına düşkün ve modern yaşam tarzını benimsemiş ve geniş imkanlara sahip insanlar sayesinde de bu doğanın (yayla kültürünün) de yozlaşmaması ve doğal dengelerin bozulmaması da mümkün değil maalesef. Peki doğal çevre(ekolojik yapı) bozuluyorda kültürel ve tarihsel yapı bozulmuyor mu günümüz dünyasında? ...Elbette binlerce yıllık insanlık tarihinde de birçok tarihsel olay,kavim ve büyük şahsiyetler de zaman girdabının içinde unutulmuş ve sadece o büyük olay ve şahsiyetlerden belirli veya belirsiz izler kalmıştır.Benim amacımda unutulan o izlerin izlerini sürmeye çalışmak veya kendimce beyin jimnastiği yapmaktan ibaret... Görenlerin anlatımına göre Kaçkar dağlarının uzaktan görünümü adata bir koçboynuzuna benziyor.Ben doğrusunu söylemek gerekirse nasip olupta Kaçkar dağlarının güzel manzaralarını göremedim,nasip olmadı...Kaçkar dağlarının adeta büyüleyici muhteşem manzaralarını sadece elime geçen birçok fotoğraflardan büyük bir zevk ile izledim.Ama doğrusu gerçekten gidip görmeyi ve henüz doğanın bozulmamış köşelerinde muhteşem manzaraları görmeyi de çok isterdim.İnşallah ileride görmek nasip olur.Her neyse devam edeyim konuya...Daha önceki yazılarımda da anlattığım üzere Kaşkar kelimesini Uygurlar,Kırgızlar; Koçkor,Kazaklar ise Koşkar adı ile adlandırıyorlar.Büyük bir tarihi geçmişi olan Köşker Ailesinin adının kökenini,Aynı zamanda Günümüzde Doğu Türkistanda,Kırgızistanda ve Kazakistanda da Bu Köşker ailesinin atalarının isminin izlerine rastlarız.Ecdadımız yaşadığı her coğrafyaya kendisi ile birlikte izini de bırakmıştır.Günümüzde bilmiyorum ama Kaçkar dağlarının ismi ile Köşker, Kaşkar,Kaçkar isimleri arasında ilinti kurabilen araştırmacılar var mı bilmiyorum ama ben yaptığım araştırmalar ve aile büyüklerinden aldığım duyumlarla bu bağlantıyı kuruyorum.Düşünceme katılan olur mu, olmaz mı bilmiyorum ama zaten dediğim gibi bu da benim düşüncem.Beni bu düşünceye yönelten sebeplere gelince onları da müsaadenizle açıklayayım. Yaptığım araştırmalara göre Kaçkar dağlarının eteklerinde 1-31 Ağustos tarihleri arasında şenlik düzenlenmekte ve bu şenliğin adına da Vartovar yada Gül bayramı şenliği olarak kutlanmakta imiş.Bu bilgiyi aldığımda hemen beynimde yaptığı çağrışımı herhalde tahmin edersiniz.Goşkar babanın yurdu,Muş ilinin Varto ilçesi tabi ki... Uzun süredir Muş ili Varto ilçesi ve Goşkar baba hakkında araştırmalar yapmaktayım.Kendimce zaman tünelinde kaybolmuş veya unutulmuş bilgi kırıntılarına ulaşmaya çalışıyorum.Varto ilçesinde de Koğ tepesi şenlikleri yapılmakta.17-21 Temmuz arasında yöre halkı 3300 rakımlı koğ tepesinde çadırlar kurulup güneşin doğuşunu ve o essiz manzarayı izliyorlar, seher vaktinin o güzel saatlerinde.Gün içindede bir yandan davul zurna eşliğinde halay çekip eğleniyorlar.Doğa ile iç içe ve herkesin kaynaşmasını sağlıyan bir şenlik... Anlatılanlara göre gece,hava sıcaklığının -1-2 dereceye kadar düşmesine rağmen yöre halkı dağda sabahlayıp güneşin doğuşunu izliyor ve yine anlatılanlara göre tüm yurdumuzun sıcaktan kavrulduğu Temmuz ayının sıcak günlerinde Bingöl dağlarının hala erimeyen karlarında kayak kayıyorlar ve eğleniyorlar.Şöyle bir iç geçirdim ve imrendim.Doğrusu orada olmayı çok isterdim.Doğa ile iç içe ve şenlikli bir gece,gündüz. Yukarıda anlattığım şenliklerin temelinde dağların kutsanması ve dağ kültürü gelir.Dağ kültürünün temelinde de İslamiyet öncesi,Türklerde yaygın olan Gök-Tanrı dinin etkisi görülmektedir.Türkmenlerin eskiden beri geleneksel hale getirdiği kültürlerden biri Ata kültürü ve bunu tamamlayan göçebelik kültürü ve yaylacılıktır.Bütün Türk boyları Orta Asya Steplerine uyumun gereği olarak göçebe hayat tarzını göç ettikleri her yerde de devam ettirmiştir.Türk milletinin kendisine yurt tuttuğu bütün yerlerde dağ ve ağaç kültürünün izine rastlama mümkündür. Ayrıca Muş-Varto civarında görülen koç heykellerinin benzerlerinin de Kaçkar dağı eteklerinde eski yerleşim birimlerinde görülmüş olması da rastlantı değildir sanırım.Koç heykellerinin sadece belirli bölgelerde görülmüş olması da adeta kültürel ve etnik manada zamanın Türkmen kültürü ve Goşkar babanın bir sembolü olsa gerek... O zamanın unutulan tarihinin günümüzdeki yansımaları çok dikkatli bir şekilde incelenip yorumlanması gereken ve günümüze akseden hususlardır diye düşünüyorum. Her neyse konumuza dönelim.Vartovar şenliği de tıpkı Vatonun koğ tepesinde olduğu gibi yayla halkının yaptığı ve kökenini Ergenekon(Türklerin esaretten kurtuluşu) dağlarında yapılan şenliklerden almaktadır. Vartovar şenlikleri o zamanın şartlarına göre yapılmakta idi.Yaylaya çıkışın genelde iki sebebi vardır.Birincisi ekonomik sebepler ikincisi ise kültürel ve sağlık sebepleri ile doğru orantılı olan göçebe kültürünün devamı olmasıdır. Yayla göçü genelde Mayıs ayında başlardı.Yayla göçü bireysel olarak yapılan bir göç değildir.Yayla göçünün de belirli kuralları vardır. Toplum; kolektif bir şekilde,hep beraber göç hazırlıklarını yapardı.Yaylaya yapılan göçler,temelde şenlik içinde, yaşamın ve toplumun,sosyo-kültürel ve ekonomik işbirliği içinde gerçekleşirdi.Aynı şekilde yaylaya çıkış sonrası yaylada geçen birkaç ay sonrasında da yayla dönüşleri gerçekleşirdi. Vartovar şenliklerinin zamanı da bu dönüş öncesi zamandır.Hatta toplumda bu Vartovar şenliği öyle büyük bir yer tutar ki halk arası konuşmalarda dahi,Vartovardan önce yada Vartovardan sonra diye işler planlanır ve her türlü iş Vartovar göçüne göre planlanırdı. Yaylaya çıkışın bir başka sebebi de Çürük hava denilen Temmuz ayının rutubetli sıcağından korunma ve hayvanların yaylada yayılması idi.Hatta bir çok hasta,yaylaya iyileşme umudu ile çıkar idi.Vartovar şenlikleri, günümüzde de eskisi kadar görkemli şenliklerle kutlanmasa bile,yinede günümüz imkanları ve şartlarında,yaşatılan bir şenliktir. Vartovar kelimesi,Gül bayramı manası taşımaktadır.Kelimenin aslının Ermenice olduğu ifade edilmektedir.O zamanın şartlarında Ermenilerle iç içe ve barış içinde yaşanılmış ve karşılıklı etkileşimlerde bulunulmuştur.Aynı şekilde Muş ili Varto ilçesindede Ermenilerle birlikte yaşanılmıştır.Hatta Osmanlı imparatorluğunun son dönemlerine kadar Ermeniler Tab'ayı Sadıka olarak anılmışlardır.Hatta Orta Asyadan, Hazar denizinin üstünden Anadoluya doğru göç eden atalarımız, şimdiki Ermenistan üzerinden de göç etmiş, Ermenistanın birçok bölgesine de yerleşmiş ve medeniyetini o bölgeye de kurmuştur.Fakat maalesef ki günümüzde Ermenistan bölgesindeki Türklerin izi tamamen silinmiş ve yok edilmiştir.Bu konuda inşallah daha sonra Ermenistanda Türk izleri isimli daha geniş kapsamlı çalışmalar yapılacaktır. Vartovar şenlikleri günümüzde olduğu gibi gelecekte de kutlanmaya devam edeceği muhakkaktır.Ben bu kısa yazımda sizlerle küçük bir paylaşımda bulunmak istedim.İstedim ki Türkmen kocalarının ruhu şad olsun.Yeni nesillere de bu şenlikler ışık olsun.Selam ve saygılarımla...Köşkerzade msakyuz 09.03.2009 İçimdeki samimi duygularla, dağılmış obamın birbirinden habersiz fertlerine Goşkar baba(Oymağımın büyüğü...Başbuğu...) ağzından hasret ifadesinin terennüm etmiş,duygusal bir serzenişi...Hataları ile birlikte hoş görürsünüz inşaallah.Selam ve saygılar...