Jose Miguel Carrera (1810) - [Pablo Neruda]

-Öykü-

Herkesten önce özgürlük dedin,
bir fısıltı yayılırken taştan taşa,
saklı bahçelerde, hayal kırıklığına uğramış.

Herkesten önce özgürlük dedin.
Özgür kıldın köle-oğlunu.
Tacirler dolanırken gölgeler gibi
ve satarlarken yabancı denizlerin kanını
özgür kıldın kölenin oğlunu.

İlk basımevini kurdun sen.
Cahil bırakılmış halka ulaştı harf,
Gizemli hünerlere açıldı dudaklar.
İlk basımevini kuran sendin.
Manastırda verdin dersleri.
Kalın örümcek ağı geri çekildi
ve boğucu kilise vergisinin ini.
Manastırı okula çeviren sendin.

-Koro-

İnsan tanısaydı bari senin soylu varlığını
kıvılcımlar saçan, savaşla tımarlanmış Efendi.
Bari tanısaydı senin canlılığının parıltısını
insan, memleket toprağında.
Cesur kaçış, menekşe-renkli yürek.

Tanısaydı bari insan senin dizginsiz anahtarlarını
gecenin kilitlerini açan.
Yeşil süvari, fırtınada doğmuş şimşek.

Tanısaydı bari insan senin müsrif sevdanı
lambanın sersemleten ışığını.
Gürbüz asmaların salkımını.
Bari tanısaydı insan senin uçuşan parıltını
avunmaz yüreğini o her günkü alazı.

Kızgın demir, soylu taçyaprağı.
Bari tanısaydı insan senin tehditkâr şimşeğini
darmadağın eden korkak kubbeleri.
Fırtına kulesi, akasya dalı.
Bari tanısaydı insan senin dikkatli kılıcını,
kudretten ve göktaşından atılmış temelini.
Tanısaydı bari insan senin şimşeksi büyüklüğünü.
Tanısaydı bari insan senin yılmaz vakarını.

-Öykü-

Denizlerde dolanıyor, yabancı diller arasında,
giysiler ve garip kuşlar arasında,
eve getiriyor özgürlüğün gemilerini,
ateşle yazıyor bulutlara sunuyor,
Dikkatle inceliyor güneşi ve askerleri,
Baltimore'de geçiyor sisi
ve kapıdan kapıya gezip duruyor,
güven ve insanlar dalga dalga geliyor O'na,
bütün denizlerin dalgaları izliyor O'nu.
Montevideo'da yakınlarında denizin,
sürgünlüğünün meskeninde,
bir basımevi kuruyor: bastığı ise mermiler.
Şili'ye doğru geriyor
isyancı liderliğinin okunu,
kristal hiddet alazlanıyor
ki budur O'nu yönlendiren, ve sallanırken havada
yatıştırılmaz ölüm kavgasının
kasırgamsı yeleleri
komuta ediyor kurtuluş alayını.
İdam edilmiş kardeşleri
bağırıyorlar O'na intikamın duvarlarından.
Kendi kanı
boyuyor Mendoza'nın kerpiç duvarlarını
yalayan bir alaz gibi
acıklı ve boş tacını.
Titretiyor bozkırın bitkisel
barışı cehennemsi ateşböceklerinin
bir girdabı gibi.
Kırbaçlıyor kasabaları
soyların ulumalarıyla.
Tutsakların kafalarına basıyor
mızraklarının fırtınasında.
Kurtarılmış panhosu
parıldıyor mısırbaşağı gibi koyu dumanda
ve atların ölümlerinde.

Genç Pueyrredon, anlatma bana
O'nun en son avutulmaz
sıtmasını, acı çektirme bana
o terkedilmişin gecesiyle,
Mendoza'ya götürdüklerinde O'nu
çıkarıldı maskesinin fildişleri
ölüm savaşının yalnızlığı.

-Koro-

Ey memleket, koru O'nu yeleğinin altında,
sevda ver yeniden o evsiz barksıza:
Bırakma yuvarlansın aşağıya
kasvetli mutsuzluğunun uçurumuna:
bu parıltıyı kaldır alnına,
bu unutulmaz lambayı,
bu azgın dizginleri topla,
çağır bu yıldız kuşanmış gözkapağını,
sakla kanın bu iplik çilesini
senin soylu örgün için.
Ey memleket, ver yeniden bu hayat akışını,
ışığı, ölüme yargılı yaralanmış damlayı,
bu ölen kristali,
bu volkansı yüzüğü.
Ey memleket, haydi dörtnala git ve koru O'nu
acele et, tezcek git, dörtnala koş.

-Exodus-

Mendoza'nın duvarlarına götürüyorlar O'nu,
acımasız ağaca, kutsanmış kanın
dik yokuşuna, o yalnız
ıstıraba, yıldızın soğuk bitişine.
Tamamlanmamış yollar boyunca yürüyor,
dikenli çalıları ve çatlamış duvarları geçerek,
solgun altınları fırlatan kavaklar boyunca,
bir paçavra-fistandaymışcasına
yararsız gururunda övüldü
ölümün tozu ulaştı O'na.
Kanayan hükümdarlığını düşünüyor,
çocukluğun
yürek burucu meşeleri üzerindeki yeni ayı,
Kastilya okulunu ve İspanyol
ordusunun kızıl ve erkeksi kalkanını,
öldürülmüş soyunu, evliliğin
tatlılığını, sürgünlüğü
portakal ağaçları arasında, dünyadaki
savaşları,
O'Higgins 'i, bayrağı taşıyan gizi,
Javiera'yı, Santiago'nun kıyısındaki
bahçelerde saf rahibeyi.
öcünü alıyor siyah gelişinde Mendoza,
pataklıyor yenilmiş değerliliğini,
ve taş fırlatılarının arasında yükseliyor O
ölüme doğru.
Hiç bir zaman böylesi yerinde
bir son bulmadı kimse. şiddetli saldırılardan
rüzgâr ve hayvanlar arasında,
kanından gelen herkesin öldürüldüğü
bu sokağa kadar.
İdam sehpasının
her bir basamağı hazırlıyor O'nu kaderine.
Artık kimse sürdürmeyecek öfkeyi.
Öç, sevda kapatıyor kapılarını.
Tutuyor yollar o rahat görmemiş mahpusu.
Ve ateş ettiklerinde O'na ve kan
fışkırdığında elbiselerinden öteye
bu halkın ağasına, tanıyordu kan
bu utangaç toprağı, ulaştı kan
ulaşması gereken yere, susamış
üzüm preslerinin toprağına ki bekliyorlardı
O'nun ölümünün un-ufak edilmiş salkımlarını.
Gözetledi araştırarak memleketin karını.
Herşey sisti bu tırmalanmış yaylada.

Parçalanmış aşkının doğmasına izin veren
demirlerden yapılma silahlar gördü,
köksüz hissetti kendini, bu yalnız kavgada
dumanın bir yolcusu gibi,
ve böylece indi aşağıya doğru, övüldü
tozda ve kanda, bayrağın iki kolundaymışcasına.

-Koro-

Musibet süvari, alazlı mücevher,
karla kaplı memleketin ortasında yanan dikenli çalı.

Ağlayın O'nun için, ey kadınlar, ağlayın
yumuşatıncaya dek gözyaşlarınız toprağı
ki sevmişti O toprağı, tanrısal bir sevgiyle.
Ağlayın, Şili'nin dayanıklı savaşçıları,
dağ ve dalgayla içli dışlılar,
bu boşluk bir kar-çölü gibi,
bu ölüm bizi pataklayan deniz gibi.
Sorma niçin, kimse anlatamaz
barutla havaya uçurulmuş gerçeği.
Sorma kimdi O diye, kimse çalamaz
ilkyazın gelişimini,
kimse öldüremedi biraderin gülünü.
Öfkeyi, acıyı ve gözyaşlarını barındıralım daha
Avutulmaz bu boşluğu dolduralım haydi,
ve bırakalım anımsasın gecede ateş
sönmüş yıldızların ışığını.
Ey bacı, koru kutsal hiddetini.
Halkın utkusu senin kırgın şefkatinin sesini
gereksiniyor.
Yay pelerinini O'nun ayrılışı üzerine
değil mi ki O - soğuk ve gömülmüş - sessizliğiyle,
memlekete güç veriyor.

Bir hayattan daha bir hayattı O'nun hayatı.

Bir alev gibi aradı bütünlüğünü.
Geriye bırakana kadar O'nunla birlikteydi ölüm,
mükemmel ve yokolmuş sonsuza dek.

- Karşı-dize -

Acının defnesi korusun en son kışçıl
özünü.
Kaldıralım parıltılı kumu taçyaprağına,
Araukanya aşiretinin bağları korusun
ölümün ayını,
miskokulu boldo-yaprağı, Şili'nin geniş, karanlık suyundan
beslenen kar,
O'nun sevdiği bitkiler, ağırbaşlı çanaktaki çiçek,
dayanıklı bitkiler, sarı kentor'un sevdiği,
siyah salkımlar
topraktaki elektrikli sonbaharla pırtlamış, kara
gözler
ki parıldıyordu O'nun topraksı öpüşünün altında, mezarında
barışı kararlaştırıyorlar.
Memleket uçursun kuşlarını, söz dinlemez
kanatlarını, kızıl gözkapaklarını,
queltehue-kuşunun sesi uçsun suyun üstünden
yaralı süvariye,
loica-kuşu kanasın alrenk-kokusunun lekesiyle
kutsamak için
memleketin düğün-gecesinde kaçışı yayılanı,
ve kondor, salınarak o değişmeyen
yükseklikte, kanlı tüylerle
taçlandırsın uyuyan göğsü, sıradağların eşiğinde
dinlenen ateşi,
koparsın asker öfkenin gülünü, zalim duvarın
direğini,
köylü salınsın kara giysisiyle at ve
köpüklenen katır üstünde,
tarlanın kölesine geri dönsün yas giyinmiş kalkan
köklerin barışı,
tamirci yükseltsin solgun kulesini, gecesel
kalaydan kurulmuş:
ve kahraman ellerle örülmüş, söğüt dalından
yapılma beşiklerden doğan halk,
ki fırlar ileriye madenlerin kara taşından ve
kükürdün yataklarından,
yükseltsin halk şehitliği ve sandığı ve övsün O'nu
çıplak anılarıyla
demiryollarının azametinde, yara ve taşın
sonsuz dengesinde
ta ki mis kokulu toprak emir verene dek
Copihue-asmalarına ve açık kitaplara
yenilmez çocuğa, şanlı boralara,
narin, dehşetengiz, katı askere.
Ve korusun O'nun adı savaşan halkın
katı tarlalarında
gemi-adlarının dalgaları yarmaları gibi:
yazsın memleket bu adı pruvasına ve
öpsün şimşek bu adı,
çünkü böyleydi işte O'nun özgür, ince ve ateşli hayatı.

Pablo Neruda
'Los libertadores'den - 'Canto General'
'Evrensel Şarkı'dan
Çeviren: İsmail Aksoy.