İnsanın Tutumlarındaki Evirilim 11

Çünkü bunların hiç birinin yaşanabilir olmasının somut nesnesi, sosyal birliğin kendi ortamı içinde yoktu. Bu tür olası, hayali söylemlerin, sosyal birlik içinde, hiç bir değer ifade eder yerleri yoktu. Ya hep açtılar, ya hep toktular. Ne birikmiş malları vardı ki mal birikmesi olanaksızdı. Ne de eşitsiz dağılmış rızka sahiptiler. Ne de, kendilerinden olma nesillere miras bırakacak düşünme düzenleşmelerinin, aile kurumunu düşünebilmişlerdi. Gereksinilen ihtiyaç gelenekti. Bu da toplumdaki gibi ikide bir değişmiyordu. Gelenek ve gelecek, totem aracılığı ile atalardan kendilerine intikal ediyordu. Totem, atalar ruhunun sembolizm idi bu.

Komün güç, klan döneminde, bir köle olmayacağı için; resuller kölenizi azat edin diyemeyecekti. Yine evlilik kurumu olmadığından, 9 yaşında olanla evlilikler yapıp yapamayacağınız, hiç bir zaman tartışılmayacaktı. Hatta kendi evlatlarınız ve kendi üvey evlatlarınız olmayacağından, üvey evlatlarınızın boşandığı karısı ile evlenmek zorunda kalmayacaktı. Ha keza size örnek olsun diyen, evliliklerin olup olmayacağını ve halka; bunları “ en güzel ahlak” diye göstermek zorunda kalmayacağı için; bu dönemin nebileri, sosyal birlikten işsizlik maaşı alıyor olacaklardı!

Eğer böyle biri nebi kişi ortaya çıksa, bu türden demeleri olamaz idi. Akıl edip es kaza diyebilmiş olsa idi! Eğer akıl edebiliyorlarsa! Ona uzaydan gelmiş biri gözü ile bakarlardı. Ve kutsal dumanla kötü ruhlarını kovmaya çalışırlardı!

Kötü ruhlar anlayışı, o dönem insanlarının, zaten var olan animist anlayışlarının, kendi algılarına göre sınıflamalarından biridir. Söz gelimi kendi doğal güçsüzlüklerinden ve hastalanmalarındaki anlaşılmaz nedensellikleri anlayamamaları sonucunda kötü ruh, kendilerince yansıladıkları kuruntusal neden idi. Başının ağrıması gibi. Ahrazlık gibi ve kimi deliliklerdeki belirişlerin, kötü ruhlar elinde olunuşu sanıları gibi anlayışları vardı. Saralı durumlar. Hep bu tür kötü ruhlar anlayışı içindedir. Açıkçası somut olgusal telakkilerin, inanılarak bilinir kılınması idi. Zaten bu ruh çağırmanın yanına bu kötü ruhları kovan rit seansları da vardı. Rüyalar da, bu tür ruh anlayış ve müazzep anlamlandırmaların kaynağını beslemekte, açıktır ki etkindiler.

Rit olarak şölenleri, eğlence ve saygı bağlamındaki kutsallıkları ve ibadeti saygılaşmaları; şu veya bu biçimde vardı. Nesnel olanı, nedenselliği akıl edemiyorlarsa; bari nakıl (sözlü kurgu aktarımı) da mı, edemezlerdi? İşte var saydıkları etraflarındaki yaygın güç, ruh mana anlayışları; giderek hem suç ve ceza anlayışlarının ilk olduranı olacak, hem bilme ihtiyaçları yerine geçecek, kısa yol kararlılık düzeyi olacaktı. Hem de haber kaynağı, mesaj kaynağı ve meşruiyet olumlama kaynağı olacaktı. Bunun somut simgelenişi totemdi. Kötü ruhlara karışanların tedavi seanslarından başka, birlik dışına atılmaları da olasıdır.

Kazancını; yani avlandığı üretimini, klana götürmek ve paylaşmak; hem tek bildiği yoldu. Hem de aksi muhaldi. Bu onun, o günlerde en yaşamsal davranış biçimi ahlakı idi. Hem de iyi ve övülen bir ahlaki davranış idi. Gruba katılma gerekçelerinden biri idi. Zorunlu yaşam biçimi idi. Şimdi olan ise, üretimini kendine alı koymaktı. Gide gide, bireysel emeğine sahip çıkacaktı. Her şeyi; bu özel mülkiyete sahip çıkış ekseninde görüp, ona göre değerlendirecekti. Bunlar birden bire olup biteni, anlayış verdiği, olgulaştırdığı süreç ve tutumlar, değildi elbette. Yeni düşünmesi, ahlakı, toplumsal yapılaşması cinselliği, evlilikleri, sosyal statüsü, hep bu girilen yola göre biçimleşecekti. Bir anlamda, kişisel emeği sahiplenişi; iyi ve övülen bir başarıdır artık. Ve emeği sahipleniş zenginlikti. Ve ahlaki idi. Becerikli, akıllı bir tutum idi.

Yeni tip ittifakla, karşı ata soy birliklerden, karı koca edinme, analık babalık gibi nesep bağı edinmeleri, eski klan sosyal birlikte yoktu. Rahatlıkla yapabildiği, sosyal birlik üyesi olmanın doğal bir hakkı olan cinselliği sağlama şekli; şimdi karşısına, cezai yaptırımlı bir töhmet olarak çıkıyordu!

Bunların kişilerdeki ruhsal hal geçişleri, onulmaz bir tahribat ve kırılmalardı. Cinsel özelleşmeler ve bir nesep sahibi yet olgusu, ana baba velayetlerinin süreç içindeki seyirleri, çok uzun ve farklı gelişmeleri tecrübe etmelerine neden olmuştu. Bu olguların, bugünkü anlamına yakın bir anlaşılmaya gelinceye dek, uzun gel git devinme girişimleri yaşandı. Ancak bugünküne yakın bir ana baba velayeti anlayışına Hamurabi döneminde gelinmiş olduğu, yine Hamurabi yasalarında anlaşılmaktadır. Ufacık bir adım, ne çok girişme ve kaosları beraberinde; klan insanını önüne, çetin sorunlar olarak koyu vermişti.

İttifakların girişmesi ile ilk ata soy akraba, kardeşlikler müktesebatındaki kutsal ata totem aitleşmeleri, bitmişti. Bu hal elbette bıçakla kesilir gibi bir kesilme kopuş değildir. Yeni işlevler üslenerek birliklerin düzenleyicisi olacaktı. Yerine başka ata soy oluşların girişmesi ile yeni durumlar çıkmıştı. Yeni olan girişme, önceden beri süre gelen kendi kutsalı olan ata soyu değildi. İttifak gücünü temsil eden yarı insan ve yarı totem (ilahi) güçlü dev savaşçı olumlaştırıcı, yarı tanrı yarı insan semboller, kutsal oluşun meşruiyet yaptırım kaynağı oluyorlardı. Gılgamış gibi, enkimdum gibi. Yeni yapıyla, bir yanda, yeni ittifak birliklerinin uyum rehabilitesi de oluşturuldu.

İnsanların mutluluk ve erdemlerini sağlansın diye, otuz beş bin ilah ve ilahe var edilmişti. Aslında bu ilahların sayısı, etnik soyların, sosyal oluşumlar sayısı kadar olan totemlerin sayısıydı. İlk ittifakların oluşması ile önce ilah mefhumu olmayan tapınak algıları oluştu. Ki buralar çoban kült toplulukla, çiftçi kült topluluğun, karşılıklı yükümleşme ürünlerini birbirine sundukları, takdim (kurban) sunak yerleridir. Bir ödeme, ödeşme, anlaşma ve ilk kurumlaşmalarını ortaya çıkarma sözlenilmesi sembolizmidir tapınağın ilk çıkışı.İttifaklar için yönetim ve otorite çıkarma merkezidir.

Bu ilk ittifaklarla ittifaka giren grupların coğrafi yerleri aşağı yer, yukarı yer gibi bir süreç içi oluşumla tanımlanacaktı. Her bir ittifak grup totemleri bu ayırma işlemi ile bu ayrılan yerlere zamanla ad verme gibi düzenlemeleri üslenecekti. Yine minik minik oluşum ve anlayışların birikmesi olan, birden bire bilmeyle, hem ilahlık pozisyonuna geçmişi totemler, hem de, totemin olumlama meşruiyet otorite kaynağı ve yepyeni anlayış olan; var olanları düzenleme muktedirliği, ilahların ayrı ayrı totemler vasıfları olacaktı. Yasaların totem kaynağı, şimdi ilahların yasa koyma ve düzenleme, etnik totem anlayışlardan, yeni toplumsal birlikler çıkarıp, meşruiyet olumlamasını yapan, bir geçişenlikti.

Sürecek