Bazı İslam alimlerinin açıklamalarından ve İslam Ahlakı ile psikoloji ilminden yola çıkıp tefekkür ettiğimizde Allah’ın izni ile ortaya çıkan sonucu, meşhur mantık kuralı olan, zıddı ile karşılaştırıp bir sağlama yaparak mukayese eder isek, Cennet ve Cehennemin hakikatinin ceza veya mükafat yeri olmadığı, bilakis birer tedavi yeri oldukları akla ve kalbe ispat edebiliriz.
Bazılarının: “Cennet ve Cehennem birer ceza ve mükafat yerleridir” iddiaları ile; diğerlerinin “Cennet ve Cehennem birer tedavi yerleridir” fikirlerini karşılaştırdığımızda, ikinci beyanın haklılığına kanaat getirebiliriz. Fakat, ikinci beyandaki gibi inanıp ta, toplumun o günkü bilinç düzeyini ve yapısını göz önüne alarak birinci beyan ve benzerleri gibi açıklayanları, birincilerle karıştırmamalıyız.
Birinci beyanı şu iki karşılaştırma ile test edebiliriz:
1 – Cehenneme konacak insanları psikanalitik bir gözlemden geçirirsek, onların dünya hayatındaki yaşamlarında nöro-psişik hastalıklarla malul olduklarını teşhis edebiliriz ve bunların içinde başta şizofrenlerin, bazı paranoitlerin ve benzeri hastaların ceza-i ehliyetleri yoktur, suç işlediklerinde ceza verilmez, çünkü onlar yaptıkları cürümleri kesinlikle doğru sanarak yapmaktadırlar, yani eğriyi doğrudan ayırabilme melekeleri olmadığı için, onlar adam da öldürseler ceza verilmez ve tedaviye alınırlar. Dünya adaletinin terazisi bile onları böyle tartarsa, haşirde mizan-ı adalet-i İlahiye (Allah’ın adalet terazisi) nasıl bunun tersi bir şekilde tartar?
Adını mıh gibi aklımda tutuyorum
Büyüdükçe büyüyor gözlerin
Ben sana mecburum bilemezsin
İçimi seninle ısıtıyorum.
