Gönül Şiiri - Turan Tuncer

Bu şiiri sevgili üstadım Sn. Dr. İrfan YILMAZ beyefendinin şiir üzerine yapmış olduğu şiirde redif anlayışı yazısı üzerine yazdım. Bu güne kadar bana çok uzak olan uyaklı ve ölçülü şiire ilk örneğim, hatalarımı umarım Türk (şiiri) edebiyatı bağışlar. *************************************** ALTIN KAFİYE: Redif almış tunç kafiyeyi bile aşan, en güçlü kafiye yapısıdır. Kafiye şemasını oluşturan mısralarda varsa redif hariç, en az BEŞ adet ses uyumu gerektirir. Kafiyeyi oluşturan ses uyumu, mısra sonunda bir kelimeye veya birden fazla kelime gruplarına aktarılabilir. Örnek olarak bir beyit yazalım: Palazlanan kimdi yâr, gülümden kan emerek? Hafik bir yandan ağlar bir taraftan Gemerek! ... Buradaki kafiye yapısı incelendiğinde fiil köklü ''emerek'' kelimesinin Gemerek isim kelimesi içinde farklı bir anlam için tekrarlandığı görülür. Bu haliyle bu beyitin kafiye yapısını Tunç Kafiye olarak savunanlar çıkacaktır. Ancak bir kelimenin farklı anklam taşıyan başka bir kelime içinde geçiyor olması Tunç Kafiye tanımı için yetersizdir. Örnek başka bir beyit yazalım: Bir oyunda yenildik beraberce ben ve o. Türkülere konuydu Ardahan'lı Deriko. Yukarıdaki beyitin son mısrasındaki ''o'' zamiri başlı başına bir kelimedir ve Deriko isim kelimesinin içinde farklı anlamda geçmesine rağmen ancak Yarım Kafiyedir. O halde şiirde kafiyeyi belirleyen tek unsur, mısraların sonundaki farklı anlam taşıyan kelimelerdeki ses uyumudur. Tek uyumun yarım kafiye olduğunu yukarıdaki örnekte gördük. İki ses uyumu tam kafiye, Üç ses uyumu Zengin Kafiye, Dört ses uyumu Tunç Kafiyedir. Kafiye şemasının Altın Kafiye özelliğini kazabilmesi için Redifler hariç en az BEŞ adet ses uyumu gerektirir. İlk beyitimizde örneğini verdiğimiz ...emerek ...Gemerek Kafiye örneği BEŞ adet ses uyumunu yeterliyken altı adet ses uyumu ile Tunç Kafiyeyi aşarak ALTIN KAFİYE özelliğini kazanmıştır. Altın kafiyenin dağıtılışı bir kelime yerine birden fazla kelimeye aktarılabilinirse şiirin sanat ve edebi değeri daha da artar. Ör: Bu şiirde: Taç edildi başıma senden gelen h ''ER BELÂ'' Bir yanım Sibiryaydı, bir tarafım K ''ERBELA'' Yukarıdaki kafiye örneğinde görüldüğü gibi, Altın Kafiye ikinci mısranın son kelimesindeyken ilk mısranın iki kelimesine dağıtılmıştır. Gene de ibrişimi değmedi hiç kimsenin, Gönül gergefindeki simli tek resim senin... Burada Altın Kafiye ilk mısranın sonundaki tek kelimesinden ikinci mısranın son iki kelimesine aktarılmıştır. Yalnız gözden kaçırılmaması gereken bir nokta: Rediflerdir. Örnek: Kafdağı'nın buzulu kaplasın yüreğimi, Dumanlı zirvelerin gözde büyür eğimi. Yukarıdaki mısralarda kafiye şeması incelenirse: Kafdağı'nın buzulu kaplasın ''YÜREĞİM'' i Dumanlı zirvelerin gözde bü ''YÜR EĞİM'' İ kelimelerin sonundaki ''i'' eki rediftir. Altın kafiyeyi şüphesiz daha da güçlendirir ancak Tunç kafiye sonuna aktarılan redif, kafiye gücünü altın kafiyeye yaklaştırsa da Altın Kafiye özelliği kazandıramaz. Dr. İrfan YILMAZ