Eşleştirerek Öğrenme 3 Şiiri - Bayram Kaya

Yanar dağ çevresinde gazın çıkışı; yer içi sismik hareketlerin bir öncü neticesidir. Dolaysı ile ürün artışı ile dağ patlamasının doğrudan bir ilişkisi yoksa da,ürün artışı ile patlamanın geniş zaman içinde, zamanca eşleşen bir denk düşmesi vardır. Oysa siz, ürünü ekmeseniz de yanar dağ yine patlayacaktır.

Eşleşmede bir tekrar edişler vardır. Her tekrar ediş bir kontrol yansımasını verir. Sistemlerin zorunlu bir geri bildirişimi vardır. Buna geri beslenme yasası denir. Geri beslenme (feedback) bir kendini tekrarlama, bir oto kontrolün oluşmasıdır.

Varlıklar (organizmalar) kendi üzerilerine, kendileri yansıyarak bir eşleştirme ile kendisini algılarlar. Eşleşme değişik şekillerde bir yansımadır. Bu yansımalardan, karakteristik bir olan durum da, kendisini inşa eşleşmesidir.

Yansımanın kendisi bir eşleşmedir. Eşleşmeler bir su yüzeyindeki yansıma gibi zahiri (sanal) , bir halı motifi gibi somut ve orantılıdır. Simetrik ya da asimetriktirler. Kendini eşleyen tekrarlayan yapı büyüyerek, eşleşeceği gibi küçülecekten, Matruşalar gibi gittikçe görünmez eş ipte, eşleşebilirler.

Siz kendinizle eşleşerek, yine kendinizi tekrar ederek, tekrar edişin farkı kadar büyürsünüz. Eşleştirme ayrı ayrı, birbirine benzemez durumların, denkleşmesi olduğu gibi yani beş elma ile beş çocuğun eşleştirilmesi gibi benzemezlikler eşleşmesi vardır. Bir modeli örnek almanın bire bir taklit kopyası olan eşleştirmedirler de. A harfi yazımını, aynı örnek, tekrarlamak gibi.

Bir kopyayı eşleşme en az, ikizleştirme biçimidirler. Farkı fark etmenin kontrolüdür. Seçme ayıklamanın kontrolüdür. Bir adamla eşleşen evini, ya da evle sokak trafosunu, evle mimari biçimini vs. sini; o evle adamı, o evle trafoyu, o evle mimarisini başka adamlardan ve başka evlerden; böylece fark ederek, seçip ayıklarız.

Denk, eşleşme yani ayrı ayrı olayların birlikte, süredurum olacaktan denk gelen, bir birinden bağımsız olarak, çevrimsel, eş zamanlı denkleşmesidirler. Balkon altında geçerken başınıza saksı düşmesi tesadüfi denk eşleşme iken, gibi. Her ektiğinizde 100 dönümlük tarladan bol ürün alıyor olmanız. Bol ürünle 100 dönümüm denkleşen eşleşmesi.

Denkleşen eşleşmeye en iyi örneklerden birisi de yansımanın eş zamanlı süre durumlarla girişmesidir. Ayna yansınız, ne tam sizden kaynaklanır ne tam aynadan. Gölge yansısı, ne tam ağaçtandır, ne tam Güneşten kaynaklanır. İki eş zamanlı durumun girişen konum yansılaşma eşleşmesidir.

Eşleşme benzerliklerin bir zıtlaşmasıdır. Maddenin anti maddesidir. Yine özdeğin, artı eksi elektriksel ve manyetik (elektrostatik) kutuplaşması birer eşlenme var oluş devinmesidirler. Bunu en güzel şeklini mıknatısta görürsünüz. Bir mıknatısı ne kadar parçalarsanız parçalayın, her parça eşleşen (denkleşen) bir iki tane farklı yeni N ve S kutupla belirirler.

Kimyasal bağlarda bu şekil bir farklı benzerliklerle duyarla şan, bir eşleşmedirler. Mevcutlar içinde en başatla şanının eşleşmesinden tutunda, oluşma doygunlaştıkça ters çevrimle, başat olandan daha aşağı diğer birleşme eğilimlerine doğru olacak la, polarma bileşiklerine ve eşleşen tekrarlara giderler.

Bu bağlamda adenin timinle; guanin, sitozinle kutuplaşıp eşleşirler. Bir olayı, birbirine göre alabileceği çoklu biçim yansıması olacaktan düşünemez isek, olayları kavramada oldukça yavaş kalırız.

Bir durum, kendi içinde, kendisi ile bire bir, eşleşen kopya durumken, dışla bağıl bir denk düşen eşleşme öğrenim uygulama olmaktadır. Örneğin bir molekül kendisini eşleyen birçok aynı kopyaların bileşke süredurum konumudurlar. Yüz binlerce aynı benzerlik, kesikli ve süreklilikle, birbirini tekrarlarlar. Somut oluşta tekrarlamak sınırsız değildir. Ayna gibi sanal eşleşende, ayna içi ayna görüntüde; eşleşme sınırsıza benzer.

Yine bir hacim oksijenle, iki hacim hidrojen aynı eşleşmedi replikasyonu verirler. Bu eşleşmeli kesikli sürekli yapı tekrarları, su damlasını ve su akışını ortaya koyarlar. Bunlar doğadaki en temel ve basit replikasyon girişmesinin ön ve ilk adımıdırlar. Bir kaos da, bir tusunami de; benzer eşleşmelerin kesikli sürekli topaklanmasıdırlar.

Olaylar girişen olaylara döndükçe süreç replikasyonları da akıl almaz seçme ayıklama durumlarına dönüşmektedirler.

Basit bir buhar makinesi modelinin replikasyonu bugün akıl almaz(!) bir konforun, eşleşen devinimine dönmüştür. Eşleşmenin bir öğrenme(zekâ) , zekânın bir kendini tekrar etme, tekrar eden yapı farkları fazla ve eksikleri; seçen, ayıklayan bir girişme olduğu, sanırım sezilmiştir.

14.01.2011