Enstantane 6 Şiiri - Bayram Kaya

6-] Olsundu, nasılsa başlangıcın işlev fonksiyonu, sosyal birlikti komün toplumun ödevini ortaya çıkartmıştı. Şimdiki yeni ahlaktı işlev fonksiyon da insanın halkçı ödevi içine katılacaktı. İnsanların ahlakı; İyilik-kötülüktü iki eşmesine değin olan tutumları, toplumsal üretim ve paylaşım alanındaki ilişkilenişle mülkiyetçi sahibiyetliklerden geliyordu.

Toplumda yansıyan bu çelişki, kendisinin halk içindeki kopyasını daha katlanmış şekilde yansıtıyordu. Bu eşitsiz yansıma (şeytan-melek) sosyal erdemdi bir ödevle, yavaş yavaş halkın içine itecekti. İnsanın yeni toplumuna dek sorumluluk ve görevleri de, yepyeni bir yüküm eşilen görevdi. Bu yeni görev de toplumun özeğine konacaktı. Artık töreci ödev halkın, görev de toplumun olacaktı.

Bizler doğal olaylarda, sosyal ve toplumsal olaylarda kimi anlamaları yapabilmemiz gerekir. Bu anlamaları yapıp olup bitenleri de kavramamız için gereklidir. Böyle girişen durumlar içinde kör tabu yerine, oluştu bilicin plastik tabuları oluşur. İnsan geçmişin şimdi ile girişen anlık belirmelerinin bir filim karesi gibi akıl geçirimlerini, öznel yeteneklerle adım adım gösterip tanımlamalıdır. Değilse o olayın tam bir anlama analiz ve sentezdi çıkarımlarını, tartışmasını yapamayız.

Şimdi de güncel yeni bir başka enstantane olan; “çağdaşlık; yani efendilik, adamlık, bilirlik, insanlık, güncel oluşlar, kılık kıyafetle olmaz? Söylemli aforizmayı ele alalım. Böyle denen söylemdi yapaylar; halkın ve toplumun provokatif giriştirilmesidir. Halk, güncel aidiyeti bağıntı ile giyinir. Toplum güncel ve mesleki bir aidiyeti girişme ile giyinir.

Bir söz ağızdan çıktı mı; söz yaşamla karşılığını bulan bir girişmesini yapmadı mı; söz yaşamla karşılık bulmadı mı; ne kadar doğrudur değil mi? Sözü, böyle söyleyene belki de siz; sen affetmişsin, dersiniz.

Aslında bu söz; “çağdaşlık kılık kıyafetle olmaz” denen söz; çağdaşlığın, güncelliğin, insanlığın, adam olurluğun, eğitimciliğin vs. kılık kıyafetlerle olacağını bilmelerin inatlaşması ile söylenebilir. Değilse insanlık taş devrinden buyana, atalara değin giysiyi giyiyor olmalıydılar. Biçimler, özün yansımasını gerçekleyen, dışta öze değin bir giriştirme yaptırır olduğu da açıktır. Anlama kolaylığı olsun diye ve dışta giriştiren ilişkiler yaratması bağlamında; toplumsal bir mesleğin kılık kıyafetini göz önüne alalım.

Söz gelimi trafikte bir polis giysili kişiyi görmüş olalım. O kişi gerçek bir polis olsun ya da olmasın, hemen kendimize bir çeki düzen veririz değil mi?

Yine aynı görevi sivil giyimli biri yapıyor olsun. Bu kişiye değin gözlemimiz sıradan insanlara göre olan davranışımızdan bir farkı olmaz. Ve o kişi bir polis olma görevinin gereği olan bir yansımayı ve mesajı bize veremeyecek. Bu yüzden durumun, polis-sürücü oluşuna değin girişen bir algısı olmayacağından trafikteki illa bir hata, kusur ve kabahati belki de yapacağızdır. Elbette asıl olan polis olsun olmasın kurallara uymak tutumumuz olacaktır. Ama yer yer insan damarımız bizi hatalara yönlendirebiliyor.

Bu durumda biz, işleyebileceğimiz olası kabahatle gizliden yakalanacağız. Yine söz gelimi caddede yürürken geçmiş dönemin kılık kıyafeti içinde olan, kadı giyimli biri ile karşılaşmış olalım. Elbette onunla sizin aranızda güncel anlamlı bir mesaj iletilmesi olmayacaktır.

Bu karşılaşma anında içsel düşünmenizle hemen, onun akıl hastanesinde kaçmış biri olacağını düşünebilirsiniz ya da filim çekildiğini sanabilirsiniz. Veya setten acele ile ayrılmış kostümlü figüran olduğunu vs. düşüneceksinizdir. Ya da en sade anlayışla, o kişinin maskeli baloya giden bir davetli gibi düşünürsünüz. Ama bu durumu hiç bir şekilde, olağan, güncel, sıradan bir iletilmenin rahatlık algısı içinde ve alışıldık olacak tepkinizle, savuşturulur bir karşılaşma olmayacaktır.

Sürecek