Mürsel Adıgüzel - Edebiyatımızda Şiirler ...

Edebiyatımızda Şiirlerimizle İlgili Yazım Kuralları
Sevgili okurlarım ve grup arkadaşlarım. Geçen hafta yazmış olduğun makalemde Şairlerimizi ve şiirlerimizi yorumlamıştım. Bu haftada şiirlerle ilgili yorumumu sizlerle paylaşmak istedim. Mademki bizler edebiyatla uğraşıp, onun içinde yer almak istiyoruz, o zaman çok dikkatli olarak, temel doğruların içinde olmamız gerekmektedir. Bu nedenle, bilmemiz gereken bir dizi kuralları uygulamada yerli yerinde kullanmalıyız. Bilmeden bir takım eksik çalışma yapmak, çok anlamlı ve değerli çalışmalarımızı anlamsız kıla bilir. Bunun önüne geçmek adına, çalışma konumuzla ilgili, bilgi sahibi olmalıyız.
Sizlerle bu makalemde şiirlerle ilgili “Uyaklar ve Uyak Çeşitleri” hakkında düşüncelerimi paylaşmak istedim.
1-Uyaklar ve Uyak Çeşitleri: Uyaklara (kafiye) çeşitleri de denilebilir. Bu bağlamda, Uyaklar gerek hece vezni olarak yazılan, gerekse serbest şekilde yazılan şiirlerdeki yerinin çok önemli olduğunu bilmeliyiz. Bu önemin kısaca genel temasına baktığımızda, şiiri düz yazıdan ayıran tema budur. Serbest şiirlerde de uyaklar önemli olsa da, genellikle hece ile yazılan şiirlerde uyak kullanmak şartı vardır ve bu şart her zaman aranmaktadır. Ne var ki azda olsa bazı yanlışlıklar olmaktadır. Bu yanlışlardan bazılarına dikkat çekecek olursam, hiçbir zaman uyak olmayan sözcükler zaman zaman uyakmış gibi kullanıldığı görülmektedir. Fiil kökünün sonlarına gelen ekler uyak gibi algılanmakta olduğunu görmekteyim. (varıyorum-yoruyorum- sarıyorum) gibi fiillerin kökleri değil, ekler uyak zannedilmektedir. Ancak bu eklerin şiirdeki yerleri, uyak değil rediftir.
Özellikle uyakların yalnızca fiil kökünden oluştuğu hiçbir zaman, akıldan çıkmamalı. Örnek verecek olursam: Bakıyorum- yakıyorum- akıyorum-çakıyorum- okuyorum sözcüklerinde uyak olan kökler: “Bak-yak- ak-çak-ok “ kökleridir. Bu köklerin sonuna gelen eklere redif denilmektedir. Şiirlerde kafiyeler, (yani uyaklar) sözcüklerde ki uyumlu harf durumuna göre ve kullanıldıkları yere göre incelenmelidir. Buna göre bir sıralama yapacak olursam:
*Yarım Kafiye: Yalnızca bir harfin benzeşmesinden oluşmaktadır. Örnek verecek olursam; “kuş-taş-şiş” ve benzer sözcüklerin ortak olanı “ş” harfleridir. Bu nedenle bu kafiye düzenine yarım kafiye denilmektedir.
*Tam Kafiye: İki harfin benzeşmesinden meydana gelmektedir. Buna göre bir örnek verecek olursam: “ taş- baş- şaş” ve benzeri sözcüklerin anlamları farklı olsa da uyumlu harfler “aş”tır. Bu nedenle bu kafiye düzenine tam kafiye denilmektedir.