Cümle ve Mısra Arasındaki Fark

CÜMLE VE MISRA ARASINDAKİ FARK
Mustafa CEYLAN
**********************************

İşte geldik, en önemli konularımızdan birisine...
Cümle ve Mısra konusuna...
Cümle: Nesir(Düz yazı) nın özüdür.
ÖZNE + TÜMLEÇ + YÜKLEM = CÜMLE
ÖZNE=Ö
TÜMLEÇ=T
YÜKLEM=Y olsun.

CÜMLE=Ö+T+Y

Ben İstanbul'a gideceğim...->Bu bir CÜMLE'dir.
BEN=ÖZNE
İSTANBUL'A =TÜMLEÇ
GİDECEĞİM=YÜKLEM

*

Peki, NESİR(Düz yazı'nın) kurgulaması böyle de,
ŞİİR denen eşsiz derinlik ve mükemmeliyeti ortaya koyan dil'de ŞİİRİN DİLİ'n de bu nasıl oluyor?

Şematik olarak anlatalım.

ŞİİR'de bu oluşuma MISRA adını vermekteyiz.
MISRA' da da ÖZNE, TÜMLEÇ, YÜKLEM vardır, ama, ŞİİRİN DİLİ, (Ö+T+Y) Şeklinde dizmez.
Nasıl dizer? Şöyle:

Ö+Y+T (Ben gideceğim İstanbul'a)
Y+T+Ö(Gideceğim İstanbul'a ben)
Y+Ö+T(Gideceğim ben İstanbul'a)
T+Ö+Y(İstanbul'a ben gideceğim)
T+Y+Ö(İstanbul'a gideceğim ben)

Şekillerinden en uygun olanını, sözün akışına göre kullanır. Şiir dili bu sebeple daha zengin, daha alternatifi fazladır. Nesir dilinde, cümle dümdüzdür. Özne tümleç yüklem üçlüsü yanyana gider. Nesir yazarları, yazılarını klasik-durağan bir halden daha akıcı bir hale getirebilmek için "devrik cümle" kurmaya çalışırlar ki, bu çaba da, dillerini şiir diline yakınlaştırma çabasından başka bir şey değildir...

Daha önce de belirttiğimiz gibi, YÜKLEM' DEKİ SON SES' de saklanmıştır ÖZNE(Zamir) ... O son ses varken, şairin illâki "kelime israfı"na yönelip, özne'yi yazması da şiiri zorlar, şiirin güzelliğini bozar.

Cümle ile mısra arasında önemli farklar vardır ki, burada şiir dilini ele alarak izah etmeye çalıştık.

Yüklem'de ZAMAN önemli bir unsurdur.

GENİŞ ZAMAN-GELECEK ZAMAN-DİLİ GEÇMİŞ ZAMAN-GEÇMİŞ ZAMAN gibi hâl ve durumların, özne ile veya tümleç ile bağı'da dikkatlerden uzak tutulmamalıdır. Şiir dili GÜZELLİK PEŞİNDEDİR. Güzellik âhenkten gelir. Âhengi bozuk söylemlerle şiirimizi dokuyamayız. Aksi takdirde şiir güzeli bizden yüz çevirir.

İllâki uyum ve kuvvetli bağ...

Yüklemin mısradaki yükü üstüne rahatlıkla almasını istiyorsak tümleç ve özne ikilisini yüklemle çok uyumlu hâlde tutmalıyız. Mısra'nın yarısında başka, mısranın öteki yarısında daha başka dans yapan dil, dinleyenleri şaşkına çevirir. Özne'de BEN derken, yüklemde GİDECEĞİ(M) demek yerine (GİDECEĞİ(Z) derse bir şair, daha işin başından kendi dilini hasta etmiş demektir.