Bir Uygarlığa Dair 5 Şiiri - Bayram Kaya

İç Arap ittifakı, 6. Yüz yılın geldiği düzlem envanterlerinin Araplarca tepe taklak kullanılmasıydı. İnanç üzerinde inançların meşrulaştırmasının ittifakıydı. Bu tutumda Mekke odaklı kutsal yerler buluşmalı bir teyellenmiş ittifak söz konusuydu. Üreten ilişki olmadığı için tam bir organizesi olamıyordu.

Mekke odaklı ittifak Hübel’in tevhidi (birleştiriciliği) etrafında olacaktı. Diğer totemi grupların bu birliğe katılımı, grupların kendi totemleri eliyle olacaktı. Grup totemleri, gruplarını Hübel’e (birliğe) yaklaştırıcı bir misyonla panteon görevi yapıyorlardı. Totemler Hübel'le grupları arasında aracıydılar.

Gruplar, birliğin sesini Hübel'den davetle, kendi grup totemleri aracılığıyla anlayıp, meşrulaşıyorlardı. Bu grupların en gözdeleri; çağrıya amade olan Lat, Menat, Uzza gibi temsilcilikle olan sağcı gruplardı.

Yani Hübel; kutsal yerin güvenliğini koalisyon gücü sayesinde yapıp bu denetim işini yan unsurlarına da kademe kademe (rütbe oluşla) yayabilmişti. Bu savunma stratejisi de, başta kutsal yerle birlik te; Kureyş'in esenliğinin, dirliğinin de savunulmasıydı. Kutsal yer gibi kutsal yer koruyuculuğuyla kutsal yerlerin hizmeti içinde olmak ta, kutsallıktı.

Hübel devlet ve millet yapı örgütlenmesini pek ortaya çıkaramamışsa da, millet olmanın bağlaçlarıyla güncel kullanımın yetkisini 6. yüz yıl Araplarının eline vermişti. Bu da Hübel’ in teşkilatçılığıydı. Yani 6. yüz yıl iç Arabistan'ın panteon yapısı; hem başlangıç dokusu yaşantılaşması oluşla kölelikleri bir güzel meşrulaştırmış. Ama köleliğin, güncel oluştaki feodal izlerine ayak basamamıştı. Hem panteon çevresi kümelenmesi oluşla sürekli olmayan bir birlik vardı. Hem de güncel kutsal yer teşkilatlanması oluşla da, kesikli sürekliydiler.

Hübel’ in çevresindeki konuşlanılma, sizin söz sahibi olma payınızdı. Ama bu pay güncelin yaygınlığı ve yaşantılaşması değildi. Söz gelimi merkez görünümlü Mekke, ne bir çevre koalisyon yönetiminin eseni ne güvenlik sorumluluğunun üstlenicisiydiler. Ne de Kureyş, onlar üzerinde olmakla; onlara söz sahibi olucu bir durum içinde değildiler. Koalisyon başı olmakla hükümü, haram bölgesi içinde emretme ve koalisyon gücüne çağırma gibi zuhreden durumlar içinde olmakla hükmü sınırlıydı.

Bir totem temsilcisi hareketlerinde çok dikkatli olması gerekirdi. Haram (yasak ve müsaade edilenleri belirlenen) alan olan tapınağa girerken; Hübel'in sağındaki solundaki totem temsilcilikleri oluşuyla da davranıyorlardı.

Hübel'in sağında ya da solunda önem derecesindeki totemin aiti oluşla kutsal yerlere sağ ya da sol adımlarını atarak, giriyorlardı. Sağ adımı atıp girmek Hübel’in sağında olmanın ayrıcalık ve gruplar öğünmesiydi. Lat, Uzza, Hübel’in sağında olan birliğin kader defterleri sağdan verilen sağcı totemdiler.

Ya da bir toteminin, Hübel’in arkasında bulunma önem derecesine göre olanların o totem rengi temsil eden giysilerini (totem alana allı gülü giyilip gidilen yerlerde) giyerek, kısmen önü açık, kiminde sağ ya da sol omuz başları açık giysileri kutsal alan içinde üstlerinde taşırlardı. Süreç tutumları çok yönlüydü.

Yine kimilerinin boynu kapalı giysileri varken, yine kiminin de kısmen arkası açık giysilerle vs. giymekle herkes kendi totem anlayışlı işaretiyle totemini temsil eder olmanın, gelenek ve görenek kimliklerini taşıma davranışlarının içindeydiler.

Totemilerin haram yer içinde ritüellerini bu şekilde sembolik olucu taşımalarla ifa etmenin düzeni içinde olurlardı. Bu nedenle bir Uza yanlısı, bir Lat yanlısına; neden Uzzalı biri gibi davranmadığının telkin ve basıncını yapmazlardı.

Mekke panteonu, bu gevşek Arap birliğini sağlamış olmanın temasını ve sözleşmesini sağlamıştı. Bu sağlanmalar ayinci grupların Mekke’deki ayinleriyle gerçekleşiyordu. Ayinler demek periyodik olarak panteonu ziyareti demekti. Bu da ayin sezonlarının ortaya koyduğu bir ortalama referans birlik ruhu ve barış hükümlerinin ikamesidir.

Birlikçi temas ruhlu oluşumların panteon merkezine ziyaretleri var edildi. Bu ziyaretler kutsal antla pekiştirilirdi. Böylece yen dinamizm ve yeni ruhlu bu ziyaretleri tekrarlattırırlardı. Böylece bir sürelik için de olsa birbirinin tasallutundan az çok emin oluyorlardı. Bu periyodiklik çok eskiden beri aşure ayı, yaz kış buluşmaları, kutsal evlilik törenleri gibi bir yığın ittifakı dönem kalıntıları oluşla hala Arap’ta kutsallıkla süren, sosyal elci gelenektiler.

Bana göre olan sosyal evrimin yasasından birini hatırlayalım. Hiçbir gelişme ya da kullanım olmasın ki; kendisinden öncesinin kullanım ya da örnekçeleri içinde, neşvü nemasını bulacağı; ayak basacağı yeni değişme ve dönüşmelerine; geçmiş envanterlerin içinde, kendi malzemesini bulmasındılar.

Totem mutlak bir koruyucu ve gözeticiydi. Totem sizi zorda bırakmıyordu. Ne yapacağınızı, nasıl davranacağınızı size söylüyordu. Totem aktarılan bilgi oluşla, sizden öncekilerin tecrübesiydi. Bu tecrübeler beli yaşam tarzına belli doğru reçetelerdi.

Ama bu doğru aktarımın sizdeki yansıması farklı oluyordu. Yaşamlarıyla size okülte olan aktarım size; deneysel bir bilgi oluşla, sanki sizin nerde ne yapacağınızı öncede biliyor gibi yansıyordu. Daha doğrusu sizin sıkıntılarınıza cuk oturan söylemlerdi. Bu da size, sizin totem tarafından korunup gözetildiğinizin bir algı resmi gibi geliyordu.

Sürecek