Binêre Şiiri - İbrahim Halil Akkuş

BİNÊRE!
PÊŞGOTİN
Ev suhufana deh suhufên Hz Îbrahîm AS ra teşbîh kirîye u hatîye nivîsandin. Hz Ali R.A. gotiye, rindayî ya ifadê kinayîya pirsane. Wunê bivînin ewa risaleya qasi deh pera, minani deh suhufên Îbrahîm AS; yanî mînanî dînê Îbrahîm AS î Henîf dînada înqilabeki pêk bîne. Wisaneki cîld cîld kitavên Âlimên hê berîn ra hevnirx bê girtinêda.
Em ça bikin wêjeya me ha qasi bihêz nine. Dil dixwast ku em jî minanî Zanyarên berê ewa têxista pirtukeke mezinda. Lê birave zimanê Hz Musa AS da ji hinki girtin hebu. Lê belê înqilabên mezin pêk hanî. Înşaallah Xwedê yê mera jî înqilabne ha nesiv bike.
Min dema ev pirtuka dinivîsî âlema yakazayêde jı xeybê dengekî got ez Hz Îsa AS mım mın ra hempêyıvîya. Nivîsanên min eciband. Wî ra dema min ji Budîzmê pirs kır. Wiha got. “ Ewna hemasa dinêrin. Temaşe dikin u xwe ra derseki derdixwerin. Diwêjin binêrin mîrov imtihanê derbaz neve yê têkeve binê erdê bişewute bipije u bikemile paşê cake ware dinê.” Got. Ango çevê dil va nihêrandin qest kır. Bi vî avayi navê risalê danî BİNÊRE.
Ew pirtuka qasi deh pera heman demê da Risaleyeke. Vê risalêda sê mijarên sereke u hine notên pêve hene.
Mijara serekeye yekemin “sirra afirandinêye”
Ya duduyan “esasa ruhe.”
Bi sêyemin u dawiyêda “baveriya olê” goti çiterive.
Bi taybeti destpêkêda cespandina hebuna Xwedê angori şubhên ateistên vê demê da bi avayeki izole kirinê hildin dest.
Bismillahîrrahmanîrrahîm
Subhaneke Allahume we bihemdike. Selli we selım Ya Rabbi ala Hebibike Muhammedin we cemii enbiyai we murselin we ali kulli we eshabi kulli ecmein. Amin velhamdu lillahi Rabbil alemin.
BİNÊRE!
Gotî dema ku meriv derbazî mijarê dive, sifte şubhên derbarî Xwedê hevin wana ji holê rakirin ya heri raste. Çendan cespandina hebuna Xwedê Üstad Bedîuzzaman Said Nursî tu kêmasî nehîştîye. Mesela heri basita wê ça derzik bê hostek nave, tipek bê katıv nave u gundek bê muxtar nave, wê demê ça eva gerdına bê xwedi bımineye. Lê dem pêşta diçe şubhene teze derdikevin. Bi taybetî hine şubhên zanyarên ateist hene. Nav wanda ya herî girîng şirovên ateiste yên Stephen Hawking hene. Ew wiha diwêje.
Zagonên Fizikê hebuna tiştkî bi navê enerjiya neyini icab dike. Evê tuhaf lê têgiha can hildide seva wun serwaxt bivin şibheke piçuk wera bikim. Biaşopînin merivek eraziki rasta dixwaze ku xwe ra quçeki çêke. Quç gerdinê temsil dike. Seva quçê çêke erdê de çeleki vedide. Xweliya derdixe ji çêkirina quçêda bikartine. Tabî ku bi sade quçeki çê nake. Bi heman demê de çeleki jî vedide. Ango negatif versiyona quçê. Demekê de yên çelêda bun, naha divine quç. Ango her tişt bi avayeki mukemmel tê hevsengîyê da. Eva dustura duyî buyin u redbuna destpêka gerdinêdaye. Teqînîya mezin, miqdarekî bol dema enerjîya pozîtîf çêkirîye, heman anêda heman miqdarê da enerjîya negatif jî çê kirîye. Vî halî da pozîtîf u negatîf dike sıfır; herdem
Eva zagoneke xwezayêye dinêye. Başe lê ew qas enerjîya negatîf îro li kuye? Pirtuka xwarina kozmik da bujenên sêyemîn jî valahiyê da ecaib tê. Lê belê kêşana girseyî u angori dusturên tevgerê ku evna dusturên zanînêne herî kewne. Valahî xwe ji depoya enerjîya negatife devaseye. Qasi temîn bike ku her tişti têxe hêç. Dipejirînim ku karê we matematik ninve serwaxtbuna wê zore, lê raste. Bimîlyaran mîlyaran tora bêdawîye ji kadizan çê buye, hêza kêşana girse va hevdu kaş dike u minanî cihazeke depoye dêw dixevite. Kâînat minanî akûke dêw enerjîya negatif depo dike. Bi aliyê pozîtif, ango madde u enerji ya ku îro em divînin minanî quçê ye. Aliyê negatîfe hemberi çelê, belayî valahîyê buye. Pake, lê gelo eva gerîna hebuna Xwedê da tê çi wateyê?
Ji ber ku, kaînat bê wateya hêçtiyê, seva afirandinê Xwedê’kî ra hevceya te tine.
Em ji divêjin ki din serê pêşin Xweda’ki kudret, ilm u mulkê Wîyî bêdawi u qalita ism, sifatê Wîyî bêdawî qebul dike u dest pê dike. Wî demê valahîya maye tabi ku cardın cake dikare tujuke. Ya rast valahî (çal) mijara pirsêda nine. Xwedê diwêje bive ew jî ji tinebunê çê dive. Emê hinki pêşda têkil bivin ku valahî vaxta çê bive seqayê dest dirandinê bike.
Eva ya yekemine, a duyemin, hadê em zanistê re beraber ling bawêjin, kainat dema ku vedive çel u quç ango enerjîya pozitif dema ku çê dive heman rêjeyê da enerjîya negatif jî çê dive, meriv ku bêje, eva bêdawî vedive. İdi yê halekî wisa hilde nikare hilde. Qur’an’ê de sûrê mînanî Înfitar u Tekwîrê merî hilde nezerêde mesela Sura Qur’an ‘êye İnfitar ayeta 1. de qasi nitani ferman dike. “ Dema ku esman feter (çat) bunê “ ayetê de yani asîman da çatîyê çê bive. Sûra Tekwir ayeta 1. da ferman dike. “Roj dema tekwir bunê “ Bı bendi wê ayetê çatî çê bunê şunda kaînatê ser xweda hilşê u bicive hevda u bê valandinê da. Dîsa yê bizvire halê xwene berêyî xaleke higgsê. Bı bendi dîtina min, çimkî min hem destekî emin da bihîst u hem jî Sûra Tekwîr ayeta 11. de ferman dike. “Asîman dema ku tê vebunê “ u " Wê rojê Emê esmin ça minani perên kıtêva meri hev dıwaline witeri qaidê xwene berin iade bıkın. Eva vaadeke dıkeve ser meye. Bêguman Emê vêya bıkın. " ( Sura Enbiya, ayeta 104. ) Bı bendi Van ayeta da dîsa yê veve, kainateke tezeyê çê bive. Vê carê he wê mükemmeldir derkeve holê. Yanî kainat ta damezrandınê hatani nıha hemisa vedive u dicive hev, dicilmise u geş dide, ji sifte bi ber mukemelê ve rê hildide. Çılmısandın u geşbuné ra meri dıkare jı cihané de minaka nişan bıde. Mesela babeliskén hewéda u girdapén deryayéda çédıvın u hewayé u avé neqli cine dıné dıkın meri dıkare nişan bıde. Bı wi avayi dıve ku qulkén reşe fezayéde eyni vazifé bıvinın. Vebun u cıvin ji dıve ku ebateke daha kulli dave.
Ango hemisa distirê distirê randımana lê hildide u dewam dike. Pake randımana wê gello tê çi wateyê. Bala xwe bidnê tê vê wateyê ku randımana ew ruhên geşevedane ew in. Aha ruh neqşeke. Neqş ji meneke wê heye. A mene dive esasa ruhda. Menê ra, qanunê Ra cismaniyet pêwist nine. Ji cisim va mene bi randıman hatîye hildanê. Hafıza Xwedê de yan ji hafıza melekên hafız de bi tomarkiri disekine. Dema wê hatinê bi ihtimaleke mezin kainat dîsa vebunê, wateyê dîsa wergere cisim da. Aha eva babeta hemisa vî terî tê tekrar kirinê. Ango kıyamet çê dive, pişti heşrê pak dikevine cennetê u xerav jî diçine cehnemê.
Bi meselê yekê jî gotî meriv vê zawiyê va lê binêre. Niha dema ku quç tê çê kirinê çala ku çê dive kêrî tiştkî nayê? Mesela wek siper u penageh nayê bikaranin? Yan jî seva çaleki dema quç çê dive quç kêrî tiştkî nayê? Ateist diwêjin çal kort hev divin (yan jî enerjîya pozitif u enerjîya negatif hev divin) sıfır dimine. Nine. Çal jî kort jî kêrî kareki têni, sifir dimîne nine. Mesele namine.
Yekê ji dıwêje karê wê matematik ninve serwaxbuna wê zor e. Nexêyr tıştki merıv serwaxt neve tunene. Xwe ji herdem dıwêjın ki matematika dest me da herdem eslê karê nade. Mesela lêpên kêşeya cêranêye sinuziudal meri bixazek navosera wê hılde, cara yekem da nayê hıldanêda. Çımki kordinata cêranê (i)-demê (t) de, cêrana jori pışta t'ê u jêri pışta t'ê hev dıve qet (sıfır) dımine. Lê meri bine ducara (kareya) cêranê hılde, cêrana jêr dertê jori pıştêda. Carkoka (kareköka) navosera lêpa cêranê ji hıldi dıgêji xwasteka xwe. Ango dıve ku metod cewtve. Goti metodne baş meri bigere.
Berê dema me behsa ilmê Xwedê’yi bê dawî kir, bê dawîtî heve yê çiteri bê çespandinê, hate hişê min. Çimkî bêdawîtî heve Xwedê heye, Xwedê heve bêdawîti heye.
İspata bêdawîtîyê: İlîm, zanîst u teknîk her roj hinkî dijî teqînî dide u peşve diçe. İlmê meriva hetanî mirinî pêşve diçe u diçe. İlmê mîrova ra hudud xêz kirin, heman demêda zanîstêra hudud xêz kirin mumkûn nîne.
Meriv mirinî kesne dinda pêşve dide u diçe. Nîhayetêda hetanî kiyametê diçe u wê şunda insan u kainat dimre diçe. Şunda mena wê dimîne. Mene yan jî zagon ha daringada ha mêjiyê mîrovada bı bendi rewşê boneya kêşeya diyardeyên dijî hev lerzeyê çê dike, dike kodên firekansêda. Mesela Eva zımanê minani Kürdi u Erebi de her peyv yan nêr e yan ji mêye. Bona wê eva nişan dıdeki noronên mêji bı bendi her watê cuda cuda bibar dıve. Bı vi avayi navbera norona da bı elektıriki u kimyevi têkıli çê dıve. Wê şunda ji qada quantumé de parçekokén dıji heve bıbar qada elektiriké çédıke u hem parçekokén bıbare guherbuna qada elektiriké da hem parçekokén bıbare nav qada elektirikédaye tevger dıvın elektromagnetik lépa çédıkın u dıyardeyén hem bıbare hev def dıdın u hwd faktor lépa çédıkın. Aha ew lép ji dıçın parçekokan dıkevın lerzeyé çé dıkın. Ango wate dema razber bu, dikeve rewşeke şênbere kînetikta. Her tişt ji sureta derbazî parêzene minanî hafıza dive. Belê çawa ruhên libase bı vucut xwe kırıne hene, bı viteri libasê bı made, bı rasti libasê hemu parçekokane bı made xwe kırıne u bı bendi taybetiyên made meleke dest xwe kırıne, jêra dewsa motorekê dıvine melek hene. Çımki insan ku hevın melek çıma tınevın. Lê wun dıkarın bejın gello çı duxun çı veduxun arduyên wan çıne. Axê mın melek heyiyên nuranine. Arduyên wan ji goti bıve nur yan ji tesbiha Xwedê. Lê ger wun aligerin kın insanizad dahi hıne mekanikên xênci hêza sıfte pêştır, bı derve ve qe tu hêz nesepandi dıxevıtın çêkırıne. Wun bıfıkırın ki Xwedayê Alemin tıştne ça çêkırıne. Bı vi avayi bıfıkırın ki, heski qaidê insin zanina ça hıldıde bira xwe da u heski zaninên diska da, zaninên mikrocipa da ça tomar dıvın, viteri her tışt melekên hafız da tomar dıvın. Bi vî terî wateyê jî bi çina siftbun u şênberbuna wêyê qetî dive. Çimkî dema kainat tê hıstırandınê da u pışti dema dewreki dawêje, ev tıştên tomarkıri dısa yê derbazi rewşeke lêpên aktif u kinetikta. A ew kinetîk hal beraberîya xwe ve enerjiki jî çê dike. Ji halê kînetikê bı bendi taybetiyên fonksiyona lêpan, derbazî statik halê jî dive. Roja meda daring vedıguhere enerjiyê u enerji ji vedıguhere daringê da hatiye çespandınêda. Ango her tişt ji bona rêgezên dewirdaîmê (mesela şev u ro dıve rojekida roj dıvıne demsal, demsal dıvıne meh, meh dıvıne sal, sal dıvıne asır u mılenyum u dehriyum u nihayetéda dıve kiyamet u bı vi avayiva dıçek dıçe. Evna herek serê inkılapne muhimın. U hwd )dîsa ji darînga da dest pê dike u hê berê mukemeltir bı bendi kanun yan jî wateya wê sift u şênber bive u yê şikil bigre. Çimkî her tişt mesela element bı bendi taybetîya xwe ango wateya xwe dikeve avayeki da. Bi Van tabîra bala xwe rınd bikişînênda. Çimkî ilm u zanist vî terî hîpotezava bi kaîdekîva pêşva diçe. Risaleya heşrêda vêya zef rind salix dide. Qasî gotina wê qe mûmkune ew qas mesref ked vê dinya bêkerarva mexsus bimîne. Eger haqas mesref, ked ku bê serf kirinêda wî demê alemeke dinda dewama wêyê heve. Ango heşrê bive. Ji ber ku ilm u zanîst bêdawîya wê hate çespandinê, hebuna bêdawîyê jî tê çespandinê.
Nav kel u pelanda bona hebuna munasebeta misliyet u nisbiyetê da her tişt diçin dispêrne aqilekî da. Mêjî u hiş wazifa lokomotifê dike. Esasê ruhaye ku hebuna zagon u wateya wê jî sureta tê hildanê diçe mertebene jorda ji parêzene minanî hafizayada dîsa dive ku sift u şênber bive. Dîsa ji hefiza Xwedê de jî dikare bê nivîsandinêda. Aha ça av hilm dide u diçe ber bi tabeqeke dinê de sift dive heman wî teri hemu hebunê ber bi kirarnê Xwedê dîsa yê sift u şênber bive u hebuna heşrê qetî dive. Derbazî ebatne dinê dive.
Çima bêdawîtî heve Xwedê heye. Çimkî cina da çare bêne qedandinêda, ango ilm u zanîst dawî bive, çareyên bênê qedandinêda. Ji ber wê merî nikare besa hebuna Xwedê bike. Ango her tışt bı bendi bawer kırına hebuna ruh u bêdawiya wê ye. Hebuna ruha heri basittırin ewe ku term u azayên insina (bı taybeti du cêviyên eyni hêka) gışk minani heve. Lê xuy, xeyset u karekterên wane hev cuda, nişan dıde ki ruh Heye. Lê raste karekterên bı genetik hene. Ango bıgışti, yên alema ruha da bı nêziki hev tekamül nişan dane dıvıne ekrebeda. Pışti dayikbunê de bı bendi tekemula xwe cardın pêyvendiyên ekrebetiyê çê dıve. Bona wê qetîye ki hemu karektere genetik ninın. Lê belê cêviyên eyni hêka DNA yê wana eyniye lê şopa pêçiyê wana hev cudaye. Eva we tatmin neke bala xwe bıdne vêya da. Nıha mirovê rınde bedew nêrina sıfte da meri he dırane gışke bı ehlaqın. Lê jı wan yên bê ehlaq hed u hesavê wan tınene. Mirovê ne bedew ji meri he dızane bê ehlaqın. Lê jı wan yên bı camêr e bı ehlaq hed u hesavê wan tınene. Yek cudatiya wan ewe ku bawermend ruyê wan e ronine, gunehkar ruyê wan e reşın. Eva ji gumanê bide we idi pes.
Jı ber ku din, iman meseleya ehlaqêye. Yên ehlaqên wan rindvın Xwedê hidayetê nesiv dıke. Lê yên ehlaqên wan ne rınd vın Xwedê hidayetê nesiv nake. Heski bıve prefasor u heski bıve şehinşah da. Xwedê bı vi avayi de gelek ayet nazıl kıriye.
Dızanımki seva ew pısên mın kırıye yên geleki bı hêrs bıvın hevın. Seva wê goti meri hınek izahata bıke. Nıha gunêk minani wır, fıtne, fısq u fesade ku bıvne dendıka küfrê nene. Mirov dıve ku gellek gunê wi hevın. Lê gunêk bıvne dendıka küfrê nekırıve; Xwedê imana wanê wısan bı temami jê nastine. Ewana hewcetiya wane ikazê hene. Yê sila şewqatê buxwun. Dawiya wê yê bıgêjne hidayetê de. Aliyê dın de mirow gelek xwuyne wine rınd hene, lê gunê dıvıne dendıka kufrê dıke. Xwedê wanê wısan hidayetê nesiv nake. Dısa ji rehma Xwedê dızane.
***
Niha em warne ya insanaye ku irada xweye cewt bikaranîn, xelatîya mîrov xweye, haşa ya Xwedê nîne. Em idî besa wê bikin.
Ene xezina mahfîye ku wek mifteha esmayê îlahiye hem tilsima muxlaqa kainatêye ku miftaheke muşkulkuşaye muamayêye. Tilsimeke hayretfezaye. Ew ene zanîna mahiyeta wê va ew muama xerîb ew tilsima acîbe ku ene, vedive u tilsima kainatê u qunuza vucuba alemê dahî vedive. Cenabê Heq bi cîheta emanetê va bi insin bi navê enê va mifteheke wisa dayê ku hemu dergê alemê vedike u wisa enaniyeteke bitilsim dayêda ku, qunuzu mahfîye xellaqa kainatê bi wê va vedive.
Cenabê Heq bi destê însîn eneke wisa daye ku ta ku; ew ene bive vahideke qiyasi, evsafa Rububiyet u şuunata Uluhiyet bê zanîn. Feqet vahîdî qîyasî lazım nake bive mevcuda heqiqî. Dive ku mînanî farazî xeta hendesêda, ferz u tevehumê va vahîdî qîyasî teşkil bê kirinê. İlm u tahakukê va heqîqî vucuda wê lazım nîne.
Tiştki mutlak u muhît, hudud u nihayeta wê tineve wê ra şekil nayê danînê. Nihayeta wê çive nayê serwaxtbunê. Mesela, ziyake bêzulmete daimi nayê zanîn u hîskirinê. Çi waxtê heqîqî yan jî vehmî reşetarîkî va xetek bê kişandinêda, wê çaxê tê zanîn.
Eynî wisa merî qîyas kirinê dewam bike, çiterî aklê insin de tiştê çewt tênê, wî demê teşbîhîda xeta neve, gelo aklê Xwedê da jî tiştê çewt nayê. Bı rastiya wé meri dıkare hıne tıştada xwe Xwedé re kiyas bıke, lé hıne tıştada na. Çımki mesela xwarın, vexwerın, xew u zar çékırın hwd sıfatnén kusurun kémasine. Lê fıkır kırın xasê Xwedê ye ji. Dawiya fıkır kırınê de elbet xeyal u gumreşiyê ji çê bıvın.
Adema mutlak zaten tinene. Çimkî ilmeki muhit heye. Hem xaricîya daira ilmê ilahî tinene ku, tiştkî bavejî wur. Adema hundurê daira ilm jî adema xaricîye u vücuda ilmê Wî ra buye nameke perdekîda. Hetta hine ehlê tahqîk wê mevcudata ilmê ra “A’yana Sabîte “tabîr kirine.
Aha ezelî ilmê Xwedê’yi vûcuda ilma vî ra perdeye ku adema xaricî yani nefîy (bi tabîreke din va ilmê maddî vûcuda wêye tinene ku tam rast nîne ) hine bêkabiliyeta ya rast hemen hemen dipişke herkesî u dive sedema derketina ruhê xeternak. Çimkî madera hemu xeravîyan tinebune (ademe) nefîye. Aha em qulê xeternak divine çewtîya Xwedê. Fikra Vîye çewte zuhur kirîye.
Lê belê em Xwedê hemu kusura kêmasîya dur bi Subhan dizanin. Bisekine hela eva kusur nîne. Kesê xeternak yê xeta xwe rast nake ewe. Xeta xwe rastke mesele tinene.
Aha Xwedê insana u xwedan ruha piştî dinê axiretêda bi gunê wana dadiwerîne u tiştê ilmê Wîda çewt zuhur kirîye rast dike. Pake lê hebuna tinebuna daira ilmê Xwedê daye ku perda vûcuda ilmê Xwedê gelo çewte. Tabî ku na. Çimkî tinebun tineve ferqa pêleya, ew diyardeyên insîndane şefkat, merhamet, adalet hvd dernakeve holê. Ango navên Xwedê nayên bikaraninê. Xwedê yeksan u monoton halêki hildide. Ango her tişt hevda tê girtinê u tevger çê nave.
Ez vana hişê xweda na, dengê dilê xwe gohdar divim u peyê diçim divînim.
Eva heman demêda çewt bikaranîna irada mîrovan bitemami xeta mîrovane xweye u haşa xeta Xwedê nîne bi nebzeyekî ve jî dahî tê serwaxtbunê. Çimkî vîterî rastîya tel newêjin de, vîterî tiştkî sabît heye. A tişta diwêjin A’yana Sabîte rastîya wê ew e. Ev mijara hıneki pêşde yê hêhê bihurgilîyan va bê salixdanêda.
Aha sedema vê adema xaricîyê na de, cin u insên ji tinebunê u nefîyê bandor lê dimînin divine şeytan gotî lanet wan bê kirin.
Vê ra beraber berê ruh ılmê Xwêdê de avayeki ça peyvek dıhate nasin. Lê iro da em dızanın ki berya peyvê de hukmeki tınebunê de bu. Çımki Sura Meryem Ayeta 9. de ferman kıriye ku " Daha berê qe dema tu tı tıştek ninbuyi ( ango jı tınebunê ) Mın tu aferandi. " Aha Eva Ayeta nişan dıde ki ruh paşê ve dawiya fıkreki ve hatiye hışê Xwêdê de. Heman demêde ılmê Xwêdê ji dawiya fıkr, xeyal u gumreşiya ve hatiye destê Xwêdê de. Pırtukek ça navê wê heve, ruh ji dema fıkr u xeyalek bu peyveki va navek lê kır. Vi teri jı fıkır bu peyveki de, intiqali termê mirova dıke. Lê tê hışê merıvada dema ku wısa ve wê demê Xwêdê tabiyi dem u mekanê ye. Na, Xwêdê jı dem u mekana qainatê munezzehe. Lê cem zatê Wi u ında Wi de jı dem u mekana munezzehe yan na em nızanın. Lê Xwêdê ezeliye, evıl u axır a Wi tınene em dızanın.
Madem ruh ezelî ilmê Xwedê da biavayekî a’yana sabite de heye. Eger Xwedê qonaxa yekem de hinek erênî u hinek neyînî danîve, wê demê Xwedê çima adile qonaxa duyem da yê erênîya neyînî neyênîya erênî dayîne. Vekhevîyê yê destxe. Dive jî hişê me hilneda bi îhtîmalî qonaxa yekem da hinek ruhên erênî u neyînî derketive, bı bendi edeleta Wî yê ruhên neyînî ra hine avantaj destxêre. Yê dîsa vek hevkêre. Dinyayêda jî seva meyla wane nerindîyê bixêre yê meylne rind u nîmeta bidêda. Mesela xîzanîyêda isyanê ra meyîllî ve yê wana devlemend ke. Na eger dewlementîyê de xefletê ra meyillî ve yê wana hejar u nîvhalî nîmet bike.
Lê Eva tişta min vê dawîyê got rastîya wê tinene. Min sade seva şubha bidme birandinê got.
Na eger îrada vî qonaxa yekem da hemu xeta vî xwe ve, yê kaideki din ve.
Ruh têne eyer kirinêda yan jî, çi ve vî şeklî va tinebun u nefîyê derbas dikin u derdixêrin.Herkes jî tinebun u nefiyê bı bendi kabilîyeta xwe para xwe u zirara xwe hildide. Qonaxeke hebunê de ruha qenci u xeravîyê ilham dike. Ango terbiye dike. Paşê jî dinê de jê re kîjan dê, bav xêr ve jî wan de dişîne kîjan memleket wî ra rind ve.
Niha me got ku çiterî aqlê însîn de fikrê qenc u xerav bêhemadî meriva tênê. Heman wisa merî eneyê Xwedê re qîyas bike fikr u ilmê Xwedê de jî ilmê ruhê qenc u xeravan bêhemad tê; wisa me hîpotezek danî.
Wê demê aqlê insîn de ew fikir ku tê, çiterî tê, merî bizanve mijarê merivê hinkî dinê jî pêşde bive.
Tiştên çehra însan de u dîyardeyên zêna însîn da, derketina van fikran da roleke mezin dilîzin. Eva bi Xwedê her tişte u her tiştî dizaneyê ra tê berhev kirin.
Yekê jî van fıkra Xwedê jî tîne, şeytan jî tîne. Eva jî bi Xwedê her tişte u her tiştî dizaneyê ra tê berhev kirinê.
Ya sêyemîn karvedanîn mekanîzmayên mêjî de rind bêne zanînê de u muhaqek cîne mêjî de jêderka wêya heye, sedema wêya heye; bi vî avayîda bê alîgerin, eva pirsgirêka herî mezine irade çiterî çê dive, çi dive sedem hinkî dijî yê pêşda here. Tabî ku eva çi qasî pêşda here zanîst u teknikê jî ew qasî pêşda here, bi vî avayî difikirim.
***
Naha me got ku heskî insan heskî kaînat ve bi fikra Xwedê de dawîya aşopî u gumreşîya va eşq u şewqekî va zuhur dike u derketinê re çima meyl kirîye, Xwedê çima bı însaf e, hebuna ra dawîya dayîna şansekî de wana vûcud dîtinê va şerefdar dike. Geşevedan pirsên têne aklê meriva va dive u dawîya piştî pirsa nayê. Niha Xwedê pirseke çareser meke rast bê gello halê meyê çawa bive. Çimkî cîna de çare bêne xelasbunê, haşa merî nikare besa hebuna Xwedê bike.
Xemginîye re hevce tineye. Çimkî “ Kanîya çil salî nave xeynî.” wiha pirsek heye. Hetênî naha kîjan pirs, pirsgêrêk bêbersiv u bêçareser maye. İmtîhana da pirsa malumata meriva jê tineve kîjan hatîye. Lê tu dersên xwe ne xevitîvî ew jî cudaye. Derve tu bandor meriva tesîr neke, tiştna we asteng neke, merivê dersa bixevite u derbaz ve. Xwedê tu manîyê Vî tinene, ber wê tabîkî pirsgirêka hel dike. Hine pirs dereng hel divin seva wê lê nenêrin. Mesela zanîst berê dereng pêş diçu. Lê hine tişt hatme dîtinêda teqînî dayînê va pêşda çu.
Lêpê berê da qe hatine birînê da. Şev u roj qe sekte bune. Ça jî tikirê da dixevite. İlm u zanîst vîterî mînaka va pêşda diçe ku dawîya ew mînakên me dan, tişta em difikirin ewê jî rast derkeve. Dawîya pirsa u bersiva qut nave. Hezaran mînak merî dikare bide. Erê ewa hero bi karekîdaye.(Sûra Rahmanê. 29 )
Gotî dawî u pişta pirsa heta hetayî qut neve. Çimkî pirs ninvin biheman demê da hereket jî faalîyet jî nave u pêwîst e.
Pirs u pirsgirêkên rast tênê, çi qasî zor bive, ew qas bihummayî xebat tê kirinê. Ji ber wê tevger lez dive. Jîyan nayê sekte kirinê.
Çima pirs u pirsgirêkên maluma meriva pê tineve nayê. Çimkî zanîn serê wana heva dive u pêjda diçe. Seva hevve bê kirinê, gotî serê wana hevve deng bigre. Ango piştî tiştkî hîn bunê paşê pirseke dinê çareser bikî, zanînên xwene berê bikaranînê ve, mînakên berê ve îstîfade kirinê va tê çareser kirinêde. Zaninê merivaye mevcut re tekilî pirs têne aklê merîya. Mesela tişta ku hezar salî pişt re nayê hişê meriva. Çimkî zanîna wê dewrêye ku dest xwexi xwedî nînîkî bê hişê merivada. Sade texmînekî dikarî rêxêrî. Mesela hezar salî şunva merî dikare here gerîneke dinêde. Dikarin herin lê a niha derheqi wê gerinê de xwedî tu zanîsta nînîkî tekilî wê pirs bê hişê merivada.
Ji ber wê tu manîyê Xwedê tinene, seva wê pirsgirêka çareser neke tinene.
Têkilbuna wêya de jî feyde heye. Neynikekî hinkî jor de erdê re parelel kademe kademe merî bilind ke bı bendi wê dîmenên neynikêde jî wî terî bi çar alîya de berfireh bive. Bi vî avayî zanîna meriva jî, mesela zanîna merivaye pêşerojê de çi qasî zêde bive, ew qasî ya paşerojê de jî bı bendi wê zêde dive. Teşbihê de xete çê neve zanîna Xwedê jî vî terî zêde bive u dive. Çimkî jî ber ku Âlîm, Âllam e u seva bive gotî bitevger ango faal ve. Bi seva faal bive jî gotî zanîn a Wî jî hemasa zêde bive.
***
Niha me got ku her tişt ilm u fıkra Xwedê de dawîya aşopî u gumreşîya de eşq u şewqekî ve dawîya zuhurê ve derdikeve u çê dive. Çima hebunê de şewqek heye Xwedê wana hildide nirxandinê de. Qasî beyan kirina Ustade rîsaleya vesvesê de, zîhîn de aşopîye bi tehrekî serbestin. Bêhemadê meriva zênda digerin. Dema vê gerê de, bi dilê xwe ve hîsên meriv hîs dikin u dîyardeyên zêna însîn de çê divin ser rê pişkînîya aşopîyan dest pê dike. Aşopî erênî jî divin, neyînî jî.
Niha meriv mînakeke ha bide, mesela merivekî ser rê de bax u bostanekî vî heve, merivên rê de diçin dilê wan dikişîne. Hinek çewtîya nakin perê xwe ve distinin. Hinek jî ça heve ser rêye divêje u deylî dizîyê dike. Xwedîyê bostin diz divine. Çendan xwedîyê bax – bostin dizane bax, bostanî ser rêye dil dikşîne. Lê eva ew nîne ku xwe ra bêperva deylî dizîyê bike. Xwedîyê bostîn dîza ra diwêje çima bêîzîn ketinêde? Eger diz bizanve xete kirîye yê borîna xwe bixaze. Xetak bu me kır, kusurê nenêre bêje, xwedîyê bostînê yê ware insafê de. Tiştek nake vî carê, helal ve, yê bêje. Car ke dinê bira neve, yan jî yê bêje hinkî dijî hilde.
Na eger diz, em ça bikin, aha ser rê bu, dilê me kişand, em jî ketnêde. Wî demê xwedîyê bostînê tabîki wan ra yê cezakî bifikire. Çimkî gotî bizanvekî kusura wî heye u hedê xwe bizanve.
Aha ew mînaka me da raste. Tişta em difikirin jî raste ku vê dinê de mînak yan jî mînakên wê heye. Aha tiştkî mînakne wêne hevdigre hevin ew tişt rast e.
Niha kainat ve, xwedan ruh ve bi fikra Xwedê de eşq u şewqekî ve zuhur dike, dema dixwaze derkeve hinek mînanî mînakê xayet erênî tevger dike ku derkeve. Hinek jî mînanî hedê xwe derbaz ve u dixwaze derkeve. Ji ber wê derketina mîrovaye xetedar ap aşîkar mînanî mînakê xuyaye ku xeta wî xweye. Aha Xwedê wan xetedara cihanê de cerıbandınê ve seva kemalata wan, rast kirina wan ra mijul dive.
Niha yên ku perê xwe va histandîye, bi zavîya me da merî dikare hebunên bêşuur ra mînak nîşan bide. Çimkî berjêwende pêş hevaye. Xwedê xwe dizane u tê zanînêde. Ewna jî ber wê va, çê dive u hebunê tem dike. Aha yên ku bêîzin seva dizîye ketinêde hebunên bişuur u xwedan ruha merî dikare mînak nîşan bide. Çimkî hemen hemen gişkî xetedar e.
***
Xwedê hemu mexluqara diwêje dema min îns yanî Adem çê kirinê u ji Ruhê xwe ve puf kirinê hemen gişk Wî ra herne secdê de, Kerem kirîye. Xêncî iblîs hemu heyîyan secde kirine. İblîs ez jî êgirim, Ewa jî herîyê ye. Ez ji wîya zêdetirim, diwêje. Xwedê jî leneta xwe jê dike. Ew jî seva xwedan heqîya xwe nîşan bide, jî Xwedê hetanî roja qiyametê dijî Adem mücadele u saheke imtîhanê dixwaze u muhletê distîne. Xwedê jî boneya mezintîya xwe divê muhlet ya teye.
Naha çima Xwedê meleka ra, îblîs ra emir kirîye u gotîye Adem ra herne secdê de. Çimkî Adem dawîyê da dizanibu xetedar e, edeb kirîye u ûzra xwe xwastîye. Hem ev hala xweşa Xwedê çuye, hem jî insan bı bendi iradê ji herkesî neyîntir e. Bona wê ketinê ra daha meyildare. Piştî ketinê çima mucahedê va teraqî dike, dive modelekî u bona dive izhara navên Xwedê, Xwedê wisa ferman kirîye. Seva şaqîyê ji Adem dikevin hê na u nihayetê de ewnê jî xeta xwe bizanivin.
Erê nîhayetê da insan xeta dike yan jî tiştnê çewt tênê hişê meriva. Lê dawîya muhakemê da yên xeta xwe rast dikin xetedar nînin. Bona wê mînak hurmetê heq dikin. Adem mînakeke. Melek u îblîs hıne tışta wêya yê jî Adem hîn bivin. Eger zêdeyik jî heve çima mînake seva wê. Çimkî mînak nînvin merivê tişta çiterî izah bike. Bona wê Xwedê meleka ra gotîye tiştê Ez dizanim wun nizanin.
Aha Ademîzad dikeve, radive u muhakeme dike dike ferqa nava eşya u objeya dizane u têderdixe. Ji ber wê binav dike. Mexluqên dinê jî, mesela melek ji Adem hindivin u dersekî xwe re derdixêrin. Lema Xwedê gotîye ku min navê eşyaya hîn kirîye. Ango Xwedê sifte bingehekî çê dike u paşê Ademîzad wêya xwe pêşde dive yan jî dizane.
***
Niha em warne ilim de yan jî ilmê Xwedê de çıma tiştê rast re beraber tiştê çewt jî hene. Ew çewtîyana çiterî tasvîye divin.
Niha ilmen rast u yekerast tişkî serda planek rê nexistive, perekî vala ti watê ifade nake. Ya rast ilim çê nave. Her tişt dijê xwe ve tê nas kirin. Ji ber wê tiştê erêni ve beraber tiştê çewt jî gotî hevin.
Mesela serkêşî yan jî şehwet hindik u zêde buna wê neyînîye. Vasata wê erênîye. Lê yê şehweta wane hindik kêr tênê; yên zêde kêr nayê. Meleka da şehwetê tam nizanin, lê hindik dizanin. İnsan ku çima xetedar ilmê Xwedê de zuhur kirîye ku zêde dizanin.
Naha gakî xadim kirî merî binêre, navî sere, gaye her tiştî serwaxt nave. Sakîne. Mîrov wêya erd cot kirinêde bikartîne. Goştê wî jî tiştkî wisayî sudwer nîne. Lê goştê canega daha behtir e. Hem jî nêrkirinê de tê bikaranînê. Heman wisa Melek karê Xwedê de îtîatê de tê bikaranînê de. Dest, pî, çev u goyê Xwedê têne hesêv. Xwe nav xwe de pêleya wana sabît tê hesêv de. Her tiştî de çıma teraqî heye, hemu heyîyan ra beraber ew jî teraqî dikin.
Lê însanîzad şehweta wî zêdeye ango neyînîye, lê Xwedê wîya dixêre radike, qencî xeravîya pê dide aşî u aşîna kırınê u şehweta wêya normalîze dike u dive alîkar seva mêjîyê wîya daha rind bixevite. Çimkî şehweta zêde tefekurê asteng dike. Xêncî azme kirinê pêştir kêri tiştki nayê.
Ji ber wê cina de insana de irade heye. Îxtîyarîya xwene cuzî bikaranînê ve hinek dîrek, hinek rêne endîrek va pêleya wan diçe ser meleka dikeve. Qasî dîtinê însanîzad jî neyînîye diçe dertê dive yê herî erênî. Ji ber wê her tiştê Xwedê rinde. Her tiştê ji Wî tê rinde. Ango Xwedê meriva tîne dîzgînê, wî xwe ra dike yekî daha kêrhatî.
***
Çendan hemî ruhe neyînîne. Lê ruhê yêk hê hev neyîntir jî dive. Lê belê eva qedera mine gotin u dest halê xwe berdan rast nîne. Çimkî qasî gotinên rojhilatîyên dur piştî enerjîya pozîtîf enerjîya negatif tê. Piştî enerjîya negatîf jî enerjîya pozîtîf tê. Enerjîya pozîtîf da enerjîke negatif heye. Enerjîya negatîf de jî enerjîke pozîtif heye. Mînaka merî dikare zêde bike. Pişti havînê zivistan tê. Piştî zivistanê jî havîn tê. Gotî meriv rind jê istîfade ke. Ango mîrov aşina dive seva xeterene dinêye tênê.
Mesela bêjî havîne divê tinene, tedarika zivistanê nekî. Yaxut derdê wê zivistanê bivînî havînê seva zivistanê xwe eywez nekî, îdî buyînê bivin.
Aha azim u xîreta merivaye tiştkî dest nexêre tinene. Zikir va çawa rîş zindara qul dikin heman wisa. Lê mîrov xwe aşî u aşîna neke ewa xeta wîye. Seva wê çê buna ruha da a me behs dikir, ew yalê ku erênî u neyînî dema wan hatinê yê kêrî karê xwedan ruha warênê. Ew Xweda rind dizane yê dezavantaja çiterî wergerîne avantaja.
Nıha em bınérın Qur'ané derheqé vé mıjaré de tekrar tekrar çı gotiye.
Ew Xweda'ye ku évaré tine tevi royé dıke, royé ji tine tevi évaré dıke. Jı mıriyada zındiya derdıxére,jı zındiyada ji mıriya derdıxére. Yék dılé Wi dıxaza ji bé hesav rızık dıdé. (Ali İmran 27. Ayet)
Rojé tine dıwaline évaré, évaré ji tine dıwalıne royéda...(Zumer 5. Ayet) Ev ayeta heman demêda nişan dıde ki cihan dora pışta xwe dızvıre.
Béguman her tışta zor da hésayik heye. (İnşırah 5. Ayet )
Xwedé Qur'ané de dıweje "Ew Xweda jı taritiya derdıxére ronahiya." Disa dıweje "Dıve ku tıştki wun şer bızanvın derheqé we da xér ve. Tışta ku wun xér bızanvın ji derheqé we da şer ve. Xwedê dızane lê wun nızanın." (Sura Bakarê 216. Ayet) Wesselam.

***
Niha em warne mesela tinebun u nefîy. Mutlaq tinebun tinene. Adema xaricî ango tınebuna daira ılmê Xwedê de heye. Nameke vûcuda ilmê Xwedê ra buye perde de. Ango her tişt dawîya gumreşîyan çê divin. Her tiştê dema wan hatinêde mantiqeke wêye derkeve holê heye. Madem wisane wê tinebunê re merî nawêje tinebun, lê tişta ku kaşî tinebunê u mehfu kirinê dike ku jê re nefîy tê gotin, guncan dikeve. Ango tişta tiştkî neyînî dike u kaşî neyînîyê dike.
Niha merî tiştê ku me salix dane lê binêre navekî Xwedê El-Cemi’ e u navekî wî jî El-Zarr e. Yani rind u nerinda, du zida, nav u sifata erdeki de yan jî zatê xwe de cî digre.
Vê ra ispat: Niha meriv dema ku neynîkê dinihêre tu çi terî vî neynikê de yê wisa bê xuyanê. Neynikê de çi bê xuyayê tu wî terîyî.
Niha meriv çi mal ve eserê meriva de şopa wê tê xuyayê. Her xwedan Cemal u Kemal seva sira cemal u kemala xwe bivîne u bide zanînê de Xwedê jî dema ku xwastîye xwe bivîne u bide zanînê de mexluqat çê kirîye. Ango ça kaidekî neynîkê nihêrîye. Mexluqat jî bona jî Xwedê ye; ango bigiştî eynî na de misaleke Wî yê u tecelike Wî ye. Ango Xwedê her tişte u her derê hazır u nazır e.
Niha meriv bi giştîkî bike, jîyan têkoşina a rind u nerind; hêzên reşetarî u hêzên rewşenî ye. Fezayê dinhêrî jî tiştên ronahi u cîyen tari tênê kifşê da.
Ango vûcuda ilmê Xwedê ra perdeye ku adema xaricî heye. Eva nav ilmekî muhit da ye. Sade eve? Na. İnsan jî, bi puf kirineke Xwedê ve çê buye, yanî tiştkî hindik jî Xwedê pay hildaye. Ango cîlveya tecelîya Xwedê ye. Sade wê ve namîne. İnsan çima ilmekî hatîye, ilim xwe da jî rind u nerind; erênî u neyînî tişt hene. Hetta her erênî u neyînî tiştada erênî u neyînî alî hene. Evaya çıma rakêşî u woltîyê çê dike bandorek çêdive, bandor jî bertekê çêdike u xulese nakoki çedive, nakoki jî nefiy yan jî enerjîya neyini çêdike. Rakêşi piştî eneryîya pozîtîf enerjîya negatîf têne, piştî enerjîya negatîf jî enerjîya pozîtîf têne. Enerjîya pozîtîf de enerjîke negatîf heye. Enerjîya negatîf de jî enerjîke pozîtîf heye. Xwedê dema kaînat çê kirîye xwastîye ku bê zanînê, ango ça sankî xwe neynîkekî binêre. Jîyan u kainat qasî beyana me kır, mîsaleke Xwedê ye u cîlveke tecelîya Wî ye. Ji ber wê jîyan têkoşina qencî u xeravîya ye. Di kaînatê de çıma emareyên erênî u neyînî; rewşenî u reşetarîyê tê kifşêde Xwedê bi El-Cami’ e. Ango hebuna perdeya vûcuda ilmê Xwedê ye ku adema xaricî ango nefîyê u Xwedê ra beraber zatê Wi de nefîk hevalbendîyê dike tê çespandinê. Feqet wî şertî ku her tişt nav muhîta ilmê Wî da ve.
Lê dıve ku bê hışê mirova da cihanêda ça xew, xwarın, vexwarın hwd tışt ça hene Xwêdê da ji tıneve gello. Eva a me berê da ji izah kırıbu ki evnana vasfên noxsanın. Vana va meri nıkare Xwêdê ra kiyas bıke. Lê tınebun, nefy tıştne zorakine. Çimki evana tınevın rınd nerınd hev venaqetın. Navên Xwêdê nanên karaninê, dernakevın holê. Xwêdê yeknesan u monoton haleki yê hılde. Tevgeri çê nave. Seva wê pêwiste.
Xwedê Sura Mu'minun ayeta 91. de ferman dıke ki "Xwedê tu zar çê nekıriye u Xwedê re beraber tu ilah ji tunenın. Tıştki wısa hebuya her ilahê afırandıniyên xwe ve yê bıçuya. Tabiki hınekayê ser hınekara zêdehiya xwe nişanda. Ev Xweda tıştnên wun isnat dıkın lê munezzehe." Ev jî nîşan dide ku Yezdana da nefîy heye u eva wana neyînî bandor dike. Çimkî her yezdanek bı bendi nefîya xwe, xwe ra xas yê metodeki pêşbixêre. Mînanî pirseke bicureyan metoda wêye çareserkirinêyî heyî. Aha nefîy tinebuya yê hevdira xayet rind debar bikirana. Wê şunda qasi misala yêk jı dayik nebuye nawalıde ji; bı vi teri Xwedê jı dayik nebuye u newalıdiye ji. Bıwalıde afırandıniyên xwe ra şırika çêke dıha rınde. Xwedê jı sıfatên vi teriye noksan munezzehe.
Vel hasilê kelam Xwedê xeravîyê, neyînîyê ra mucadele dike. Ango xeravîya ıslah dike u derdixe paqîjîyê. Sankî em tênê îmtîhan kirinê. Yek sankî me îmtîhan dike. Çimkî alîkî de hêzên reşetarîye merîya sevqî xeravîya dike hene. Alîkî de jî hêzên ronahiye sevqî qencîyê dikin heye.
Berê çima olê zef Yezdanîtî hebu, seva tevhid rind zêna de cî bigre, dînên Îbrahîmî u âlimên hetênî niha hemasa jîyan îmtîhane, Xwedê merîya îmtîhan dike u şeytan jî, Xwedê seva meriva îmtîhan bike, şeytan bîzzat bixwe çê kirîye, wî terî dîyarde hişê mîrov de çê kirin. Wisa nîne. Çimkî şeytan bêqabîlîyetîya xwe, bona xeteya bi xwe nefîyê bandor dive u dive menfî.
Niha yê meselê ra vaqif u hakima ra pirsgirêk tinene. Mixabîn avam u ateîstên ku meselê ra hakîm nînîn diwêjin Xwedê’yê me îmtîhan bike çakê de. Haşa hinkî çima durî êqil tê ku yên şekva dikin jî çê divin. Ez xwe meselê ra hakimim jî, dîsa jî bona nîsyanê tê hişê min da jî.
Niha ilim u zanîst pêşda çuye, kez îdî tevhîdê nikare înkar bike. Çareserîya wê, qasî gotina Bedîuzzaman:
1. Erê îzzet u azamet dixwaze ku; esbab, nezera êqıl de bive perdedarê destê qudretê da.
2. Tevhid u ehadîyet jî dixwaze ku; esbab, destên xwe tesîra heqîqî vekişîne.
Şika duduya temame. Kur’an u Risaleyên Nurê tu kusur ne hîştîye. Lê şika yekemîn îzahatê
dixwaze. Seva wê gotî sîstema felsefeya Hz. Zerdeşt AS bı bendi wê dema modern bidin vegeşandinê de. Hine derdor bona hine meseleya dive ku bertekê nîşan bidin. Lê eva zanebuna wan e.
Niha çıma meriyê Zerdeştîyê bı bendi dema modern vegeşînin? Ya yekemîn min evan fikrên xwe gele caran Zerdeştî u hine dinen dinêjî tevî hesavan kır, wî terî çareser kir.
Ya duyemîn Tevhid u Ehadîyet îcaba wê wî terî dixwaze ku bona wê meseleya esbabê hinkî sera salix dane. Lê belê esbab jî ya herî rind Xwedê'yê bizanve. Êee... em jî peyxember nînin tişte nînîn me ra vehîy bê em bizanivin. Zêde xeber bidin yê newêjin tê ra vehîy hatîye ku tu wî terî qatî xeber didî. Mecburî hazir Zerdeştî seva şîrove kirina esbaba ra oleke musaîte. Bona wê hemu tiştên felsefî Zerdeştîyê re mal kirin ya herî raste.
Ango kifş kirina esbaba, zanîst çi terî pêşda çu, wî terî rêki teqib kirinê ve merî dikare kefş bike. Mesela zanyarekî zanîstê derbarî meselekî de sifte hipotezeki dawêje holê. Paşê diezmîne, çavkirinîyê ve bı bendi kaîdekî digêje dawîyekê da. Lê piştî wê zanyarekî dinê ser pirseke dinê ew lêkolîn dike, ewa na de nêzîngî wê tiştkî daha orjînal divîne. Ewa dive versîyoneke astî wê. Aha gotî meriv wisa qatî xeber nede. Seva wê gotî merî zanîstê aligerin ke. Gotî merî rastî hine meseleya bê. Hine mesele gotî serê meriva ra derbazve u herî zef jî alîkarîya Xwedê va merî kefş dike.
Erê qasî ditinê, Xwedê şeytana bizzat çê nake. Ewna bixwehala tabîî çê divin. Çimkî îns u cin dema ilim bu ango dema aşopî u gumreşîk bu hebunê re meyl kır ku xwast derkeve, Xwedê lê ferq dike. Îdî çima hebunê re meyl kirîye, Xwedê wê fıkra xwene çewt tîne rast bike u îslah ke. Lê şeytan neveyekî cinane. Dema ku tinebunê derdikeve nefîyê bi bandor dimîne. Tam rind çê nave u kêmasî dimîne. Ji ber wê bi xwe hala va dive şeytan da. Tabîkî ruhê wî kêm dimîne, termê wî ye fîzîkî na. Tabîkî bêqabîlîyetîya xwe.
***
Niha me got, însan dema ku ilim bu, ya rast dema aşopîk yan jî gumreşîk bu; ango dema ku abuk, subuk tişt bun dikeve zêna insîn u me ewa şibhande rêvîyên dizne dikevine bax bostanên ser rê. Ango dixwaze vûcudê bivîne. Dive gava xwene sifte havîtî.
Niha em zaviyeke dinê va meselê binihêrin. Dinê de ser ruyê erdê tek dugelekî em ferz bikin. Wê dugelê de ferwerdareki mexlub nebuyî u yegâne em biaşopînin. Ew ferwerdarayî her tiştê Wî yî tas temame. Tu tiştî re hevcetîya Wî tinene.
Niha dema ku dixwast vûcudê bivîne gava xwene sifte havît ya; ango wê dugelêde ça nevekî em hatne zayînê de ferz bikin. Buyê xwedanê nasnameyekî.
Lê wisa nave, gotî merî vala nesene. Gotî xwe pêşde bivî, aborîya xwe bikî. Çimkî vî terî bimînin merivê bêkêr bimîne, tinebun u cahîltîyê her derê bide ber xwe here.
Erê ferwerdar dixwaze em geşevewarnê, lê gotî em jî wêya ra xwastivin. Pitokên negirînê şîr nadinê de, wun dizanin.
Bi wî avayî, çend cara dugelekî de hejarî u bêkarî çê bive wur de xwepêşandan u protesto têne rêxistîn. Ferwerdar jî tê întibahê meselê u pirsgirêka dest dawêjê.
Pake lê seva wê tinebun u bêkarîyê bidne birandinê çi hevceye. Evvela gotî merî bê zanebunê u cehaletê têk bivin. Seva meriv bêkêr nemînê gotî wana motîve bikin. Seva wêya gotî perwerdehîyê u hînkirinê girîngîyê bidnê da. Gotî dibistan bêne vekirinê de. (Belê eva cîhana dibistane ke.) Seva hine kar bêne rêxistinê de endamne ezmundar pêwîstin. Bona wê gotî îmtîhan bêne darxistinê de u îmtîhana gotî meriv derbas ve. Yên ku îmtîhanê derbas divin hem maden u hem manen digêje serfirazîyê u karekî da dive memur da. Yên ku îmtîhanê derbas navin dimînin îmtîhana bihareke dinê. Yên ku îmtîhanê qe derbas nevin jî qe neve tecrubekî dest xwe dixe. Ango hebun tinebunê çêtir e, welew cehennemê dave jî.
Aha xuyaye ku ça vê cîhanê de meriv tinebun, hejarî, cehalet u bêkêrîyê ra têkoşîn dike u ew hejarî, bêkêrî u cehalet jî tinebun u nefîyê tê.
Ji ber wê jîyan têkoşîneke bi tinebun u nefîyê ra ye u jî ber ku dewama koletîya şêtine nefiyêraye. Jî ber wê mesela dugel yan jî sazimanê, wisanekî insanê cennetê de hine kara da yê bê bikaranînê. Ango yê hine karê Xwedê de bivine esbab da. Çimkî mîrov hine kara ra neşuxule bêhuzur dive. Ango bêtevger mayîn u jîyaneke monoton kişandin merîya dive tinebunê de. Bona wê cennetê de jî hereket memurîyet şerte. Qe neve wî terî difikirim.
Eva dîtina, Xwedê Sûra Zarîyatê Ayeta 56. u 57. de qasî gotinê “ Min cin u insan afirandîye herk seva mira qultîyê bike. Ez ji wan rizqekî naxwazim naxwazin min ra xwarinekî jî bidin.” Ferman dike u wan ayeta ra vebuyê dihêle. Çimkî rastîya wê, vê cîhanê da îmtîhan dive. Dinya dinda seva tevger çê bive yê tayînî memurtîkî bive. Eva dive qultî.
***
Niha dema merî kaînatê yan jî ilmê dinêre her tiştî de pergalek, nîzamek u nav nîzamê de jî întîzamek tê kifşê da. Ango her tiştî de kana êqil tişt têne kifşê de. Îzahata wêya hewaleyî Qur’anê, Risaleya Nurê u zanîsta pêşdaye çuyî dikin u vira da herk vê diwêjin. Mesela şilahî u reşhayîya avêye ku cîna tê kifşê da, aşîkare ku hevzekî mezin da tê. Ango ew pergal u nîzama dıde kifşê da jı aqilêkî tê. A Ewa Axê Êqil e.
A Ewa Zerdeştî tesadufek nîne. Çimkî Axura Mazda ango Axê Êqil e. Axura ango axê hurî (azadî) mînanî royê ye. Wêjeya axê hê hê jî Kurdî u Farsî de tê bikaranînê. Fars dema ku hîtab dikin axa diwêjin.
Mazda Kürdî de ango mêjî yan jî aklê mezinî dana ku tê wergerandinê de. Mazda hem tê wateya mezinê da hem jî tîpa Z yêye ku Mazda de peyvên Farsî de ekser tê bikaranînê. Kurdî de diteve dive j. Xwe halî ve Mazda werdigere mêjî de
Ehrîman: Angra Mainyu ye, ev peyv jî Angra Kurdî de "diengire" peyvê tîne bîr. Ango bêkêrîyê dike, karekî nake. Tevgera bıkêriyên hemu heyinan asteng dıke. Xêrê nake u berdêlekî nade. Wê şunda menşeya peyva Angra yê peyva "gır u gırift" e. Ango wateye astengiyê de gırtıne.
Wêjeya Angrayê tehrekî tevandî Yunanî de peyva Angaryayê heye. Ango karê bêberdêl tê kirinê. Yunanî u zimanên Awestayî tev malbata Hînt-Ewropayî ye seva wê.
Wêjeya Mainyoyê Kurdî u Farsîya îro de berheva wê Kurdî de mın u Farsî de man e. Ango yên wî karî dike. Mesela peyva Kurdî Muslimîn (Bisilman) u Farsî Mosliman peyva Muslîm e ku Kurdî u Farsî da hatîye hevanînê de ew e. Îngilîzî Man ango meriv jî balê dikişîne.
Axura Mazda ango Hurmiz Xweda yê mutlaqî teqez e. Berya wê me gotibu navekî Xwedê yî El-Cami’ e. Ango rind u nerinda evdekî de dihêle u xerava îslah dike u derdixe pakîyê.
Ehrîman ango Angra Mainyu jî mutlaq tinebun na de Adema Xaricî ye ( Tinebuna daira ılmê Xwedê ye) nefîy e. Hundurê ilmêkî muhît da ye. Derveyî ilmê muhît cîk tinekî tiştkî bawêjî wur. Aha ewa a qencî u xeravî, têkoşîna hêzên tarî u hêzên ronahîye ku Zerdeştîyê daye.
Ji Angra Mainyu ango ji tinebunê bi Sipenta Mainyu ra meylek heye. Sipenta Kürdî u Farsî de tê wateya ronahîyê. Vir da ronahî ango derketina holê u vûcud dîtin e.
Nîha seva mesele rind bê serwaxtbunê de jî Rîsaleya Nurê yek du parça hildin
Hikmeta Îstîazê Pedîta Çaremîn
Ehlê tahqîq u eshabê keşîf îttîfak kirîye ku adem şerê mahz u vûcud xayra mahz e. Belê ekserîyeta mutlaqî va, xayîr u mehasîn u kemalat, îstinadî vûcudê dike. Racîyî wê dive. Sureten menfî u ademî ve jî esasê wê subutî ye u vûcudî ye. Eva wek delâlet u şer u musîbet u maasîyet u belayên hemu esasên çîrkef, meya wê Adem e, nefîy e. Çîrkefî u fenayên jî wan tên jî ademê tên. Çendan sureta zahîrîyê de musbet u vucudî jî bêne kifşê da jî esasê wan ademî ye, nefîy e.
Hem bîlmuşahede sabîte ku vucuda tiştkî mînanî bînayê hemu mevcudata eczayê wê ve teqarur dike. Hal ew e ku harabîyet u Adem u în’idama wê, ruknekî adema wê va hasıl dive. Hem vûcud herhalde mevcut îlletekî dixwaze. Muhaqaq îstînadî sebebekî dike. Adem jî dikare îstînadî tîştê ademî bike. Tiştkî ademî tiştkî madum ra dive îllet.
Aha jî ber wan herdu kaîdaye ku şeytanê îns u cinnî çi qasî esera tahrîpkareneya wan e muthîş e kaînatê de u envaya kufir u delâlet u şer u mehalîke dikin jî zerre mîqdar îcad u hilqatê re müdahale çê nave wisa mulkê îlahî de hîsseya îştiraka wan çê nave. Bi îqtidarekî ve bi kuvetekî va wan karana nakin. Dive ku gele kara da îktîdar, fîîl na, dive jî terk u atelet ve. Xeyr nekirinê va şera dikin yanî divine şeran. Mehalîk u şer çima tehrekî tahrîbata ye îlleta wan mevcut îqtîdarek, îcadeke faîl buyin lazım nîne. Dive ku emrekî ademî va xerabuna şertekî va tahrîbateke mezin çê dive.
Aha ew sira Mecusîya da çima înkişaf nebuye kaînatê de bi navê “Yezdan” xaliqekî xêra u bi navê “Ehrîman “ xalîqekî şera îtîqad kirinê. Hal ew e ku ew Ehrîmanêk diwêjin mevcud ilahî şer, ixtîyareke cuzî va kesbeke bêîcad va şeytanêk şeran sebeb dide ew e.
Aha ha qas heqîqet ku hene Zerdeştî nave oleke batil da. Zerdeştîye de bawerîya Xwedayêki Mutlaq hebuye, mervê dîne pişt re wan ra Mecusî diwêjin, wana da ew sira Üstad diwêje înkişaf nekirîye. Şeytan jî tinebun u nefîyê bandor dive. Dive hêsîr u vekîlê wan
Em vir da dikarin bêjin Ustad jî evê tahlîla peyva va derketîye rê de ew sira kefş kirîye. Çimkî ji zanîstên mevcut va hereket dikî, teşîsne nu derdixî holê.
Ji Rîsaleya Nurê parçeke dijîye gotinên me ye teyîd dikin.
Eynen wisa de şeytanên cinnî u insî u madên mizir, îstîmala umura şerrî u ademîyê de dahî, dîsa qudretî subhanîyeyê jî qedra u ji itîrazên bêheqî u ji buyîna hedefe şekva xelasbun u taqdîs u tesbîhata Rabbanîyê de u ji kusurê hemu kaînatê muberra u munezehîyeta Wî ra xizmet dikin. Çimkî hemu kusur ji ademê u ji bêqabilîyetîyê u tahrîbê u vazîfe nekirinê ku herek ademekin u ji ademî fîîlên vücuda wan tinenin tênê. Ew perdên şeytanî u şerdar, wê kusuratê ra dive mercî u îtîraz u şekva bi îstîhqaqek xwe ra hildide. Taqdîsa Cenabê Heq ra divine vesîleda. Zaten karên bişer u ademî u tahrîpćî de kuvet u îqtîdar lazım nîne. Hine fîîl u kuvetekî cuzî, dive ku vazîfa xwe nekirinê va carna ademne, xerabune mezin çê divin. Ew faîlê şerdar muqtedîr têne zanînê. Hal ew e ku ademê pêştir tesîr u cuzî kesbekî pêştir kuveteke wan tinene. Feqet ew şer çima ji ademê tênê ew şer heqîqî faîlin. Bi îstihqaq eger zîşuur vin yên cezê xwe bikişînin. Ji ber ku seyîatê de ew fena faîlin. Feqet hesene u xêra de u amela salihê da çıma vûcud heye ew pakana heqikî faîl u muessîr nînin. Dive ku kabilin. Feyza îlahî kebul dikin u mukafatên wan dahî sırf fazleke ilahîye. Ji ber wê Qur’an’a Hekîm “ Tera xêrek bigêhêje ji Xwedê, têkil ve seyyîatek ji nefsa te ye.” Ferman dike. (Sûra Nîsayê 79)
***
Noteke kine zefe girîng! Xwedê Qur’an’ê de behs dike, dema însîn çê dike şikil didê, ruhê xwe ve puf dikê. Çimkî seva mîtanî Xwedê tevger bike u xeta xwe durust ke. Eva ji dive îxtîyariya cuzî
***
Niha piştî şeytan nefîy dive u kayîp dike, Xwedê wîya lenet dike. Şeytan dema ku lê dinihêre hatîye lenet kirinê, vî halî ap aşîkar dîvîne ku îmtîhane. Lê vêya dive ku Xwedê seva şeytanekî çê ke bona wê diwêje, wê demê çi guneyê wîyê heve diwêje, bêferasetîya xwe vî çaxî ezê jî İzzet u azemeta Xwedê seva taqdîs kim, ruyê dınêye çirkefe tê kıfşê de jêre bivîne esbab u perde da diwêje u şeytanî min maye nawêje u çara dawî de însîn ra rîya mucadelê dijbêre. Çimkî şeytan uzur xwastinê bı bendi çêyina xwe guncan navine. Uzur xwastinê va zan nake ku xelas ve. Bona wê buyê iblis ango bêomit. Dıve ku ez dıha Seravım, dêwêje. Hal ew e ku yên ûzra xwe dixwazin xelas divin. Ji ber wê şeytane hê hê jî îmtîhanêdene. Ji Xwedê hetanî roja qîyametê însîn ra ser mercnen wakhev bona sahake mucadelê muhletê dixwaze. Xwedê jî diwêje muhlet ya tê ye.
Eva bı bendî şiroveya İslami Zerdeştiyetê de mînanî hemberî merivekî zef bitechîzatdar u desthilatdar eger tuyî wisanî xwedan mezintayiyêvî mira bin mercên normal mucadele bike, bêje u meydanê bixwune. Lê Xwedê mucadele nake şêytîn ra, nefîyê ra mucadele dike, ewa mijareke cudaye. Însan mucadele dike şêtîn ra. İnsan jî gotî karê xwe tevekulî Xwedê bike , dema tewekul dike, jî ber wê Xwedê jî fermandaryê dike. Hemberî şêtîn cem însîn. Eynî demê de hakeme jî.
Xwedê jî dizane angorî mezintîya xwe mesela qaîdê maçeke boksê dema ku dikeve ça dijmêre, dizane gotî muhletê bidêde. Şeytanê jî vêya muhaqaq bixwaze. Ji ber wê ew mucadeleyê îdî vegere peymanekê de.
Şeytan dikare bêje Ademîzadê qulê xwe ra tiştêk ez diwêjim (mesela musîbet dive) Tê bînî sêrî hetanî demekî yan jî hetanî qonaxekî eger berxwebide yê bigêje rizgarîyê. Çimkî Xwedê tû qulê xwe ra barêk nikarive hilde lê nake. Derbarî vêya da Qur’an’ê de ayet hene.
Tabîkî xwastinê Xwedê jî hevin. Mesela Ez wî qulê xwe ra vî nîmetî bidmê de u wan ayeta nîşan bidmê de dive u yê bêje jî.
Niha hal ku wî terîye, hişê însîn de lîstikên nav mîrovande têne listinê tîne. Eva sipor jî dive lîstikên mînanî tame u santracê jî dive. Dive lê çiterî dive? Niha vêya şîrove kirin muhîm e. Eynen mînanî tabîra xevna. Ango hemlê ku dikin, gaven ku dawêjin u jimarên ku hildidin tê çi watê merivê wê ya binêre.
Lîstikên dinê hê serda ne fikirîme. Lê evê tamê de ça heqîqetek heve.
Niha cudahîya reng, ziman u ırk tineve ku tinene jî, wê demê tameyê mîsal bê danînêda. Çimkî însanê zencî bê walidandinê yan sipî? Yê kîjan netewî ve? Nexwaşîyên jî zayînî. Evna qonaxa yekem de Xwedê kifş nake. Xwedê wêya têkoşîna wîye nefîy u şêtîn va dihêle. Çimkî Qur’an’ê de Xweda’yê Alemîn ferman dike ku “ Te ra qencîk bigêje ji Xwedê ye, lê seyyîatek bigêje te bizanve jî te ye.” (Sûra Nîsayê 79) Erê tamê da kevir têne danînê da lê qe kevirêk tu texmîn nakî jî diçe. Lîstika ku mîrov şêtîn ra yan jî nefîyê ra dilîze, kevir, taybetîyê u xususîyetîyên însîn u fonksîyonên wan hwd tiştin. Xwedan ruh dive ku tiştên dunyevî dest jê vekişandive jî. Gotî kesî tawanbar nekî. Çimkî dema ku aşopî u gumreşîyê ra ruh tê danînê seva gumreşîya wîye ku îrada xwe ra pê bikarive wêya ra gotî vîcdan bê danînê. Seva wê dema ku qencî u xeravîya îlham dike nefîy u şêtîn va îmtîhan dive. Dema ku xeta dike, seva bê hîşyar kirinê ezêb divîne. Vî terî aşî u aşîna dive. Seva wê hinek hema xwe jî zayînê de rind u nerind xwedan xwuy e. Lê dinê de pak pakîya xwe rind nede nirxandinê de, xeravkar jî xwe hemberî nebaşîya aşî u aşîna bike rewşê ters vegere. Her tişt pêywendî rind xevitandina îxtîyarîya xwene cuzî ye.
Belê tamê de kevir têne danînê da, kîjan kevirî kuye girîng nîne. Çimkî hemu însanî tawanbar e. Kîjan kevir bê kuştinê de muhîm nîne, ewê cezê xwe bikşîne. Lê Xwedê xaliqê her tiştî ye, jî ber wê xaliqê şêtîn e jî, dizane yê çi terî bike. Em kafî pêlê de Xwedê ra tewekul bikin, Ewa ser hedê her tiştî ra dikare bê, bixwaze dikare wî kevrî xelas ke. Çi terî? Dewsa wî kevirî alîyê hember kevirekî hilde ew kevra xelas dive. Newekî şehîda ne. Kîjan kevir jî kevira bixwe muhîm nîne, çimkî rêya serkeftinê herkesî u her fonksîyonê ra vekirîye.
Niha em warne mesela kêvir bide, kevira hilde. Vî terî tê rave kirinê. Ango şayet tiştkî merivayê dest here, çîyî merivayî bêqîmet ve gotî wêya bidî. Tiştê qedirbiha hildî. Yan jî belê giran berteref bikî. Aha ev tiştê kêmqimet tiştê dünyevî ne. Dive jî bira zerara madî ve, bira zengînî nînve, bira merî hinkî hejar ve, bira birçîbun ve, neve qe bira zewac jî tineve, ew qasî ku meriv şeref heysîyetê nekeve. Bona vê dunya fanî nekeve gunada. Heqeten tamê da meriv kevirekî yan jî hindik kevira dide, kevirekî yan jî gele kevira hildide. Heta meriv diçe tamê jî.
Niha em warne dema ku şeytan kêvir dide u kêvir hildide. A gotî merî bidîqet tevger bike. Şeytan bi şeklê nameşru va mal, mulk, servet, şehvî lezet u teamê bilezet va pêşkêş dike u meriva sevq dike, dixe telê de, dide meriva hem dunya u hem axîreta meriva ra dilîze.
Dive ku bê aqlê meriva ew kevirê çuye tamê de kevirekî zefî girînge. Yan jî seva karekter u taybetîyê meriva zef mezîyeteke girîng e. Yan jî zef merivne muhîmin. Na xêyr wisa nîne. Çimkî tamê de pozîsyona hine kevira bedelî her tiştîye. Yêk diçine tamê saya wan da diçin u lîstikvan bı bendi pozîsyona kevira lîstikê dest xwe dixe. Seva wê kevir rind bicî tertîp kirin muhîme.
Mesela însan hate mevqîkî, bu xwedan pirs, herkes pirsa wî hildide nezerê. Bi ya rast tu girîngîke pirsa tinene. Çimkî dive ku tu wê girîngîyê bona wêrekî u durustîya xwe hatîvî. Lê fikir derdikevine pêşyê ew jî cudaye. Niha kîjane muhîmê, tabî ku wêrekî u durustî muhîme.
Mesela şerekîde çendan fermandarî girînge. Lê her leşkerekî têkoşîna wîye taybet harîkulade ye. Wes-selam.
Niha vê lîstikê hemberî şêtîn herkes nevekî dilîze. Ev lîstik giştîyê însana da hine bandor dikare bike. Çimkî xeta hineka ser hinekne wan ra têkildar dikare tesîr bike. Axura Mazda fermandaryê dike Ewa kerîme.
Mînakeke wêye zefe girîng, mesela destê diza jê kirin, zef zewacîya peyxemberê meyê (SAW) kirin, bi rastî ha qas şert nînbu. Angorî dîtîna min Îslamîyet dikeve jîyanê de heqîqetê muazzam dihatne mederê de. Êêêê hemu heqîqet bêne holê şeytanê çi qeletîyê bike. Aha seva şeytan vesvesê bide jî Xwedê firsetek xwastîye. Xwedê jî seva hem wî ra bive firset hem seva hine feyda u hem çıma heqîqete jî Xwedê pejîr kirîye.
Belê yê ku dizîyê dikin bizanve destê wîyê jêve dijî halên awarte ti caran tiştên wisa nake. Zewaca zef jî halên awerte da feyda wêye heyî herkes dizane. Lê evna weswesa dine minafiqa ew jî cudaye.
Çimkî sedî sed hilgirtin tinene. Heve jî hê nehatîye dîtinê.
***
Niha şeytan çıma dikeve wan xevata em warne wê. Tê zanînê da cin, navî sere cin e. Şeyt fikire. Îfrît cinên here dijwar in. Nav îfrîta da jî şeytan îdî herî halê şeytîyêye. Wisanî tundreve ku xêlekîde herderê qada erka xwedaye. Bi wêya raxmen qasî însîn rind rastîya navîne. Çimkî yên ku lez hereket dikin, lez difikirin mînanî mîsala “karên lez şeytan tevdive” diha zef xeta dike. Gele rastîya hemasa jî însîn ders derdixin hîn divin. Lê îcaba tabîata wan hişê wan da hemasa sualên teze çê divin. Yek herk Xwedê ye. Ji nesla wîya da yên ku hatine îmanê da jî hene.
Niha wek zanînê şeytan Adem ra secde nekir. Çimkî ji ber bawerîya xwe, piranî insana bikarive rê derxêre ku biheqbuna xwe nîşan bide hem jî mesela ez fikirîm ku Xwedê çi bîne serê min razîme, min got. Aqlê min da got, zef tiştkî xerav bîne jî, gelo? Vî terî cake, gelo merî nikare Xwedê xelas ve, fikirîm. Hate aqlê min, şeytan jî wî terî rêkî digere.
Aha bi îhtîmaleke mezin ditına İslami Zerdeştiyetê de, şeytanê meriva rê derxêre, cehenemê da xwe ra têxe hêsîr u bende. Cehenemê de jî angorî rewşa wura dîsa îmtîhanê heve. Çima rehma Xwedê jî bêdawîye hine merva bona hıne alîyê wanî rind dema ku hesbike derxêre şeytanê bêje na. Hetanî îmtihanê derbas neve nave. Madem wana xelas dikî, wê demê çîyî min heye? Hîdayetê bide min da jî, yê bêje bixwaze. Wî terî ew jî xwe ra rêkî digere. Aha ilmê Xwedê de çi bê hişê meriva da heye. Ewa her tişte. Nefy jî heye. Şeytan jî nefîyê bi bandor dive. Ango qasî bawerîya kilasîk, Xwedê seva ceribandinê bîzat şêtîn çê nake.
***
Niha berê me gotubu, dive ku aqlê me ne gihêştê bilanî (îhtîmal) heve.
Niha kaînatê de emarê nefîyê hene. Eva nefîy tinebunê tê. Lê tinebuna mutlak tinene ew jî cudaye. Çimkî derveyî muhîtî îlmê wîya tinekî tiştkî bawêjî wura yan jî cîk heve.
Niha made dema tinebunê derdikeve jî ber ku nefîy neyînî tesîr dike. Ango neyîn kirinê ra sebebîyetê dide. Xwedê Teâlâ jî wan halê neyînîya rast dike u tertîb dike. Encamên watedar derdixe holê. Ango Xwedê halên neyînî rast dike, werdigerîne lehê xwe da. Ku tê xuyayê da her tişt pergal u nîzamekî daye. Qur’an’ê de ferman dike ku “ Çevê xwe vegerîne binêre futurekî, bênîzamîkî dikarî bivînî. Cardin cardin binêre çavê vastîyayî, qerimî dîsa vegere te da. “ (Sûra Mulk, ayeta 3. 4.)
Niha bı bendi raveyên İslami Zerdeştiyetê de Xwedê înşaallah güne nahesivîne, çimkî gotî merî bişibihîne halekî, mîsalekî de nêzîngî êqil ve.
Niha vêya merî bişibihîne du hevê tavle dilîzin, yalîkî de merivekî normal dilîze u yalîkî de jî xwedanê zeka u ilmêkî muazzam heyî bifikirin ku ilmê Xwedê bêdawîye. Her tiştî ra qadire u divê bive dive.
Niha yê çi terî bive, yekê ango nefîy angorî şansê xwe zar bawêje u bı bendi wê bilîze. Yê dinê ango Xwedê qest dikim; dizane ewê çiterî zar bawêje u dikare zarê wegerîne lehê xwe de jî. Hem dema ku xwe zar bawêje jî dikare lehê xwe ra bilîze. Angorî wêjî herî mukemel dikare bilîze. Ji ber wê kaînatê de zagona parêzinê heye. Mesela enerjîke sabît dest meriva da heve, ew enerjî sistemeke izole de kismekî wê wegere potasîyel kismekî wê jî wegere kînetîk u hwd enerjîya, wî terî hev bigere jî, dawîyê de dizanîkî enerjîke sabît heye u dawî nayê guhertin. Ango Xwedê qerarek u qederek tayîn kirîye u nayê guhertin. Lê qedera însîn atayê va aşî u aşînabuyînê va tê guhertin. Xwedê her tiştî bı bendi mîqtarekî tayîn dike u vî terî dewirdaîm dive.
Niha bilanî (îhtîmal) ku heve jî çıma gotî heve. Çimkî bilanî u tesadufê ra herk Xwedê hedê wê ra warê. Ku gotî wisa ve jî. Çimkî tiştkî bilanî u tesadufê ra rê veneke tineve, herkes gihêşte qasî ilmekî îhtîmala bikarve kaidê Xwedê biafirîne heye. Ji ber ku gotî tiştkî mîtanî nefîyêye bilanî u tesadufê ra rê vedike heve seva kes Xwedê derbas neve.
Aha însanîzad bikarive qasî pêlekî bilanî u tesadufê ra serî pêk bine, yê bikarive hine cîhaza çê ke.
Ango nefîy ve şeytan ve ber înada xwe bı nezanî hemalîya Xwedê dike. Heqîqî tesîra wî ra dive esbab u perde. Eva ango tiştkî hinek, nanê hineka ça run lêxe.
***
Naha van xevatên xwe ra puxteke giştî bikin.
Bı bendi raveya İslami Zerdeştiyetê de ji ber ku yek taybet u klasîk hal heye, yek jî giştî u kuantumî hal heye. Binyada zanîstê ye ku fîzîkê merî esas hilde, çimkî fîzîk ilmê xwezayê ye, her tişt fîzîkê va dest pê dike u tê afirandınêde.
Niha dîrokî geşedana wêya merî hilde dest, berya salên 1900’ dan da asta klasîkê da bu piştî wê derbasî fîzîka kuantumê u fîzîka modern bu. Tam jî dengî xevatên Ustadê me tê.
Niha em serwaxt bun ku Dînên Îbrahîmî wisa bisalt Xwedê em u şeytan çê kirine u me şêtîn va îmtîhan dike, kaîdeyî va serwatbun nîne
Ne jî Zerdeştî wisa dualîzma du yezdana nîne.
Ne jî Budîzmî wisa kaîdê gotîna fikrên salte berê nîne. Çimkî madem Budîzmî dispêre aqil u mantiqa wê demê gotî bı bendi wê dema modern xwe teze bike. Buda Sanskiribî hişyarbun, Awestaî buye buyîn, Türkî de jî bı bendi gotına Hz İsa AS e ku mın re got, ango ev jî tê hesêb, watene.
Ji ber ku ezê bêjim tav, çimkî dîn u bawerî meriva ra tavekî digire. Tav hine hala da mînanî danê u hine hala da mînanî lêpa tevger dike nîne. Mînanî lêpa kaîdê daneya tevger dike.
Eynen wisa dîna tew yek bikî, dînî bawerî, Xwedakî yek u ji ilmê wî de jêderk u mahîyeta wê her çi heve birave bêqabilîyetîya xwe u serbest erênî u neyînî aşopî u gumreşîyên hê tam nayên zanîn, eşq şewqekî ve zuhur dike u alîyê Xwedê ve abuk subuk têne zanîn u Xwedakî seva xêra wana wan îslah dike u dema rast dike ango tinebunê derdixe Adema Xaricîye ku nefîya perda vûcuda ilmê Xwedê ra maruz dimîne. Alîkarîya Xwedê va têkoşîn dike dike îmtihan dive. Bı bendi emelê xwe ceza u mukafata xwe hildide.
Ango ji ber ku zanîst ji makro alemê derbazî mîcro alemê dive u derbazî derunîya mesela dive wê ra paralel çewt serwaxtbunên meriva bive kufrê jî çê divin. Mervên dîn jî bi îzna Xwedê dîn tecdît dikin.
***
Niha seva mesele rind bê serwaxtbunê de hine zanîne kin pêve bidin
Axura Mazda Axê Êqil e ku dîyardeyên mînanî raman u hîs wek projekta ça tay dike, wî terî mînanî atomê tam u hertim e.
Niha mantiqê de her tişt heye. Tişta herî adî jî heye u tiştkî yek, wekhev u mînanî Wîyayî tineyî u her tışti temam dıke u wan ra vazifeya baniyé dıvine jî gotî heve. A Ewa Xwedê ye. Xwedê çêbuna Wî ye bı mêjîkî u dilêkî va muheqeq e. Wisanî tunde ku lehzekî de herderê kaînatê de tê kifşê de. Bona wê ji dem u mekana munezeh e. Çıma dem u mekana munezzehe destpêka Wi tunene. Ango tıştki goti destpêka wi heve yani ji paşê derkeve holê de, goti tabiyi mefhuma dem u mekanave. İnsan dahi muhtevaya sistemeke gırti bı sensor, dedektor u indiktora va ça his dıke u nufuz dıke, weki wé Xwedé Teala cihazne daha péşve va dıkare nufuz ke u malumata lé hinve. Her tişt daxılî muhîtê ilmê Wî de ye. Çıma Derveyî muhîtê ilmê Wîya tinene bona wê her tiştî çarhevdor dike. Mexluqên dinê bı bendi Xwedê çıma îzafîne, bı bendi halê wan mevhuma demê tê karanînê. Şeytanan dıve ku duyi melekan gavkî duyî Wî ra ve. Vêya raxmen qasî însîn rind aqil nake.
Aha meriv dema ku evham digre mêjî de nefîy çê dive. Ji ber ku mekanîzmayê de jî nefîy çê dive. Xevatên humayî rêdixêrin u pirsgirêk hel divin. Dema ku serwaxt dive aşî u aşîna dive. Rihet dive u enerjîya pozîtîf va tujî dive. Eva hala hemasa vî terî tekrar dive. Teşbîhê de xeta çê neve Xwedê jî vî terî evham digre u gumreşîya divîne. Gumreşîya dema çar dike, serwaxt dive. Bı bendi niyeta xwedan ruha muqedereta her tiştî çareser dike. Dive xwedanê ilmekî. Qedera her tışti xet dıke. İlm aşopîya da têne nirxandinê de. Seva afirandinê derbasî sepandinê dike.
Aha her aşopî u gumreşîya de alem u ebatne teze derdikevin holê. Mesela alema madê, alema meleka, alema cina u alema însana; ebad jî normal ebada ku em divînîn, ebada antî madê u ebada girseya negatîf mînak dikarin bidin. Ev alem u ebad bêdawîne. Navhevdu da alem u ebad hene.
Her aşopî u gumreşîkî de ruhne teze çê divin. Her tiştekî ruhekî wîya heye. Made dahî ruhê wî heye. Wî terî gotinên bêcane diwêjin nenêrin. Çimkî made cezbêdaye u hereketê lerzandinê dike. Zaten angorî teorîya strîngê(sicîmê) her tişt dilerize u Xwedê zikir dike. Çimkî sicîmên hev cuda, cuda cuda dilerize u mînanî orkestrakî ahengekî çê dike u Xwedê zikir dike. Lê Xwedê vasita wî dengê got ez Hz Îsa AS'mim va mira gotkî teorîya strîngê tam rast nîne. Eva dîsa mîna orkestrayê ye, lê tiştkî cudaye, ferman kır. Xwêdê Teâlâ sedema tu kesi nayine ser hazıriyêda, dema Hz İsa AS mın ra pêviya nehate hışê mın da ez bêjım dewsa stringa çı guncawe. Lê tam rast ninve ji meri dıkare bêje ki, raste parçekokên heri dawi goti tundiya tavê va tevger bıke, wê demi parçekok string ve tundiya wêya yê neyini bandor dıke. Lê parçekokên heri dawi minani xaleki u gulover u qul quli ve daha mantıqi ye. Çıma goti qul quli ve, çımki parçekok bı freqanseki ve hev cuda cuda dılerızın. Bulureke ça heşt qulê wê hene. Herek notaki temsil dıke. Bı wi teri parçekok ji heşt u taqên heşta qulên wan goti hevın. Bı vi avayi lêpên parçekokan dıkevın her parçekokek cuda cuda fıreqanseki va dılerızine. Ebatên wan ji hevın tinevın Xwêdê bızanve.
Bı vi teri parçekokên heri dawi sedema erêyi u neyini bı barbuna wan ji ewe ku, nıha ça ruheki libasê termê mirov xwe kıriye heye, bı vi avayi melekên libasên made xwe kırıne made ra erka motorê dıvinın hene. Aha ew melekana ber bı aliyê erêyi u neyini ve dema zıkra spini dıkın, yek erka tomar kırınê, yek ji erka bela kırınê dıvine. Bı vi avayi ve parçekok erêyi u neyini bı bar dıvın. Tabi ki parçekok mesela elektron dema orbita atomê de spin dıkın, ters ji dızvırın. Lê ewa ebatta maddi deye. Spinên melek dıkın ebata ruhi daye. Bona wê herdu hevdu bandor nake.
Tabîreke rind. Made cezbê daye. Merivekî cezbê da yek têkil bive ango dema ku atom parçevedive mîtanî bomba atomê teqinî dike. Têkilîyên atomane elektron dikevine reaksîyonê jî ça merivên cezbêdane dest bidne hev zikir bikin.
Niha made avayê ruhî herî erênîye. Kar u barê wan zikire. Ji madê tav yanî zîya, ziya vê dikeve dikeve dive ronî ango nur. Nur halê herî erênîye. Zaten hemu ruh, ber bi nura bêdawîyê ra rê hildide. Cenetê da dahî memurîyetîyé heve u yê terfî bive bive teraqî bike bive nura bé dawi. İnsan ku gunekarve sıvte ceheneméda dura cenneté da pél bı pél ( çimki sura İnşiqaqé ayeta 19. "Tabiki wuné tebaqa derbazi bı tebaqa bıvın." gotiye ) ber bı nura bédawi herın. Aha yén inkar dıkın hemasa peyi boçıka gışka teqip dıkın. A eva hal merıva zor té. Ça heve disa ji nev'eki cehennemé disa dıkşinın. Bı vi avayi gotına Xwedé'yek gotiye kafır ebedi cehennemédane gotın, tabiki rast derdıkeve.
Niha Xwedê cina u însana gişka tev tabîkî cuda cuda bi gumreşîkî divîne. Wur da pasîfîkî divîne. Tabî ku gevezetî u muzirtî jî neveke pasîftîyê ye. Aktîfî aqlî selîmtî ye. Her tişteke batil da heqîqetek heye. U bı bendi hedisa "Tu ninbuya Mın gerdun ne dıafırand." ê, dıve ku seva pexembera bı taybeti seva pexemberê me u dıve ku seva evliyaya bi vana tîne binirxîne u têxe seneryoke mînanî fîlmên aksîyona ku wê gumreşîya xwe dixwaze rast ke. Tabi ki wir da Xwedê îllahî mecburi wê gumreşîyê rast nake. Dikare nexe aqlê xwe de jî. Lê ruhên halê gumreşîyêdane eşq şewqekî va dixwaze zuhur bike. Xwedê jî bona mezintaya xwe vana rast dike.
Filmên aksîyona serrolê wan hene. Fîlimê da kuda pasîfîk heve wura ra aktorekî baş ango peyxemberekî yan jî ewlîyakî dişîne. Bı bendi feryada însîn zarne çê nesîb dike. Tabi ki zef çêya zef nerinda da serf nake. Zef xerava jî zef rinda da nayne ku şanê wan xera nake. Aha ruh kaîdê hinekane diwêjin ruh mêjîyê cenîyê da xwe çê dive çewte. Gumreşîyê Xwedê divîne u jê ra kîjan dê, bav u welat xêr ve wur da dişîne. A wî terî ruha tevîhev da diafirîne ku seva hev bandor bivin feyzekî hildin. Herkesekî feydeke wî heye. Kîjan dê u bava çê bivin wan ra mînetarin. Çimkî ew jîyana me xwast bi vasıta wan va vê cîhanê de çevê xwe vekir.
Niha me got aşopîya herî erênî made ye. Paşê nebat u dura ajal tênê. Çima ajal, çimkî qasî gotina Ustad ne elemên derbasbuyî dikişîne u ne jî tirsên pêşerojê de hîs dike, lezeta xwe tam derdixe. Ya însanîzad tam tersê wê ye. Niha hemu heyîne ceribandinêdanin. Şeytan musalat nevin jî nefîy heye neyînî bandor divin. Çimkî ceribandin nînve teraqî tineve, Xwedê’yê yê wê dunya bêqerar da xalî çima ezîyet bidê u heba bike. Tabî ku ceribandin u teraqî heye. Lê van heyîyan da ferqa pêleya wan zef hindike.
Ya cina u însana aşopîya zêdetir gumreşîye. Karê gumreşîya dirêjin. Cin însana rêyîtirin. Belê made herî rêyîtîre. Çimkî her parçekî mada melekek hevalbendîyê dike. Nebata da şuur, can ango cewhera ruh heye. Çimkî xwe dixemlîne nezera celbî xwe dike ku wan da ebedîyetekî dest xwexe. Ajal tevhevîya aşopî u gumreşîya ye. Lema yên ku têne hezkirinê hene u yên ku dil da nayên girtinê hene.
Ji ber ku jî ruhên rêyî bi ruhên neyînî ra îmtîhan diçe zortir dive. Lê vî halîva ruhên neyînî ku îmtîhanê derbas bivin yê ser ruhên herî rêyîkevin u têkevine cenetê de. Yên ku îmtîhanê derbas nevin yê têkevne pêla herî nerind. Melekara jî tu tişt pirsgirêk nîne. Her tiştî da teraqî heye ji ber wê her tiştîre bereber ew jî teraqî dikin. Ji ber wê însan diha zef xwedan aqilê ku însan diha şansdare gotî newêjî. Çimkî însan ku aqil ve mesela cin jî zekî ne. Hinek heyin mînanî xwelîyê ne, hinek mînanî êgir in, hineh mînanî avê u hinek mînanî hewayê ne. Mînanî şêtîn na ez ji êgir çêbume, ewa herîyê gotî neyê gotinê de. Çimkî herekî erkeke vî heye u herek kêrî karekî tê. Bêyî hev navin. Ji ber wê her tişt hevdu temam dike. Aha mînanî Peyxamberê me Hz Muhammed sav diwêje zêdebuna Ereba ser ne Ereba ra tinene. Ango zêdebun êqil, zeka u ırk da nine. Zêdebun herk teqwê da ye ango ji xeta xwe parastinêda ye. Xemla ruh herî zêde yê ku dîyar dike dil e. Aqil zeka xwe bı bendi dilê xwe dinirxîne. Eger dilekî wîyî çê heve bı bendi qabilîyeta xwe dive xwedan aqil, neve dive axmax. Vî terî her tişt halê xwe memnune. Her tiştak jî Wî tê rinde.
Niha em warne taybetîyên ruh. Hassayên ruh irade, îxtîyarîya cuzî u vîcdane. Aşopî u gumreşîya wî dive îrade da. Çimkî îrade sifateke. Şê’nîya wê sifatekî wisa dîtin yan jî rêxistine. Xwedê jî seva xwe rêbive îxtîyarîke cuzî ango heqê tercîh u bijartinekî didê. Wêya jî bedena wî dema şekil danê püf dike ku mînanî Xwedê tevger ke xwe rast ke. Tabî ki vê gumreşîya xwene neyînî ra serî pêk kirin mumkûn nîne. Ça bike, yê hinekî meyleke pak ango vîcdanekî yê bidêda ku aşopîya xwe ra serî pêk bine. Vêya jî qencî u xeravîya îlham dike ango aşî u aşîna kirinêva dike. A vîcdan jî pêveyî Xwedê ye. Yên karên xwe tevekulî xwedê dike Xwedê vîcdana wan zêde dike. Asîya Xwedê lenet dike, bêvîcdan dihêle.
Kirarîya îrada cuzî: Hassayên iradêye ku nefs u îdraq, carana bêhemadî wî ve jî îradeyê ra tiştkî hevkî nefîyê tevdike. Îxtîyara cuzî jî saya vîcdana xwe nefîyê verêyî dike u ruhê wî ye ku xemla îrada xwe watedar dike u dixemlîne.
Tê zanînê da dema ku ruh çê divin rind çê navin. Kêm dimînin. Beqî îxtîyarîya xwene cuzî u vîcdana xwe îdî îrada wîye ku gumreşîya xwe rêve dive, dive dixe bareki kemilî.
Niha Xwedê dikare însîn qe îmtîhan neke jî aşopîya wîya rast bike derxêre paqîjîyê. Lê eva Xweda’yê ku her cure kusur u nuqsîya munezehî Xweda’yê Subhan ra nerêye. Mantiqen hazir ku muzire cezê xwe bikişîne, bikişîne derkeve pakîye daha guncane. Merî ku bifikire em çî guna dikin. Bese îdî kêrnehatinên me.
Bırastiya wé qonaxa heri sıfteda qe imtihan nekıri tecrube kır. Mesela seva nav mexluqada goti rutbé bejér u bılınd çéve gote şétinde Hz Adem ra here secdé. Çımki wisa neve nizam çê nave. Lé şeytin itiraz kır. Bı wi haliva dunya imtihané vebu. Ango Xwedê dızanıbu ki emê itiraz bıkın, seva wê cihana cerıbandınê vekır. Pê re bereber hassayên şefqat, merhemet, adalet, heskırın u hürmet hwd vedıgeşın.
Dema ku merî ruhê xwe dixe xemleke menîdar Xwedê jî dixwaze wêya bîne wergerîne mucewherekî de. Seva wê ça elmasê tînin dema ku têxne avayê krîstalê de zef zef germayîyê ra maruz dihêlin. Eynî wisa Xwedê jî xemla ruh hine musîbeta u zehmeta ra maruz dihêle dipijîne dixe mucewherekî da. Bona wê merî çi qasî îbadet bike u rîya dînda çi qasî zehmet bikşîne, avayê ruh ha qasî qerardarîyê nîşan dide. Belê vesvese u pijkırınê şêtin herdem dıvın. Ewa cudaye. Lê rastiya wé, naha meri tu xeta neke tu cezaya ra maruz namine. Feqet qulé bé xete tunene. Péxembera dahi xeta kırıne. Bala xwe rınd bıdnêde xeta dıwêjım, güne nawêjım. Çımki pêxembere vasfê ismet va bıvasıfın. İmtihanên heri mezın ra manen zatên heri mezın u pexember maruz mane. Lê çıteri dıve dema pêxembere hem masumın hem ji van muamelayên mezın ra maruz dıminın. Çımki jı neyiniyan sedi sed hevqetandın heye u normal dapalandın heye. Herkes bı bendi merteba xwe jı neyiniyan dadıpale. Seva wé Qur'ané de (Sura Ankebut Ayeta 2.) gotiye, " İnsan bıra zan nekın ki, got me bawer kır, lê yê bêcerıbandın bıminın." Bı vi haliva heman deméde kefereta guné xwe ji dıkışine u ter temiz dıçe axireté. Lé belé kafır axireta wan zaten tınene. Dunya wan ji dıve jerda lé haş xwe tınenın. Eva ya yekemîn ya dudîya îbadet heman demêda tendurustîyê ra jî rinde. Min xwe ezmun kirîye ku nimêj heman demêda mînanî medîtasyonên Budîsta u taybetî Budîstên Ch’an/Zen in. Bona wê dema ku dest nimêjê dikin yek, dema ku diçine rukû u secdê de dudu, rükû u secdê rabunê sisê u çar selam dayînê da bineke normal hildin yê zef rind bive. Çimkî nefes bunyeyê ra enerjîyê teze dike u îbadeta ra metanet u sebatê dide. Heman demêda jî hînî bin hildana rast divî. Yekê ji nımêjê de dema wun dıçıne rukuyê rınde rınd xwe xarkın, ta ku hetani lifen çipên we hêşiyanê. Çımki wi teri meri dıkeve forma xwe da. Lê goti meri biraneke ki nımêj sade bona rıza Xwedê ye.
Herman demê de, bı bendi felsefeya Zenê ruh bı koordene u hevanina hış u termê ve pêş ve dıçe u vedıgeşe. Seva wê bı sistemi se'netên xwe berevaniyê dıxevıtın. Belê se'netên xwe berevaniyê çima xwe va baweriyê u dılêriyê dıde merıva xevatına wana ibadete.
A însan îmtîhana xweda têk here yê têkeve êgir, wateya wîyê ango mêjî u dilê wîye bişewute reflexê dest xwexe, vê carê jî cake dest îmtîhaneke dinê bike. Çımki Sura Vaqiayé Ayeta 60 u 61 de ferman dıke ku "Nav we da yé mırıné tayin dıke ezım, derheqé wé de kes nıkare derbazi péşya meve. Em ser wéne ku misalé we duguherinın u afırandıneke nu ve wun nızanvın. Disa gelli ayetada ferman dıke ku "Wan ra elemne ezim mızgin bıde." Diqqet bıkın nawéje xeberé bıdın, dıweje mızgıniyé bıdın. Ango ew ezebayé wana bıkemılıne, guné wana wan bıde bırandıné de, heri kém seva imtihaneke nuye cuda.
Ew ajalên têne jêkirin u xwarinê merî çıma bona mînettar dive qedrê wana zêde dive u teraqî divin.
Aha mervên serdest merivne kamilin. Xwedê jî bona ser her tiştî ra ye herkesî zêdetîr vakar u kamile. Ji wî çewtî nayê dîtinêde.
Tiştek jî demê munezeh ve wisa tund u lez dive ku herdera kaînatêde tê xuyayê u ji mekan munezeh dive. Aha kozmografyayê da qulêreşa de dem hemen hemen nayê kirarîn. Ji ber ku cem Xwedê qe nayê bikirarîn.
Niha bê gotin ku madem heyînên mînanî melekna ji Adem ders hildidin. Wê demê dema ku Xwedê diwêje Adem da navê eşyayan biwêje çiterî gotîye? Çimkî Xwedê sifte binyadekî çê dike u Adem jî xwe pêşva dive, diwêje.
Xwedê dema ku gumreşîya hildide hewce nîne, heman xwe tê.
Tiştkî her tiştî tam dike u erka banîyê divîne gotî heve, Ew jî Xwedê ye.
Mutlaq tinebun tinene. Mantiqeke her tiştîye ku dema wan hatinê derkeve holê heye.
Giştîyê mîrovan hebunê va ceribandinê, jı hejarî u sefaletê zêdetir dixwaze. Çımki hebun merıva dawêje sefahetê de. Xwedê jî çıma xêrtirîna her tiştî rindtirîn dizane giringîyê nadê. Mînanî tamêye ku kevir çiterî rast hatîye vîterî datînîn u kîjan kevir here giringîya wêye tineye.
Her tişt bi taybetî zanîst bêdawîyê de sedema aşopî u gumreşîya derdikeve ku hetê hetê tine neve. Ji ber wê mutlaq tinebun tinene. Aha bêdawîya borî de tinebunê de dema wê hatinê pêş pêşe derdikeve holê. Çıma dema ku tinebunêda bu derdikeve mutlak tinebun tinene.
Ti gunekî min tinebu çıma evna hatne serê min newêje. Çimkî dive ku ber bi wan guna potansîyeleke te heve. Yan jî Xwedê seva bipîve, biceribîne wisa dike.
Dilekî merivayî rind heve Xwedê meriva diborîne. Şeytan vê carê nikare îtiraz bike.
Ruh u tiştne mînanî wêya ezelî ilmê Xwedê da mînanî madenekî dîtin u bikırarin ferz kirin; tê wateya ilmê Xwedê da ça noqsanîk heve. Lê vana merî aşopî u gumreşî ferz bike çıma bêhemadê meriva tênê Xwedê diha da qusura munezeh dike.
Xwedê Teâlâ Qur’an’ê da xwe ra gotina ku gotîye Em, ango karêk gelek bikarivin bikin, xwe tenê vasıta meleka va kafî pêleyê da dike, bona wê gotîye.
Rewşak xerave ku meriv dikevê kî lê kî dikare xelas bike u kîjan tişta merî pê bawer dike dikare xelas bike, Xwedê pêştir.
Peyxember (ASW) ferman kirîye gotiyekî merivê ser boçika xwe yê kiyametêda heşir bive. Jêra ucb uz-zeneb dıwêjın. Eva hedisa yê çiterî bive teref Xwedê da mira hate izah kirinêda. Niha ruh dema ku têkeve term da, sifte xwe ra dilekî u mêjîkî digre. Mêjî de seva xwe ra termekî çêke, kejîyê mêjî sifte omurîlîkê de diçin tam hetanî hestîyê boçikê. Wê şunda hestiyê boçikê xwe ra dike tabanekî da bingehekî da, ser wê bingehê da lingada dest pê dike term digre tê dertê tam hetanî sêrîda.
Îslamîyetê da teslîmîyetê gotî merî çewt serwaxt neve. Çimkî dive ku bê wateya wek “teslîm ve, xelasbuna te tinene”. Xwedê Sûra Nurê ayeta 13. da ferman dike ku “ Çi we hatîye, wun derbarî Xwedê da vakarê hêvî nakin.” Îslamîyet gotin ango dema ku diçin secdê teslîmîyetê nîşan didin u tevekul dikin xwe dispêrine Xwedê da. Lê çi esbab îcab bike wêya dikî hê tevekulî Xwedê dikî. Netîce nerind derkeve jî sebir dikî. Haq aşî dike u tasvîye dike, herî dawîyê da xalib tîne u derdixe. Aqibet ya mutaqîyane. Yekê jî Xwedê mantiq e, merî nikare derkeve derveyî mantiqê. Jî ber wê mantiqê ra serî berjêr kirinê pêştir çare tinene.
Ji ber ku Xwedê her tişte, her tiştî ra tê muqayese kirinê. Çima her tiştî zêdetire, kamilê ser her tiştî ra ye.
Qasi gotuna werara (evrimciya) hemu bıcan jı yek hucrek organizmayê qasi qabıliyeta xwe, xwe werar dıke u ew hemu bıcanên dınê jı wê çê dıvın. Madem xwexa çebuna yek hucreyê bawer dıkın, çıma seva her cure bıcana cuda cuda hucrek organizma çêbunê qebil nakın. Bı rasti ez vêya hayret dıminım. Wê şunda hemu bıcan xwe wısa iktıza dıke u wısa xwe werar dıke pêş ve dıve yê bawer dıkın, çıma madem ev kainat hemu pergaleke dıha adıl dıxwaze u bona wê, xwe seva kainateke dıha adıl xwe werar neke u xwe pêş ve neve. Ango jiyana axiretê çima çê neve. Na mexset bêoliye u ateizmiye.
Tê zaninê de nıvışt guneye. Jı bêimaniyê tê. Çımki çıma mesele mesela imtihanêye Xwedê nıvıştkara muvaffak nake. Goti sıfte meri bıve merıv da. Merıv ku imtihanê derbaz ve Xwedê zaten muvaffak dıke. Seva wê, dema meri nıvışta dıke, sıfte karê meriya hınki rınd dıçe. Lê şunda hertışt ters dıçe. Meri xwexa nıvışta xwe betal dıke. Merıv dema nıvışta dıke, heta wan cınê kêri tiştki nayê ve alikariyê dıxwaze, hazır dua va jı Ew Xwedayê tertışti ra qadır bıxwaze daha ewlaye. Me çıma got cınê kêrnehati, bıra cın hêrs nevın. Çımki meri bıve xwedan ılmê yeki minani Hz Süleyman AS, bı destura Xwedê ve meri dıkare jı cına istifade bıke.
Sualak neyê çareser kirin u tiştak bersiva wê tineve tinene. Lê pirsek hate çareser kirin pirseke dinê dertê. Ango dawîya pirs u bersiva tinene, nayê qut kirin. Bona wê bêdawî heye, ku bêdawî heve Xwedê jî heye.
Niha Xwedê heye. Lê Xwedê Sûra Bakarê ayeta here dawîda ferman dike ku “ Xwedê tu kesî ra barê ku nikare hilde lênake. Îdî çi dest xwexe lehê wî ye. Çi xerevîya jî bike aleyhî wî ye. “ Aha wêya ra bawer kirin u ewleh kirin girînge. Eger Xwedê tineve her tiştî bêwate u bêgirînge. Lê Xwedê heve tu manî u keder tinene. Halê dinyayê îmtîhane. Mukafata wê sade axîretêda tenê nîne. Dinyayê de dahî sifte îmtîhana enfusî derbazbunê dura berekêva astengîyen afakîyê bi îzna Xwedê xwe çareser bivin. Hemu kemalat îmtîhana ku merî derbas dive bi sedema wê tê dest xwe xistinêda.
***
Niha em behsa hususekî dudîya bikin.
Gelo meriv xevnên derbarî paşeroj u pêşerojê de çıma divînin. Belê dema paşeroj, niha u pêşerojê merî ser şerîtekî de ferz bike ku wisane. Çimkî Xwedê gotîye “Qenc, xerav çi heve gi levha mahfuzê da nivîsare.” Levhayê mîtanî şerîtekî jî merî dikare bifikire. Mesela xevn dîtinê mive tevandina demê ra têkildare. Hine xewn şeytanîne hinek jî pêywendî pîskolojîya merivaye wê demêye evna mijarên cudane. Lê yak ez diwêjim xewnên derbarî paşeroj u pêşerojêdane. Çimkî tiştkî wisa tineve çıma xewnên derbarî paşeroj u pêşerojê da bivînin. Bi zanîstî jî tê îspat kirinêda.
Niha paşeroj, niha u pêşeroj gişk tew ser şeritekî da dilepe u diteve diteve dikartîne. Xewnê de ew tevandin tê ferq kirinêda. Tehrekî dem tevandinê tê xuyayê. Pake lê çima eynî nade mîsaleke wê divînin? Çimkî dema borî hatîye karanînê lê pêşeroje hê halekî projeyêdaye. Ji ber munasebetîya ilim malumê ra tabîye, her tişt hatîye xêz kirin, lê derbazî sepandinê nebuye. Mînanî sînyalê têlevîzyonê ça sifte kamerê da bı bendi frekansa lépén tavêye tê dizvire sînyalên bikodkirî. Cine din ra dîmenan dişînin. Heman wisa xewnê da dema tevandina demê da mêjî de dizvire mîsalên şîfre kirîda.
***
“ Bêguman cem Xwedê dîn Îslam e. Ewnê ku wan ra kitav hatîye dayîn u ketine cudahîyê, sade jê ra piştî ilim hatinê, bona ketina îhtîrasa nav wan daye. Her kî jî ayetê Xwedê înkar bike, bêguman Xwedê hesav zu dîtîyane. “ Sûra Al-î Îmran ayeta 19.
“ Bêguman, yên ku bawer dikin, Yahudî, Sabîî u Xirîstîyanana da her kî Xwedê Bawer bikin u axîretê iman bikin ku xêrê ra bixevitin, îdî wan ra tirs tinene u ewna berxwe nakevin. “ Sûra Maîdê ayeta 69.
Îbrahîm Xelîl RASTÎNİ