Deneysel Şiir/ Lipogram Tekniği - Lebdeğmez

Hepimizin şuanda içerisinde yer aldığımız edebiyatın dışında günümüzde deneysel edebiyat diye bir yeni tür gelişmeye başladı. Deneysel edebiyat, geleneksel edebiyatın tekdüzeliğinin kalıplarını postmodernist bir bakış açısıyla kırmak ister. Yapılamaz deneni yapmayı kanıtlamayı hedefler. Deneysel metinler bir buluş gibidir ve sürekli yeni yöntemler arar. Nasıl elektriğin keşfi herkese faydalı bir buluş iken bazı buluşların ise hiç kimseye bir yararı dokunmamıştır. Deneysel edebiyat da öyle bir şeydir. Ülkemizde deneysel edebiyat metinleri az da olsa yapılmaktadır. Ancak deneysel şiir örnekleri hemen hemen yok gibidir. Deneysel şiir; matematik, satranç, mantık gibi başka bilimlerden formlar ödünç alarak edebi alanı genişletmek ister. Ben aynı zamanda bir satranç antrenörüyüm ve matematik en sevdiğim bilim dalıdır. Sözcüklerle satranç taşları ile oynar gibi oynamak, sözcükler üzerinde ince matematik hesaplamaları yapmak ve sonuçlarını görmek en büyük hobilerim arasındadır. Deneysel şiir yazmak kadar yapılan çalışmayı paylaşmak da cesaret ister. Alışılmadık özellikte olan bu tür çalışmalar kimse tarafından beğenilmeyecek de olabilir. Haiku, senryu, jisei ve tanka tarzı şiirler deneysel şiirin en eski örnekleri sayılabilir. Günümüzde pangram, palindrom, anagram, lipogram, alfagram, kartopu, eriyen kartopu, S+7, N+7, alfabeyi kullanma, tutuklu kısaltması ve akla gelmeyen daha birçok teknik deneysel edebiyat biliminin bir parçasıdır. Haiku, senryu, jisei ve tanka tarzı 200’ün üstünde şiir yazdıktan sonra antoloji’de deneysel edebiyata ilişkin bazı çalışmalarımı Deneysel Şiir olarak paylaştım. Deneysel Şiir/ Tam Palindrom Şiir'dir. Bu şiirin her dizesi düzden veya tersten aynı şekilde okunmaktadır. Deneysel Şiir/ Pangram Şiir (haiku)'dur. Bu şiirde alfabemizdeki 29 harf en az bir kere kullanılmak suretiyle toplam 38 harf bulunmakta olup şiir 5-7-5 ölçüsü ile haiku bir şiir olarak kaleme alınmıştır. Deneysel Şiir/ Acımasız Anakronik'tir. Bu şiirdeki sözcüklerin tamamı 'a' ünlü harfi ile başlatılarak ekstrem bir asonans örneği verilmiştir. Deneysel Şiir/ Anagram Şiir'dir. 14'lü hece ölçüsü ile kaleme alınan bu şiirin her dizesinde bir sözcük anagram olarak kullanılmıştır. Deneysel Şiir/ Resim Şiir'dir. Bu şiirde tarihte yer alan bilindik tüm ölümsüz aşkları şiirle oluşturduğum bir tabloda tasvir etmek istedim. Deneysel Şiir/ Bıçak - Kartopu Yöntemi’dir. Bu şiirde hem kartopu hem de eriyen kartopu yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Bu yöntemler şiirin her dizesinin bir önceki dizeye göre bir harf artması veya azalması yöntemleridir. Deneysel edebiyatta kullanılan bir diğer teknik ise lipogram yöntemidir. Lipogram, bir ya da birkaç harf hiç kullanılmadan bir metin yazma tekniğidir. Bu tekniğin en ünlü eseri, George Perec’in Kayboluş adlı kitabıdır. Aslında deneysel edebiyatın bir parçası olan lipogram yöntemi bizim Âşık geleneğimizde hep var olan bir yöntemdir. Bu yönteme ‘dudakdeğmez’ veya ‘lebdeğmez’ denir. Halk Ozanımız Âşık Mahmut Çelikgün'ün profil sayfamda yayınlayıp şair sayfama almam yönünde mesaj gönderdiği şiir lebdeğmez tekniği ile yazılan bir şiirdir. Bu çok zor teknikle yazılan şiiri bana hediye ettiği için kendisine şükranlarımı sunuyorum. Lebdeğmez’de âşık konuyu bilmez. Konu o anda verilir. Hem konuya uygun olacak hem kafiyeli olacak hem de dudağa değen harfler kullanılmayacaktır. Bir âşık o an doğaçlama olarak bir kıta söyler. Karşısında en az kendi ayarında başka bir âşık bu kıtaya karşılık verir. Bu karşılığı ancak duyunca öğrenebilirsiniz ve sadece bir kez bunu dinleme şansınız vardır. Yani duymadım, bir daha tekrar eder misin deme şansı yoktur. Önceden hazırlık yapmak, kopya çekmek, şiiri ezberleyip tekrar etmek vb. şansı da yoktur. Her iki âşık da duygularını o an şiire dökerler. Bir de ağızlarda birer iğne olmak zorundadır. Halk edebiyatımızda saz şairleri arasındaki atışmalar, taşlamalar gibi karşılaşmalarda âşıklar söyleyecekleri dörtlüklerde dudak seslerinden ‘b, f, m, p, v’ harflerini kullanamazlar. Kullanırlarsa iğne hemen dudaklara batacaktır. Âşık olunmaz, âşık doğulur belki de. Dudaklara iğneler bata bata kâmil bir âşık olunabilir. Daha sonra ise o dudaklar uzun hava çalar ağlatır bizi. Türkü söyler oynatır bizi. Ozan sazı alır eline. Vurdukça sazın teline kendi ruh haline göre alır bizi diyar diyar, duygu duygu gezdirir. Bu tür şiirler doğaçlama olduğu için o an kayıt olmazsa çoğunlukla kaybolup gider. Ben de Kıymetli Üstadıma naçizane bir güfte yazıp hediye ettim. Şiirimi besteleyip bağlaması ile seslendireceğini biliyorum.