Ana Dilimi İstiyorum!

ANA DİLİMİ İSTİYORUM!

Gaziantep Vali Yardımcısı Gökhan VELİKİŞİOĞLU’nun başkanlığında kurulan GASED(Gaziantep Kültür Sanat Edebiyat Derneği) in dilimize giren yabancı kelimelerin karşılığını bulmak için açmış olduğu yarışma ile Türk Diline giren yabancı kelimelerin Türkçe karşılıklarını bulmak için araştırmaya karar vererek işe başladım. Vali Beyin Afyon’a tayin edilmesi ile bu yarışma başlamadan bitti ama ben hala devam ediyorum.
Önceleri yüz kelimenin karşılığını bulmaya çalıştım, daha sonra dilimize giren ve henüz karşılığı bulunmayan Arapça, Farsça, Latince ve Osmanlıca kelimelerin karşılığını bularak “Ana Dilimi İstiyorum! ” adı altında bir kitapta toplamaya karar verdim.
Tabii ki, Türk Dil Kurumunun sitesinde yayınlamış olan 114 bin kelimenin henüz karşılığı bulunamadığı için Türkçe kabul edilen yaklaşık 60 bin kelimenin karşılığını bulmam mümkün değil ama bir yerden başlamak gerekiyordu. Türkçe, Kürtçe(Kurtça) , biraz Osmanlıca, biraz Arapça, biraz Farsça ve biraz İngilizce biliyor olmamdan cesaret alarak bu işe başladım. Şu ana kadar yaklaşık 5000 kelimeye ulaşmış durumdayım. Ama bu kelimelerin bazıları karşılığı bilinen fakat halka mal olmadığı için unutulan kelimelerdir. İlk defa kendi buluşum olan kelimelerin bana ait olduğunun bilinmesi için kitabıma koyu siyah harflerle yazdım.
Bu çalışmamı Üstadım, Hocam Necdet SEVİNÇ ile paylaştım. Kitabım bittiği takdirde Türk Dil Kurumuna sunacağımı söyledim. Kendisi bana şunları söyledi; “sen çalışmana bak, Türk Dil Kurumu kabul etmese de olur, önemli olan halkın kabul etmesidir.” Dedi. Türk Dil Kurumunun bugüne kadar “İnternet” kelimesinin tam karşılığını bulamadığını gördüm ve bulmaya çalıştım. TDK sitesinde “İnternet” kelimesinin karşılığı “Genel ağ” olarak yazılmış ama henüz halk tarafından kabul görmemiş. Çünkü “Genel ağ” iki kelimeden oluşmaktadır, bitişik okunduğunda zaman almaktadır, akıcılığı yoktur, gerçek manada “İnternet”i çağrıştırmak yerine, daha çok PTT kabloları ile kaplı bir santrali hatırlatmaktadır. Ayrıca “Genel” kelimesi de “General” gibi yabancıdır. Bu nedenle kabul görmeyen bazı kelimeler gibi sadece TDK sözlüğünde kalmıştır o kadar. Ben de düşündüm, bu “internet” kelimesinin tam anlamını çağrıştıran bir kelimeyi nasıl bulabilirim. Sonra baktım ki kelime burnumuzun dibinde duruyor ama onu görecek bir göz gerekiyordu sadece. Bulduğum kelimenin ikiz kardeşi zaten var ve bulunmuş ve halka mal olmuştu. Halka mal olan bu kelime “bilgisayar” idi. “Combuter” yerine zamanında “bilgisayar” kelimesi bulununca, iki kelimeden oluşmasına rağmen bitişik okunabildiği ve akıcı olduğu ve tam anlamı yüklendiği için hiç zaman kaybetmeden halka mal olmuştur. Kendi kendime dedim ki; peki “bilgisayar” ne yapıyor? “bilgiyi sayıyor”, öyle ise “internet” ne yapıyor, o da “bilgiyi yayıyor”. Bu durumda “internet”e “BİLGİYAYAR” demek galiba bana düşüyor dedim. Böylece “bilgisayar”dan türetmiş olduğumuz ikinci kardeş kelime “BİLGİYAYAR” ortaya çıkmış oldu. Beğendiniz mi bilemem? Necdet SEVİNÇ hocam çok beğendi ve “ben bu kelimeyi makalelerimde kullanacağım” dedi.
Bununla yetinmedim tabii ki. Bilgisayar’ın yan parçalarına da yeni isimler bulmak gerekiyordu ve “bilgisayar”dan yeni kelimeler türeterek ona yeni kardeş kelimeler bulmaya çalıştım. Flashdisce, CD Room, google arama motoru gibi kelimelerin Türkçe karşılıkları da bulunmalı idi. “Flashdisce” karşılık olarak “bilgisaklar” dedim, CD’ye karşılık olarak “bilgisarar” dedim ve “gogle motoruna” karşılık “bilgiarar” dedim. Bilmem beğenecek misiniz? Dahası var; anten için; “yayınalan”, Radyo için; “sözyayar”, Hoparlör için; “sesyayar”, mikrofon için; “sesalan”, amfi için; “sesayar”, Fren için; “tekertutan”, Üniversite için; “bilgelik”, Ansiklopedi için “bilgilik” dedik.
Aşağıdaki listede yayınlanan kelimeler, ilk defa karşılığını bulmuş olduğum kelimelerden bazılarıdır. Görüş ve önerilerinizi bildirirseniz, bitmekte olan kitabıma katkınız olacaktır ve bulduğunuz kelimeler için isminizi kaynak göstererek yayınlayacağımdan emin olunuz. (atmali27mynet.com) 19.04.2010. Mehmet Demir ATMALI-Gaziantep
1-YABANCI KELİME YENİ KELİME LÜGAT-İT TÜRK - TÜRK LEHÇELERİ SÖZLÜĞÜ KELİMENİN ASLI
adres: konakça - -
aktif : işkar- kırgızca- işker
amatör: özengen-azeri,başkurt,özbek,tatar,türkmen,uygur- havaskar
ambala:j bağyap/sarmal-azeri,türkmence- bağlama
amfi: sesayar
ansiklopedi: bilgilik - -
anten: yayınalan - -
anternman: önısınma - -
bagaj: yükyeri- bütün türk lehçelerince- yük, jük
bakire: safkız- başkurt,tatarca- safkız
banka: akçevi,akçeevi - -
bankart: akçeçeker - -
bankomat: akçeveren - -
baro: savkur- savunucu kuruluşu; savkur -
bedii: görkemli kazak,kırgızca- körkem
berber: saçkesen- başkurt,tatarca(saç alıcı) - çaç aluçı
cariye: kırnak türkmence- gırnak
cd: bilgisarar - -
cehennem: tuzak,cezayeri- kazak,kırgız,türkmen,uygurca- tozak,dozağ
cetvel: çizgen,çizgeç -kazak,kırgız,özbek,tatar,türkmen,uygur- sızgıç,çizgıç
cuma: inançgünü,kutsalgün- türkmence,kürtçe,sümerce,aztekçe inı,anna,inanna
deterjan: kapyuyan- azerice- gapyuyan
eczahane: dermanevi- türkmence -dermanhana
flashdisce: bilgisaklar - -
fotoğrafmakinesi: görçek- fotoğrafmakinesi -
fotokopi: belgeçeker - -
fren: tekertutan- azerice -eylenc,eğleyen
fuar: gezgör,sergiyeri- azerice- sergi
google motoru: bilgiarar - -
haberler: veriliş,bilgiveren- azerice- veriliş
hakem: arabulan,yargıcı- başkurt,kırgız,tatar,türkmence- arabitir(ren)
hekim,doktor: iyieden,şifacı - -
hela,tuvalet: sıçanak - -
hidrojen: yanargaz - -
hoparlör: sesyayar- azerice- sesucaldan
hostes: uçankadın - -
internet: BİLGİYAYAR - -
jeton: akçeton - -
Jilet:kılkesen - -
kasa: akçesaklar - -
merkezbankası: akçesarayı - -
mikrofon: sesalan - -
oksijen: yakargaz - -
otogar,terminal: yolcuyeri - -
otopark: taşıtlık,taşıtevi - -
otopsi: ölüyarma - -
pantolon: dar şalvar- azerice- şalvar
para makinası: akçesayar - -
parakontrolmak.: akçeölçer - -
pilot :uçaner - -
pisuvar: işenek - -
radyo: sözyayar, - -
simge,patent: belgi,belgit, bengü -başkurt,kazak,kırgız,özbek,tatar,uygur- belgi,balgü
spatula: sıyırak,sıyrak - -
telelefon: ünalgı- kırgızca- ünalgı
televizyon: görgeç - -
üniversite: bilgelik - -
wiagra: eruyaran - -
prova: sınama- azeri,başkrt,kazk,özbk,tatr,türkm,uygur- sınak,sınama